आंगारो

आंगारो ह्या उतराचो मूळ अर्थ म्हळ्यार, पेटिल्लो तांबडोगुंज जाल्लो कोळसो. पूण सद्या बिभूत, धूप, हुंवाळून उरिल्ल्या पेटिल्ल्या कोळशाचेर उदक घालून पालयल्लो गोबर वा कोळसो, वा पवित्र थळां आनी होमांचे सुवाते वयली बिभूत वा गोबर हाका ‘ आंगारो ’ म्हणटात.

चड करून दत्तात्रयाच्या, म्हादेवाच्या देवळांत आंगारो/बिभूत दवरपाची बरीच पोरनी प्रथा आसा. हो आंगारो भाविक आपल्या कपलाक वा हेर अवयवांचेर लायतात. आंगऱ्याक लागून भायली कसलीच पीडा वा बादा जायना हो ताचे फाटलो समज आसा.

हिंदू धर्माच्या बऱ्याचशा ग्रंथांनी आंगाऱ्या विशीं म्हत्वाची बरपावळ सांपडटा. बरेच कडेन आयज पसून कसलीय पीडा वा बादा जाल्ल्या मनशाक सुशेग मेळचो हे खातीर रामरक्षा,शिवकवच, मारुती स्तोत्र वा ‘ ब्रह्मकर्मसमुच्चय ’ हातूंतलो ‘ शांतिपाठ ’ म्हणून आंगारो मंत्रावन दिवपाची प्रथा आसा. बऱ्याच ग्रंथांनी कशे तरेन आंगाऱ्याचें महात्म्य आसता हाचेरय हरपावळ आसा. देखीकः

1. गुरूचरित्रः इहलोकीं अखिल सुख। होय आपण शतायुष। व्याधि न होय शरीरास। भस्म लाविता परियेसा ।।33।। पूर्वजन्मसहस्त्रांती। आणिकही बहुत। भस्मधारणे पापे जाती। बेचाळीस वंशादि ।।34।। (29 वो अध्याय)

2. रामरक्षाः एतां राम बलो पेतां रक्षां यः सृकृती पठेत् स चिरायुः सुखी पुत्री विजयी विनयी भवेत्।। (बुधकौशिकविरचित रामरक्षा, श्र्लोक 10)

3. शिवकवचः पुनश्च भस्म संमंन्त्र्य तदंगंपरितोƧ स्पृशत्। गजानां षट्सहस्नस्थ व्दिगुणस्यबल देही ।।37।। भस्मप्रभावात्संप्राप्त बलैश्वर्य धृतिस्मृतिः। स राजपुत्रः शुशुभे शरदर्क इव श्रिया ।।38।। भस्मधारण सामर्थ्यात् शत्रुसैन्यं विजेष्यसि ।।44।। (स्कंदपुराण ब्रह्मोत्तर खण्ड, शिवकवच)

4. वैष्णव पंथः तुझा दास शेषशायी। म्हणून लावी अंगारा।।

5. तुकाराम गाथाः तुका म्हणे पाहता घडि। जगा जोडी अंगारा।।(3976)

कांय पुराणांनीलेगीत आंगाऱ्याचें म्हत्व देखींसयत स्पश्ट केलां. अरुंधती ही एका ऋषिची बायल अग्रिहोत्राच्या कुंडांतल्यान आंगारो काडुन एका मेल्ल्या ब्राह्मणाच्या कपलाक लायता आनी तो ब्राम्हण जिवो जाता.(पदˎमपुराण अध्याय 106)

हिंदू-मुसलमान धर्मांक एकठांय हाडपी नवनाथ संप्रदायांत भस्माविशींचें बरेंच वर्णन आसा. गोरक्षनाथाचो जल्म गोबरांतल्यान जालो अशें मानतात. हाकाच लागून ताका गोरक्षनाथ म्हणटाले. रोग वा पीडा पयस जावचे खातीर ताचो मंत्र आसा तो असोः

उँ नमः वज्रका कोठा जिसमे पिंड हमारा बैठा। ईश्वर कुंजी ब्रह्मा टाळा, मेरे आढो याम का यति हनुमंत रखवाला। हो मंत्र म्हणून उपरांत आंगारो दितात.

कर्नाटकांत वीरशैव पंथाचे लोक सदांच आपल्या कपलाक भस्म-आंगारो लायतात. तांच्यो बायलो कपलाक पयलीं भस्म-आंगारो लावन वयर कुकूम लायतात.

कांय देवस्थानांतल्यान भाविकांक प्रसादा वांगडा आंगारोय दितात. गोंयांतल्या देवस्थानांनी आंगारो सर्रास सांपडटा. कांय कडेन देवाचे भगत हो आंगारो भाविकांक दितात.

संदर्भ

1. गुरूचरित्र.
2. बृहदस्तोत्र रत्नाकर, निर्णय सागर प्रेस.
3. 3. जोशी, ल. भ., नवनाथ तत्वज्ञान/उपासना.