अर्थवेवस्था

अर्थवेवस्था युगांडाचो आस्पाव विकासशील देशांमदीं जाता. देशाची अर्थवेवस्था मुखेलपणान शेतवडीचेर आदारल्या. देशांतले सुमार ९०% लोक शेतवडींत वावुरतात. पूण पिकां काडपाची पद्दत आयज लेगीत पारंपारीक आसा. देशाचे वट्ट भुंयेंतली सुमार ३०% भूंय शेतवडीखाल आसा. काफी आनी कापूस हीं हांगाचीं मुखेल पिकां. काफी उत्पन्नांत युगांडाचो आफ्रिका खंडांत पयलो क्रमांक लागता. रोबस्टा आनी अरेबिका अशा दोनूय प्रकारच्या काफयांचें उत्पादन हांगा घेतात. केळीं, टॅपिऑका, नाचणे, कणंगां हीं देशांतलीं मुखेल खाद्यपिकां, जाल्यार काफी, ऊंस, तंबाकू, च्या, कापूस हीं मुखेल नगदी पिकां. बटाट, कड्डण, मको, जोंधलो, भिकणां, गंव, तांदूळ हींय हांगाचीं म्हत्वाची पिकां. देशांतल्या पशूधनांत गोरवां, मेंढरां, बोकडां, दुकर, गाढव, कुकडां हांचो आस्पाव जाता. मांस आनी दूद वेवसाय ल्हव ल्हव वाडत आसात. नुस्तेमारीचोय वेवसाय नेटान चलता. देशाच्या वट्ट उत्पन्नांत रानाचे येणावळीचो वांटो म्हत्वाचो आसा. देशांत खनिजांचे सांठे उणें आसून तांब्याच्या उत्पादनाक म्हत्व आसा. जलविद्युतशक्ती खूब प्रमाणांत निर्माण जाता आनी शेजारच्या देशांकूय तिची पुरवण करतात. देशांतले चडशे कारखाने शेतकी उत्पादनां संबंदीत आसात. कापूस, काफी, च्या, तंबाकू, ऊंस हांचेर प्रक्रिया करपी कारखाने चड आसात. सिगरेट, तंबाकू, लुगट, शाबू, शिमीट हेय उद्देग नेटान चलतात. जींजा, कांपाला, टोरोरो हीं देशांतलीं मुखेल उद्देगीक केंद्रां. कांपाला हें देशांतलें मुखेल वेपारी केंद्र. निर्यात उत्पन्नांत काफयेचो वांटो सगळ्यांत चड म्हळ्यार ९०% आसता. काफये भायर कापूस, तांबे, च्या, गोरवांची कात हांचीय निर्यात जाता. तशेंच कागद, लुगट, लोखण, खनीज तेल, रसायनां, धान्य, यंत्रां, गाडयो आनी तांचे मेकळे भाग हांची युगांडा आयात करता. ‘बँक ऑफ युगांडा’ ही देशाची मध्यवर्ती बँक आनी ‘युगांडा कमर्शिअल बँक’ ही शासकीय बँक. युगांडा शिलींग हें देशाचें अधिकृत चलन.

लोक आनी समाजजीणः बुगांडा वंशाचो लोक हो देशांतलो सगळ्यांत व्हड वांशीक पंगड. व्हिक्टोरिया तळ्याच्या उत्तर देगांच्या प्रदेशांनी ते चड प्रमाणांत रावतात. थंयच्या लोकांचें वेगळेपण तांचे भाशेवयल्यान करूं येता. ते नदरेन बांतू, नायलॉटीक आनी नायलो-हॅमायट हे तीन मुखेल भाशीक गट. हांचेभायर बुन्योरा, बान्यनकोली, बोटोरा, बासोगा आनी कारामोजाँग ह्यो मुखेल जमाती. युरोपी आनी अरब लोकूय कांय प्रमाणांत थंय आसात. देशाचे वट्ट लोकसंख्येत क्रिस्तांव धर्माचे लोक ६३%, तातुंतले ३३ रोमन कॅथलीक आनी ३०% प्रॉटॅस्टंट पंथी आसात. मुसलमानांची संख्या ६% आनी उरिल्ल्या लोकांमदीं पारंपारीक आफ्रिकी लोकांचो आस्पाव जाता. आफ्रिकी लोक चडशे देशाच्या उत्तर आनी अस्तंत भागांनी रावतात.

इंग्लीश ही देशाची अधिकृत भास. हेर थळाव्या भाशांनी लगांडा, नायलॉटीक, स्वाहिली हांचो आस्पाव जाता. शिक्षणीक सुविधांची पुरवण करप ही केंद्र आनी थळाव्या शासनाची जापसालदारकी. कांपाल शारांत मॅकरेरे विद्यापीठ आसा. तातूंत कला, शास्त्र, कृषी, वैजकी शिक्षण, पशूवैजक, कायदो आनी हेर उच्च शिक्षणाची वेवस्था आसा. पूण उंचेले शिक्षण घेवपाखातीर खूबशे विद्यार्थी परदेशांनी वतात. वेगवेगळ्या ललीत कलांक उर्बा दिवपाखातीर, तशेंच चित्रकार,मूर्तिकार, नक्षीकाम करपी कला शिक्षक हांकां प्रशिक्षण दिवपाचे नदरेन मॅकरेरे ललीत कला विद्यालयाची स्थापना केल्या. तशेंच नाच, नाटय हांकां उर्बा दिवपाखातीर शासनान सामुहीक विकास आनी संस्कृती खातीं उबारल्यांत. गांडा लोकांचे बाकीसिंबा आनी ‘नांकासा’ नाच अंकोली लोकांचे ‘ब्वोला’ आनी जिंगडिंग नाच तशेंच बुन्योरो आनी टोरो जमातींतल्या लोकांचो ‘ल्यून्येगे’ नाच चड प्रसिद्द आसात.

कांपाला हें देशाचें राजपाटण तशेंच थंयचें व्हड शार. जींजा, मासाका, एमबाला, एमबारारा आनी गल् हीं देशांतलीं हेर व्हड शारां.