आंग्रे कान्होजी

आंग्रे, कान्होजी:

(जल्मः १६६७?, काळोसे- पुणे; मरणः ४ जुलय १७२९, अलिबाग). मराठ्यांच्या इतिहासांतलो नामनेचो नाविक झुजारी. पुणे जिल्ह्यांतलो काळोसे हो ताचो मूळ गांव आनी संकपाळ-शखपाळ-शंकपाळ हें मूळ आडनांव. काळोसे गांवांतल्या आंगरवाडी ह्या वाठाराक लागून ताका आंग्रे हें आडनांव पडलें. ताचो बापूय तुकोजी हाणे शिवाजीच्या आरमारांत २५ जाणांची सरदारी केल्ली अशें म्हणटात. कान्होजीक मथुराबाई, लक्ष्मीबाई आनी गहिनाबाई अश्यो तीन बायलो आनी स चले आशिल्ले.

मराठ्यांक जिखपाखातीर औरंगजेब १६८१ सुमाराक महाराष्ट्रांत आयलो. त्या वेळार कान्होजीचो कोंकणपट्टीतलो वावर निकतोच सुरू जाल्लो. १६९४ पसून १६९८ मेरेन कोंकणपट्टेंतल्या मोगलांनी आनी हेरांनी काबीज केल्ले मराठ्यांचे चडशे किल्ले ताणें परत घेतले.छत्रपती राजारामान ताचो हो वावर पळोवन ताका 'सरखेल' हो किताब दिलो. १६९६ वर्सा ताणें कुलाबा (आतांचो रायगड) जिखून थंय आपलें ठाणे केलें. राजारामान कान्होजीक मराठी आरमाराचो मुखेल अधिकारी म्हूण नेमलो. राजारामाच्या मरणाउपरांत (१७००) थोड्याच वर्सांभितर शाहूची सुटका जावन १७०७ वर्सा तो छत्रपतीच्या राजासनार बसलो. त्याच वेळार राजारामाची बायल ताराबाई आनी पुतणयो शाहु हांचो राजसत्तेविशीं तंटो सुरू जालो. कान्होजीन ताराबाईच्या पंगडावटेन रावन १७०७ ते १७१० मेरेन खूब जैतां मेळयलीं. ताराबाईन सावंतवाडी ते मुंबयमेरेनचे दर्यादेगेचे राखणेखातीर मराठी आरमाराचो मुखेली म्हूण ताका नेमलो आनी ब्रिटिशांचो पालव घेवन शाहून कसलोच विरोध करचो न्हय ह्या हेतान राजमाचीचो किल्लो आनी भिवंडी प्रांताचेर नदर दवरपाची जापसालदारकी कान्होजीचेर सोंपयली.

१७१३ वर्सा शाहून कान्होजीचआड बहिरोपंत पिंगळे हाका चाल करून धाडलो. कान्होजीन ताचेर जैत मेळयलें आनी ताका बंदखणींत घालो. ताका लागून शाहून बाळाजी विश्वनाथ पेशव्याक कान्होजीचेर चाल करून धाडलो. बाळाजीन कान्होजी वांगडा एकचार करून तह केलो. तातूंत कान्होजीक १० जंजिरे आनी १६ किल्ले मेळ्ळे आनी ताणें शाहूचो अंकित जावन वर्साक १२,००० रु. दिवपाचें थारायलें. शाहून ताका सबंद आरमाराचो मुखेली केलो. अशे तरेन तो शाहूच्या पंगडाक मेळ्ळो आनी अखेरेमेरेन तातुंतूच निष्ठेन वावुरलो.

कान्होजीचो शेक कोंकण दर्यादेगेर कोट मांडवी सावन त्रावणकोरमेरेन फांकलो. ताका लागून त्या काळांतले फ्रेंच, इंग्लीश, पोर्तुगीज आनी डच हे परकी लोक तशेंच जंजिरा हांगाचो सिद्दी जळपाक लागलो. देखून इंग्लीश, डच, पोर्तुगीज आनी फ्रेंच लोकांनी केन्ना स्वतंत्रपणान तर केन्ना एकठांय जावन कान्होजीचेर घुरी घाली. पूण कान्होजीन दर खेपे तांकां सगळ्यांक हरयले.आंग्ऱ्यांच्या शेकाखाल सागरी प्रदेशांतल्यान येरादारी करतल्यांक दस्तक (मान्यताय) घेवची पडटाली. ताका लागून सिद्दीक दिसपट्टें फाटीं सरचें पडलें. कान्होजीन कुलाबा आनी विजयदुर्ग हांगा व्हडीं बांदपाखातीर गोदीय तयार केल्यो.