आंबिये, सोहिरोबा

आंबिये, सोहिरोबा:

(जल्मः 1714; मरणः 1789). एक संतकवी. हो जातीन सारस्वत ब्राह्मण आशिल्लो. हाचे दायजी गोंयच्यान सावंतवाडी संस्थानच्या बांदे गांवांत येवन राविल्ले. बांदे गांवचें कुलकर्णीपण सुमार 20 वर्सां ताचेकडेन आशिल्लें. प्रामाणिकपणान तें काम करतना लेगीत ताची ओड परमार्थाकडेन आसली. ताचेविशीं अशीं दंतकथा सांगतातः

एक दीस सावंतवाडीच्या राजान ताका कांय म्हत्वाच्या कामाखातीर आपोवणें धाडलें.देवपूजा करून जेवीनासतनाच तो बांदेसावन वाडीक वचूंक भायर सरलो. वाटेर फराळाक म्हूण ताणें एक पणसूल बरोबर घेतलें. इनसुली गांवच्या व्हाळार हातपांय धुवन तो पणस फोडून घरे खावपाक बसलो. इतल्यांत एक तेजस्वी दिव्य पुरुश थंय अवतरलो. ताणें सोहिरोबाकडेन पणसूल मागलें आनी खावन जातकच प्रसाद म्हूण कांय घरे सोहिरोबाक दिले. सोहिरोबाच्या माथ्यार वरदहस्त दवरून तो दिव्य पुरूश नाच जालो.

तो मनीस अंतर्धान पावतकच सोहिरोबाची ब्रह्मानंदसमाधी लागली. समाधींतल्यान भानार येतकच सावंतवाडी वचून ताणें लेखणी आनी दप्तर राजा म्हऱ्यांत दवरलें आनी नोकरेचो राजीनामो दिलो. तो दिव्य पुरूश म्हळ्यार मच्छिंद्रनाथाचो शिष्य गैबीनाथ अशें सोहिरोबान फुडें आपले एके कवितेंत बरयलां. अशे तरेन दीक्षा घेतल्या उपरांत वीसपंचवीस वर्सां सोहिरोबा घराच रावलो. भजन, पूजा, ग्रंथवाचन, ग्रंथलेखन, निरुपण हो ताचो सदचो कार्यक्रम आशिल्लो.गैबीनाथाचे कृपेन ताका कवित्व-स्फूर्त प्राप्त जाली आनी ताणें खूब कविता रचल्यो. ताणें कुलकर्णीपदाचो राजीनामो दितना लेखणी सकयल दवरिल्ली ती परत हातांत धरलीना. ताका लागून ताणें आपल्यो कविता भयणीकडल्यान आनी भुरग्यांकडल्यान बरोवन घेतल्यो.

पिरायेच्या चाळीसाव्या वर्सांमेरेन ताणें संवसार केलो. प्रपंचांत आसून लेगीत संवसारापसून अलिप्त रावन मोक्षमार्गाचे दिकेन माधना करपाचे ताचे यत्न चालूच आशिल्ले, हें ताच्या कांय कवितांवेल्यान स्पश्ट जाता.

60 वर्सां पिरायेचेर सोहिरोबा आपल्या दोनूय पुतांक घेवन उत्तर भारताचे यात्रेक वचूंक भायर सरलो. काशी, प्रयाग सावन तो इ. स.1779 वर्सा सुमार ग्वाल्हेराक पावलो. त्या वेळार महादजी शिंदे ग्वाल्हेरचे गादयेर आशिल्लो.ताच्या दरबारांत आशिल्ल्या जिवबादादा केरकार ह्या गोंयच्या सेनापतीन सोहिरोबाक दरबारांत व्हेलो. त्या वेळार महादजीन आपणे रचिल्ल्यो कांय कविता सोहिरोबाक दाखयल्यो. सोहिरोबाक त्यो आवडल्योना. आनी ताणें आपलें मत स्पश्ट परगटायलें. ताका लागून महादजी शिंदे तापलो. तेन्ना सोहिरोबान ताका अशी जाप केलः-

अवधूत नहीं गरज तेरी। हम बेपर्वा फकिरी।।धृ.।।

तुम हो राजा मैं हूँ जोगी। पृथक पंथ का न्यरा। चार कोट जहागीर तुमारी। ओही पंथ हमारा।।1।।

सोना चांदी हमकु नहीं चाहिए। अलख भुवन का वासी।

महाल मुलुख झांट बराबर। हम गुरुनामोपासी।।2।।

तुमबी डुबे हम बी डुबाये। तेरा हम क्या लिया।।

कहे सोहिरा सुने महादजी। प्रकाशजोत गमाया।। हे घडणुके उपरांत महादजी शिंदेन सोहिरोबाचो अधिकार पारखून ताका परत भोवमानान दरबारांत आपोवन व्हेलो. ताणें सोहिरोबाक उज्जैन हांगा एक मठ बांदून दिलो. ते उपरांत बदरीकेदार, सोमनाथ, व्दारका, अयोध्या अशी तीर्थयात्रां करून तो उज्जैन मठांत येवन आपल्या पुतांसयत धा वर्यां रावलो. थंय ताचे शिष्यगण खूब वाडले. इ. स. 1789 वर्सां रामनमीक तो मठांतल्यान भायर सरलो तो परत आयलोच ना.

ताचें गिन्यान शुध्द, पवित्र आनी वैराग्य कडक आशिल्लें. तो योगी आनी पुराय वेदान्ती आसून एकेकदां चार-चार दीस समाधी अवस्थेंत उरतालो. सगुण भक्तीपरस निर्गुण भक्तीकडेन ताका चड ओड आशिल्ली. ताणें पांच ग्रंथ बरयल्यात, ते अशेः ‘ अक्षयबोध ’, ‘ महदनुभवेश्वरी ’, ‘ पूर्णाक्षरी ’, ‘ अंव्दयानंद ’, ‘ सिध्दान्तसंहिता ’ हातूंतलो ‘ महदनुभवेश्वरी ’ हो ग्रंथ सगळ्यांत व्हडलो आसून 9,000 होंवयांच्या ह्या ग्रंथांत 18 अध्याय आसात. ‘ सिध्दान्तसंहिता ’ ह्या ताच्या नामनेच्या ग्रंथांत ताणें मूळ संहितेचेर पांच हजार होंवयांची टीका केल्या. ताणें मराठी आनी हिंदी मेळून सुमार चार हजार पदां बरयल्यांत.