आख्यायिका म्हार राजाची

कुंकळ्ळी हो शेतीचो गांव.आदले काळार हांगा फक्त शेत रोयताले.कूंक म्हळ्यार कुम-कुम आनी हळ्ळी म्हळ्यार गांव.कन्नडान गांवाक हळ्ळी अशे म्हणटात ,अशे आसूं येत कदंब राजानी आमचेर जेन्ना शेक चलयताले त्यावेळार घडये अशे नांव पडले आसूं येत. हांगा कूम कूम करताले ,म्हणून कुमकुम हळ्ळी आशिल्ले.मागीर पुर्तुगेजानी कुंकोळ्ळींम केलें.कुंकळ्ळीन म्हार ह्या जमातीचो लोक रावताले.तांचो एक मुखेली आशिल्लो तो थंयचो राजा आशिल्लो हे प्रमाण आमकां मेळटा.

'मारकूट' हें एक वाड्या नांव, तो वाडो कुंकळ्या मदीं आसा हो वाडो म्हारलोकांचो म्हार- लोक आनी कूट- तांची वस्ती. आता थंय सारसवताची मसंड आसा.त्या मसंडीत जेन्ना माती खणल्लेली थंय म्हार लोकांची आयदनां मेळ्ळी अशे म्हणटात.आजूनी त्या वाड्यार चार - पांच लोकांची घरां आसात.ह्या ही जमात धर्मातरण वेळार जाले क्रिस्तांव म्हार.

तांचो तो राजा 'ढोम' हो आशिल्लो तो कोणाकच आयकनाशिल्लो. पाड, हुकांर मुख्या, दुसऱ्या जातीचो लोक ताका हात लायल्यार भश्टतले अशें चित्तालें.ताका एक सारस्वत प्रभूले चली आवडले आनी तो ताचेकडेन लग्न जावूंक सोदतालो. तर ताचेकडेन ताका दिले जाल्यार ते भश्टतले तरी तें लग्न जाता. मागीर सारस्वत लोक ताका मारपाचे चित्ताले.तर ताणी घाटासावन एक यमन नायक आनी ताच्या वांगड्याक आपयलें.

जेन्ना 'ढोम' राजा हो पांचपर्तना खातीर परततालो तेन्ना यमन नायक आनी ताच्या वांगड्यानी एक युक्ती काडून मारपाचे म्हण चितले. एक बादांर ते कवाथे घालता, ताचेर आपट्या पान घालता,आवाळे घालता आनी परत आपट्या पाना घालून थंय पोन्ना लिपतात. जेन्ना तो निसरुन पडटा तेन्ना यमन नायक आनी ताचे वांगडी लोखणा वारांव (जोगला)घेवुन तयार आसतात.ताका थंय उदकांत मारतात कारण उदका भश्ट ना म्हण, धोतरान गुटलोवन जितो मारतात आनी देगेर पुरतात.ह्या जाग्यार ती जोगला उडयली ताका 'जोगला बांद' म्हणटात.

तें परबाची चली विधवा जाता आनी एक ताका दोंगुल्लीकडेन व्हरता आनी कांकणा फोडटात. ते दोंगुल्लीक 'कांकणा फोंड' म्हणटाले आता 'कांकणामड्डी' म्हणटात.रातभर तिका थंयच लागीच्याच गांवात दवरिले पयली त्या गांवाक 'सावरवेणी' म्हूण वळखताले आता ताका 'पांजरखणी' म्हूण वळखतात.

तर कुंकळ्ळीत दोन न्हयो व्हांवतात तांचेर बारा बांद आशिल्ले.तशेंच बारां कोट्टा आशिल्ले हजार वर्सा पयलिचो एक कोट अस्तित्वांत ना तरी त्या कोटाक घुमटी बांदल्या 'कोटापश्याची' (कोटापश) आनी 'कोट' म्हळ्यार किल्लो.'कोटामळ' ह्या वाड्याचे लोक थंय रोट घालतात. आनी ते मानतात कोटापश देंवचार तांका सदांच पावता.हांग फक्त एकाच धर्माचे लोक नात तर हेर धर्माचे लोक रावता आनी सगळे धर्माचे लोक हिंदू,मुसलमान आनी क्रिस्तांव कोटापशक रोट घालतात.

जेन्ना राणे बंड चलताले तेन्ना थंय तो कोट्टाक रावतालो.जेन्ना राण्यानी मारलो ताका तो देवचार जावन आतां थंयच्या लोकांची रक्षा करता असो तांचो भावार्थ आसा.अशे बारा कोट्ट अस्तित्वांत ना तरी तांची कांय नांव अशी आसात. 1)सुकरेकोट्टो 2)कोंबापारिकोट्टो 3)सावरकोट्टो 4)केगदीकोट्टो.