अमरावती (महाराष्ट्र)

अमरावती महाराष्ट्र राज्यांतल्या अमरावती जिल्ह्याचें मुखेल ठाणें. क्षेत्रफळ 36.34 चौ.किमी. लोकसंख्या 2,61,404 (1981). ह्या शारांत ताराखेडो, राजापेठ, गंभीरपूर आनी महाजनपूर ह्या वाठारांचो आस्पाव जाता. हांगाचें हवामान विशम आसून उबाळ्याच्या दिसांनी हांगाचें तापमान सुमार 40° से. मेरेन आसता. पावस 86.4 सेंमी पडटा. आदल्या तेंपार ह्या शाराक अंबेच्या देवळा खातीर खूब म्हत्व आशिल्लें. अमरावतीच्या उदेंतेक कौंडण्यपूर नांवाचो एक गांव आसा. थंय अंबादेवीचें देवूळ आसा. ह्या देवळा लागसारच्या वाठाराक अंबिकापूर म्हण्टाले. त्या भागांत रुमडाचीं खूब झाडां आशिल्लीं. देखून ह्या वाठाराक उंबरमती हें नांव पडलें. ताचेंच फुडें उमरावती-अमरावती अशें रुपांतर जालें म्हूण सांगतात. विदर्भ देशाची राजकन्या रुक्मिणी हांगाच्या अंबा देवीच्या दर्शनाक आयिल्ले कडेन श्रीकृष्णान तिचें हरण केलें अशी आख्यायिका आसा. ह्या शाराविशीं मदल्या काळांतली कांय खबर मेळना. अठराव्या शेंकड्यांत नागपूर वाठारांतलो श्रीमंत रघुजी भोसले हाचे राजवटींत ह्या शाराक परतें म्हत्व आयलें.पेंढाऱ्यांपसून थळाव्या लोकांची राखण करपा खातीर निजामान 1804 वर्सा हांगा दुरीग बांदलें. हें दुरीग 7.6 मी. उंचायेचें आसा. पोरनें अमरावती शार ह्या दुर्गाभितर आसा आनी नव्या अमरावतीचो विस्तार दुर्गा भायर आसा. ह्या शारांत तेल गाळप, तोरची दाळ तयार करप, कुकूम(पिंजर), कापसाचे गठ्ठे बांदप, शिमिटाचे ह्यूम पायप, प्लास्टिकाचे स्विच आनी हेर वस्तू तयार करपाचे उद्येगधंदे हांगा चलतात. राज्यपरिवहन मंजळाची एक व्हड कर्मशाळा हांगा आसा. माध्यमिक शाळा, आयुर्वेद, मानव्य आनी विज्ञान महाविद्यालयां, आंतरराष्ट्रीय नामना फाव जाल्लें हनुमान व्यायाम प्रसारक मंडळ, हेर शारिरीक शिक्षण विद्यालयां, कलानिकेतन, गांवगिरी शिक्षण प्रयोग संस्था आनी हेर जायत्यो शिक्षणीक संस्था हांगा आसात. ते भायर श्री शिवाजीराव पटवर्धन हाणंे थापणूक केल्ली एक व्हड कुष्ठनिवारण संस्था ह्या शारांत आसा. मुंबय ते कलकत्ता ह्या महामार्गार हें शार आसा. अमरावती तालुक्यांतल्या सगळ्या लागसारच्या जिल्ह्यांतल्या मुखेल वाठारां कडेन हे शार रस्त्यान जोडलां. मुंबय-नागपूर रेल्वेमार्गावेल्या बडनेरा ह्या स्थानकाक तें रेल्वेन जोडलां.ह्या शारांत अंबादेवी आनी बालाजी हांचीं नामनेची पूर्विल्लीं देवळां आसात. अंबेच्या देवळाचे दक्षिणेक व्हाळाचे पलतडीं एकविरा देवीचें देवूळ आसा. तशेंच जायत्यो मशिदी, जैन मंदिरा आनी नक्षीकाम केल्ली राजा विशनचंदाची हवेली पळोवपा सारकी आसा.