अस्तंती राज्यशास्त्र

अस्तंती राज्यशास्त्रः हाची सुरवात प्लेटोपसून मानतात. प्लेटोन आपल्या द रिपब्लीक (सुराज्य), स्टेट्समन (राज्यकर्ता), लॉज (कायदे) ह्या ग्रंथांवरवीं राज्यशास्त्राचें तत्वगिन्यानात्मक स्वरूप मांडिल्लें आसा. नगरराज्य कशें आसचें ताची मांडावळ करता आसतना वेगवेगळ्या मानवी-सैमीक स्वभावाप्रमाण उच-नीच वर्गांत समाजरचना वर्णिल्ली आसा. ही नगरराज्यांतली समस्कृती नोकरवर्गाच्या कश्टांचेर निर्माण जाल्ली आसा. वरिश्ठ वर्गाची संपन्न आनी नैतीक वा कल्याणमय जीण आदर्श राज्यांत कशी आसची हाचें स्पश्टीकरण हातूंत मेळटा. सगळे वरिश्ठ सत्ताधारी, घोव-बायल हे भौशिक आसूंक जाय, तांची आस्पतय भौशीकूच आसूंक जाय. भुरग्यांक आपलें स्वताचे आवय बापूय नेमके खंयचे हें खबर आसूंक जाय. अशेतरेचे स्वार्थाविरयत सत्ताधारी म्हळ्यार राजा हे तत्वगिन्यानी जाले जाल्यारच निस्वार्थी आनी निरहंकारी जावंक शकतात. कारण समाजाक न्यायाचें राज्य जाय आसता.

प्लेटोन सुराज्य हो युटोपियावाद मांडटकच त्या काळांत अस्तित्वांत आशिल्ल्या राज्यसत्ता, श्रेश्ठसत्ता, अॅरिस्टॉक्रसी आनी प्रजासत्ता आदी वेगवेगळ्या राज्यवेवेस्थांचें मूल्यमापन केलें. राज्यसत्ता बरी आसता, पूण तिका वेवहार्य (वेव्हारिक) स्वरूप दिवप कठीण आसता. उच्चवर्गीय श्रेश्ठीचें शासन संपत्तीच्या मोहन नश्ट जायत वता. कारण शास्ते चड संपन्न जायत वतात आनी गरीब लोकांचो प्रभाव पडटा. लोकशायेंतले गरीब फुडारी संपन्न वर्गाक नागोवंक लागतात आनी अशेतरेन अवेवस्था जावन दंडधारी, जोमी मनीस राज्य करूंक लागता. हाका लागून प्लेटोन सुसंवादी, समाजवेवस्था, कल्याणमय जिणेपद्दत आनी कायद्याचें राज्य ह्यो तीन गजाली म्हळ्यार राज्याचीं उद्दिश्टां असो विचार मांडला.

अॅरिस्टोटलाच्या पॉलिटिक्स ह्या ग्रंथांत त्या काळच्या शिक्षीत ग्रीक नागरिकांचे ग्रह तातूंत प्रतिबिंबीत जाल्यात. मध्ययुगांतलो तो राज्यशास्त्राचो प्रमाणभूत ग्रंथ आशिल्लो. अॅरिस्टॉटल ह्या ग्रंथांत उच्चतम कल्याणाच्या उद्देशान उच्चतम आकृती बंधाचो अस्तित्वांत आयिल्लो मानवी समाज म्हळ्यर राज्य. ताच्या मतान कल्याणमय जीवन हें राज्याचें उद्दिश्ट आसा. अॅरिस्टोटल सत शासनाचेर भर दिता. पुराय समाजाचें हीत वा जकल्याण सादपी शासन हें सत शासन. ताच्या मतान तीन प्रकारचीं सत शासनां सांगता – राजसत्ता वा राजेशाही (मॉनर्की), अभिजनसत्ता (अॅरिस्टॉक्रसी) आनी संविधाननिश्ठसत्ता (पॉलिटी) आनी अस्त शासनां तीन प्रकारचीं आसात. सुलतानशाही (टिरनी), स्वल्पतंत्र (ऑलिगॉर्की) आनी प्रजाशासन (डेमॉक्रसी). ह्या स प्रकारच्या शासनाभायर हेर जायत्या प्रकारचीं मिश्रणां मेळटात.सत शासन काय असत शासन हें शासनाच्या नैतिक गुणाचेर अवलंबून आसता. अॅरिस्टॉटलान बंडां आनी क्रांत्यो कित्याक जातात ताची सविस्तार विस्कटावणी केल्या. शिक्षणाचो प्रसार, कायद्याविशीं आदर आनी कायद्याचे अंमलबजावणेंत आनी प्रशासनांत न्याय ह्यो तीन गजाली असल्यार क्रंती टाळूं येता. ताच्या राज्यशास्त्रांत राजाच्या उद्दिश्टांत सुसंस्कृत नागरीक निर्माण करप ही मुखेल गजाल सांगल्या. कला आनी ज्ञान हांचेविशीं प्रेम आशिल्लो श्रेश्ठ वर्ग निर्माण करप हें राज्याचें ध्येय आसा. प्लेटोच्या मतान न्याय आनी अॅरिस्टॉटलच्या मतान कल्याण हीं राज्याचीं निमाणीं उद्दीश्टां.