ओल्ड गोंय
ओल्ड गोवा गांव उत्तरेक 15 डिग्री 30’30” अक्षांश आनी उदेंतेक 73 डिग्री 54’30” रेखांश मेरेन पातळ्ळा. हो गांव तिसवाडी म्हालांत आसून, मांडवी न्हंयचे देगेर वसला. इतिहासीक दायजान गिरेस्त आशिल्लो हो गांव म्हतवाचो आसा. ओल्ड गोवा हें नांव सगळ्यांत पयलीं ‘ दर म्हयन्याची रोटी’ ह्या कोंकणी म्हयनाळ्यांत वापरिल्लें. ‘सायबाचें गोंय’, ‘पोरणे गोंय’, ‘आदलें गोंय’ वा फक्त ‘गोंय’ हींय नांवां ह्या गांवा संबंदीत वापरतात. पुर्विल्ल्यांनीं ह्या गांवाक ‘जुनें’ गोंय अशेंय म्हळां ( ओल्ड गोवाक पयलीं गोंय म्हणटालीं जांवये. ओल्ड गोवा ( गोंय) आनी गोंय ( राज्य) हांच्या मदीं घुस्पागोंदळ जांवचो न्हय म्हूण ताणीं ओल्ड गोवाक जुनें गोंय म्हळां आसूंक शकता अशें गांवचो लोक म्हणटात).ग्राम पंचायत ‘से ओल्ड गोवा’ नांव वापरता जाल्यार Archeological Survey of India ‘वेल्हा गोंय’ नांव वापरता.ओल्ड गोवा ह्या गांवांत ‘ग्राम पंचायत से ओल्ड गोवा’ ह्या नांवान पंचायत कार्य करता. हो गांव पणजी ( गोंयची राजधानी) पसून 10 कि.मीटराच्या अंतरार आसा.
लोकसंख्या बदल
2001 लोकसंख्येगणने प्रमाण ह्या गांवांत 5000 लोकांची संख्या आसून 60% हिन्दू, 30% क्रिस्तांव आनी 10% मुसलमानांची वस्ती आसा.
वाठार बदल
ह्या गांवचें क्षेत्र सगळें मेळून 1505076 sq. मिटर आसा. पूण पुराय वाठारांत लोकांची वस्ती ना. फक्त 70% सुवातेर लोक रावतात,25% सुवात शेतांनीं भरल्या आनी 5% सुवातेर रानां आसात. ह्या गांवांत शेत रोयतात, नाल्लांचो धंदो दिसून येता, काजू रोयतात, नुस्तेमारी, थवय ह्या वेवसायांनीं लोक गुंथिल्ले पळोवपाक मेळटा. गांवांत मुखेलपणान दोन नांवाजती शेतजमीन आसा, ‘एला फार्म’ आनी ‘आनंद पै फार्म’.
धर्मीक स्थळां बदल
ओल्ड गोवा गांव एक इतिहासीक स्थळ आनी हांगा इगर्जो, देवळां, मस्जीद, यादस्तीक, शाळा, बिल्डींगो पळोवपाक मेळटात. ‘गोमटेश्वर देवूळ’ हें ह्या गांवचें मुखेल देवूळ जंय म्हाशीवरात्री दबाज्यांत मनयतात आनी तें ब्रह्मपुरी वाड्यांत आसा. ह्या वाठारांत एक मस्जीद आसा आनी तरेकवार इगर्जो पळोवपाक मेळटात. जशें की :
बो जिझस बजिलिका बदल
‘बो जिझस बजिलिका’ म्हळ्यार ‘बरो जेझू’. वस्तुशास्त्राचे नदरेंतल्यान हे इगर्जेक आशेलें म्हत्व आसा. ‘सां फ्रांसिस शावियेर’ हांची कूड हे इगर्जेंत आसा जंय भावार्थी व्हड संख्येन येतात. दर वर्सा 3 डिसेंबराक सा फ्रांसिस शवियेराचें फेस्त हांगा व्हड दबाज्यान मनयतात.
से कॅथड्रल बदल
से कॅथड्रल इगर्जेक कॅथड्रलाचो मान पाप सायब पॉल तिसरो हाणीं 1534 वर्सा दिल्लो. हे इगर्जेक गोंयांतले हेर इगर्जेची आवय इगर्ज मानतात.
सेंट कॅजिटन बदल
रोमांत आशिल्ली सेंट पिटर हाची नक्कल करुन सेंट कॅजिटन इगर्ज बांदल्या. तिका बांदपाक कोरिंतियन वस्तुशास्त्रीय पध्दत वापरल्या. हे इगर्जेच्या मुखेल आलताराच्या दावे वाटेंच्यान तीन आलतारां आसात. एक आलतार ‘होली फॅमलीक’ भेटयलां, दुसरें ‘ आवर लेडी ऑफ पायटी’, तिसरें ‘सेंट क्लेर’ हिका भेटयलां. मुखेल आलताराच्या उजवे वाटेंच्यान तीन आल्तारां आसात जीं ‘सेंट एगनस’, ‘सेंट कॅजिटन’ आनी ‘सेंट जॉन’ हांकां भेटयल्यांत. मुखेल आलतार ‘अवर लेडी ऑफ डिवायन प्रोविडेंस’ हिका भेटयलां.
