अर्हेनिअस, स्फान्ता ऑगस्ट

अर्हेनिअस, स्फान्ता ऑगस्टः (जल्मः 19 फेब्रुवारी 1859, व्हीक, स्वीडन; मरणः 2 ऑक्टोबर 1927, स्टॉकहोम)

एक नामनेचो शास्त्रज्ञ. भौतिकीय रसायनशास्त्र ह्या विशयाची बुन्याद ताणें घाली. ताच्या आयनीय सिध्दांताक (ionic theory) लागून रसायनीक संयुगांची रचणूक आनी तांची विद्रावांतली वर्तणूक समजप एकदम सोंपें जालें.

ताचें शिकप अपसाला विद्यापीठांत जालें. 1881 त ताणें स्टॉकहोम हांगा वटून प्रोफेसर इ. एडलंड हाच्या हातासकयल ‘Solutions electrolytes’ ह्या विशयाचो अभ्यास केलो. 1883 त,ताणें एक म्हत्वाचो सोद लायलो. जीं संयुगां (compounds) विद्रावांत (electrolytes) वीज वहन करतात तांची रचणूक हेर संयुगांपरस वेगळी आसता. ह्या electrolytes विद्रावांत (ions ‘आयन्स’) नांवाचे ल्हान विद्युत् भारीत कण (charged particles) आसतात असो ताणें सोद लायलो. धन (+) आनी ऋण (-), आयन्सां मदल्या आकर्शण शक्तीक लागून ते संयुगांच्या घन रुपांत उरतात. विद्रावांत आसतना हे आयन्स विच्छेदित (dissociate) जावन मुक्तपणान भोंवतात. Electrolysis वेळार धन आयन्स ऋण विद्युत् प्रस्था कडेन वतात आनी ऋण ions धन विद्युत् प्रस्थाकडेन वतात. अशे तरेन Electrolysis च्या ह्या प्रकारांत आयन्सांच्या हालचालीक लागून विद्युत प्रवाह सुरू जाता. 1884 त ताणें आपलो प्रबंध सादर केलो पूण ताचोच गुरू नामनेचो रसायनशास्त्रज्ञ पर क्लीव हाणें ताचो प्रबंध विचारांत घेतलोना. पूण अर्हेनिअस मात्तूय निर्शेलोना. ताणें आपल्या प्रबंधाच्यो प्रती क्लॉसियस, लोथर मेयर, ओस्वाल्ड आनी वँट हॉफ हांकां धाडल्यो. तांणी अर्हेनिअसच्या संशोधन कार्याची तुस्त तोखणाय केली.

1897 त जे.जे. थॉमसन ह्या शास्त्रज्ञान इलेक्ट्रॉनाचो सोद लायलो आनी त्याच सुमाराक हेनरी बेकेरल हाणें लायिल्ल्या Radioactivity च्या सोदाक लागून अर्हेनिअसच्या विद्युतभारीत अणुविशींच्या (charged atom) कल्पनेचें आनीकूय स्पश्टीकरण मेळ्ळें. Ionic Theory च्या सोदाक लागून 1887 सावन अर्हेनिअसाचे नांव सगळ्याक पातळ्ळें. 1902 त ताका रॉयल सोसायटीचें डेव्ही पदक मेळ्ळें. ‘Electrolytic theory of dissociation’ ह्या ताच्या असामान्य सोदाक लागून रसायनशास्त्रांतली फुडली उदरगत सोपी जाली. देखून 1903 त, रसायनशास्त्र विशया खातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार ताका फाव जालो. 1905 त, Nobel Institute for Physical Chemistry हे संस्थेच्या संचालक पदाचेर ताची नेमणूक जाली.