अलाहाबाद
देवनागरी
|
|
अलाहाबाद उत्तर प्रदेश राज्यांतलें पवित्र तीर्थस्थान. आदल्या काला सावन पवित्र मानिल्लें क्षेत्र, तीर्थराज प्रयाग म्हळ्यार हें अलाहाबाद. दिल्लीच्या उदेंत- दक्षिणेक उत्तर रेल्वेन दिल्लीच्यान 627 किमी. आनी मध्यरेल्वेन मुंबय सावन 1360 किमी. अंतराचेर, गंगा-यमुना न्हंयच्या संगमाचेर, हें शार वसला. लोकसंख्या 6,42,000 (1981).
अकबरान हांगा किल्लो बांदलो आनी ह्या शाराक त्या प्रांताचें मुखेल ठाणे केलें. तेन्ना सावन अलाहाबादाक हें नांव पडलें. वाल्मीकी रामायणासावन पुराणामेरेन प्रयागाचे कितलेशेच उल्लेख मेळटात. इ. स. तिसऱ्या शेंकड्यांतल्या, हांगाच्या शिलास्तंभाचेर , सम्राट अशोकान कौशांबीच्या राजाक दिल्लो हुकूम कोरांतिल्लो आसा. ताचे उपरांतच्या लेखांत पांचव्या शेकड्यांतल्या सम्राट समुद्रगुप्ताच्या वैभवाचें वर्णन कोरांतिल्लें आसा. चिनी भोंवडेकार फहियान आनी ह्युएनत्संग हांणी पांचव्या आनी सातव्या शेंकड्यांतल्या आपल्या प्रवासवर्णनांत प्रयागाचो उल्लेख केला. 1801 त हें शार ब्रिटिशांच्या शेकातळा गेलें. 1857 च्या बंडांत हांगाच्या देशी फौजांनी वांटो घेतिल्लो आनी सुमार स दीस हो वाठार आपल्या ताब्यांत दवरिल्लो. उपरांत ब्रिटिशांनी हें बंड मोडून काडलें.
हांगाच्या पोरन्या शारांतलीं घरां गच्च आसात. तशेंच रस्ते अशीर आसात. पूण वारागंज छावणी सारक्या नव्या भागाची आंखणी अद्ययावत पद्दतीन केल्या. राश्ट्रीय राजमार्ग, रेल्वेमार्ग आनी विमान मार्गांचे अलाहाबाद हें एक म्हत्वाचें केंद्र. हें शार डाक, तार, दूरध्वनी, ह्या संपर्क साधनांनी जोडिल्लें आसा. हांगा धान्य, ऊंस, कापूस, अशा शेतमालाची व्हड बाजारपेठ आसा.तशेंच साकर, कंवची, शाबू, चामडें, विटो हांचे कारखाने, मुद्रणालयां, प्रकाशन संस्था, न्यायालय, शासकीय कार्यालय, रुग्णालय आदींची केंद्रां आसात. अलाहाबादचें विद्यापीठ, म्यूर सेंट्रल कॉलेजांतलो विज्ञानविभाग, यूइंग ख्रिश्चन कॉलेज, नैनी कृषी संस्था, गंगानाथ झा संस्कृत संशोधन मंदिर, प्रयाग संगीत समिती, मेयो मेमोरियल हॉल, अलाहाबाद संग्रहालय, विद्यापीठ संग्रहालय, राज्य आनी मध्यवर्ती ग्रंथालयां सी. वाय चिंतामणी स्मारक ग्रंथालय आनी बेझंट भारती भवन अशो नामनेच्यो संस्था ह्या शारांत आसात. ते भायर भारद्वाज आश्रमा मुखार नेहरुचें आनंदभवन, खुश्रुबागेंतल्यो मोगल कबरी, वस्तकुलाच्या कौशांबीचे पूर्विल्ले अवशेश अश्यो इतिहासीक वास्तूय अलाहाबाद शारांत पळोवंक मेळटात.
हिंदी साहित्य आनी संस्कृतायेचें मूळपीठ मानतात. तशेंच धर्मीक नदरेन ह्या शाराक आगळेंच म्हत्व आयलां.गंगा यमुना आनी सरस्वती ह्या तीन न्हंयाचो त्रिवेणी संगम हांगा दिश्टी पडटा.ह्या त्रिवेणी संगमाचेर दर वर्सा माघमेळो भरता आनी दर बारा बारा वर्सांनी हांगा कुंभमेळ भरता. त्रिवेणीमाधव, सोमेश्वर, वासुकीश्वर, भरद्वाजेश्वर शेष, प्रयागवेणी माधव, भागीरथी,सरस्वती, यमुना अशीं जायतीं तीर्थक्षेत्रां ह्या क्षेत्राच्या लागसार आसात. हांगा आशिल्ल्या आदल्या किल्ल्याच्या तळघरांत पूर्विल्ले अक्षयवडाचे कांड अजून पळोवंक मेळटा. ह्या झाडाच्या ताळयेवेल्यान मोक्षार्थी न्हंय उडी घेताले. हें थांबोवंक जहांगिरान हें झाड तोडून उडयलें अशें सांगतात.