सेंट कॅथरीन बदल
सेंट कॅथरीन कपेल, सेंट फ्रांसिस ऑफ एससी हे कपेलाच्या अस्तंती दिकेन उबें आसा. 1510 वर्सा पुर्तुगेजांनीं गोंय आपल्या ताब्यांत केलें आनी हाचे यादस्तीक म्हणून आल्बुकेर्कान हें कपेल बांदपाचो आदेश दिलो. हे इगर्जेंत एकूच आलतार आसा जें ‘सेंट कॅथरीन’ हिका भेटयलां. सेंट फ्रांसिस ऑफ एससी सेंट फ्रांसिस ऑफ एससी , से कॅथड्रलाच्या अस्तंतेक आसा. हातून पयलीं बिशप रावताले. हें कपेल फ्रांसिसकन पाद्रीनीं 1517 वर्सा बांदिल्लें. मुखेल आलताराच्या दोनूय वाटानीं सोबीत पितारिल्लीं चित्रां आसात जीं ‘सां फ्रांसिस ऑफ एससी’ हांच्या जिवितांतल्यो घडणुको दाखयतात. हांगा खूब धर्मीक मठ (कोवेंत) आसात. जशें की:
मोनिका सांता बदल
सांता मोनिका हो सगळ्यांत आदलो आनी उदेंत- आशियांतलो सगळ्यांत व्हडलो कोवेंत मानतात. 1886 मेरेन फक्त होच कोवेंत गोंयांत आशिल्लो. ह्या कोवेंतान एका वांगडा 100 माद्रींक रावपाची वेवस्था आसा आनी 11 कपेलां आसात.हो कोवेंत 1685 वर्सा बांदिल्लो. तशेंच ह्या गांवांत हेर धर्मीक मठां आसात जशीं की ‘इन्सिटट्यूट मातर दे’, ‘एस्.एफ.एक्स ट्रेयनींग सेंटर’ आदी. इतिहासीक इमारती जश्यो ‘सेंट आगस्तीन टावर’, ‘आर्क ऑफ वायसरॉय’, ‘आर्क ऑफ कॉन्सेपशन’ आदी आसात. ह्या गांवांत म्हात्मा गांधीचे पुतळो आसा. ह्या पुतळ्यांत हरिजन चलयेच्या हातान सूप आसा आनी दोगांय वांगडा चलिल्ल्याचें पुतळ्यांत दर्शयलां. हो पुतळो तांब्याचो केल्लो आसा आनी तो उंचायेन 9 फूट आसा.
भलायकी केंद्र बदल
पंचायतीचे कुशीक गांवचें उप-भलायकी केंद्र आसा.
मनोरंजन बदल
पंचायतीच्या पयल्या माळ्यार पंचायतीचें ‘हॉल’ आसा. गांवांत एक फुटबॉल मैदान आसा आनी उण्यांत उणीं तीन नोंद केल्ले पंगड (क्लब) आसात. हातुंतलो उत्साही पंगड म्हळ्यार ‘डी- स्टार’.
सुविधा बदल
गांवांत बाजार भरता, ल्हान- व्हड पसरे आसात आनी येरादारीच्या सोंपेपणाक लागून टॅक्सी, मोटारसायकलीचें स्टँड आसा. ह्या गांवांतल्यान रेल्वे मार्ग वता. प्रवाश्यांक येरादारी सोंपेपण दिवपाक टॅक्सी आनी मोटारसायकली आपल्यो सुविधा दितात.
शिक्षणीक संस्था बदल
ह्या गांवचे लोक 85-90% शिक्षित आसात. हांगा ‘ओल्ड गोवा एज्युकेशनल इन्स्टिट्यूट’ नांवाची शाळा आसा. जाल्यार उच्च माध्यमीक विद्दालयाचें नांव वी.वी.एस कुंकळकार आसा जें वी.वी.एस कुंकळकार हांच्या नांवावयल्यान दवरलां. हांच्या भायर मळार,पानवेम हांगा आनीक तीन सरकारी प्राथमीक शाळा आसात.
प्रशासन बदल
ओल्ड गोवा गांव णव वांट्यानीं वांटून गेला. हांगा सुमार 70 NREGA कार्डा आशिल्ले लोक आसा आनी पांच महिला मंडळां आसात. गांवांत ‘कॅनरा बँक’, ‘स्टेट बँक ऑफ इंडिया’, अर्बन कॉपरेटीव क्रॅडीत सोसायटी’ नांवाच्यो बँकी आसात.
फामाद व्यक्तित्व बदल
हो गांव जरी ल्हान जालो तरीय ह्या गांवचे लोक आपले कले वरवीं नांवलोकीकेक पाविल्ल्यात. सुटके झुजारी सर्गेस्त बाबानी नायक शिरोडकार जांकां बाबलू नायक ह्या नांवान वळखताले हाणीं आपल्या नांवा वांगडा गोंयचेंय नांवाक मान हाडला. नाट्टक्कार, संगितकार, तियात्रिस्त हांगा रावतात, जशें की कालीदास फडटे, अवदूत नायक आदी. तशेंच दो. आमोणकार, दो. लिना नायक, दो. राजाराम नायक सारकेले दोतोर हांगा रावतात. आदवोगाद विश्वनाथ नायक आनी उदय नायक कायद्यासंबंदीत लोकांक आपलो आधार दितात.