गँबिया

गँबिया आफ्रिका खंडाचे अस्तंत दर्यादेगेर आशिल्लें एक राश्ट्र. क्षेत्रफळ: ११५७० चौ. किमी.;लोकसंख्या: ७,६९,५०० (१९८६).विस्तार १३० उत्तर ते १४० उत्तर आनी १४०३०’ अस्तंत ते १७० अस्तंत.हाच्या तीन वटांनी सेनेगल आसा जाल्यार अस्तंतेवटेन ॲटलांटिक महासागर आसा. महासागराक मेळपी गँबिया न्हंयचे लागीं बँजुल (पयलींचें बॅथर्स्ट) ही राजधानी आसा.

भूंयवर्णन, हवामान, वनस्पत आनी मोनजात: गँबिया न्हंय ह्या देशाचे दोन वांटे करता. तिच्या देगणाच्या दोनूय वटांनी सेनेगलच्या पठाराचे कांय वांटे गँबियामेरेन पावल्यात.हांगाची हवा सादारणपणान उश्ण आसता.नोव्हेंबर ते मे हो पावस न पडपाचो काळ. त्या दिसांनी सहारावचेनच्यान उश्ण हॅमरटन वारें येता. दर्यादेगांचेर ह्या काळांत १८० से. ते ३२० से. तापमान आसता, जाल्यार भितरल्या वाठारांनी १०० से. ते ४०० से. आसता. जून ते ऑक्टोबर ह्या काळांत पावसाळो आसता. ऑगस्ट म्हयन्यांत सगळ्यांत चड पावस पडटा. सरासरी वर्सुकी पावस १०० सेंमी. पडटा.

दर्यासावन सुमार १५० किमी. भितरमेरेन गँबिया न्हंयची खाडी आसा. भितरल्या वाठारांत ल्हानसान झोंपा जाल्यार ताचे पलतडीं सॅव्हाना तणाचो वाठार आसा.न्हंयच्या देगांनी दाट रानां आसात. रानांनी आनी तणाच्या वाठारांनी तरेकवार हरणां, मांकडां आनी न्हंयलागीं मानगीं, पाणघोडे सांपडटात. इतिहास आनी राज्यवेवस्था: गॅंबिया न्हंयचे देगेर पयलींसावन लोक रावताले अशे पुरावे मेळ्ळ्यात. गॅंबियाचो सोद पंदराव्या शतमानांत पोर्तुगेजांनी लायलो आनी सोळाव्या शतमानाचे सुर्वेकसावन तांणी गुलामांचो आनी भांगराचो वेपार करूंक सुरवात केली. १५८८ त पोर्तुगालान गॅंबिया न्हंयेवयल्या वेपाराचे हक्क ब्रिटिशांक दिले.

फुडें फ्रेंच आनी ब्रिटिश हांचेमदीं वेपाराखातीर सर्त लागली पूण उपरांत फ्रेंचांनी ब्रिटीशांचो हक्क मान्य करून घेतलो. १८४३ त ह्या वाठाराची स्वतंत्र वसाहत केली, पूण फुडें १८६६ त तिचो आस्पाव अस्तंत आफ्रिकी वसाहतींत केलो आनी पर्थुन तिका १८८८ त स्वतंत्र अस्तित्व दिलें.फेब्रुवारी १९६५ त हे हे वसाहतीक पुराय स्वतंत्रताय मेळ्ळी. गॅंबिया राश्ट्रकुलाचो सभासद जालो आनी १९७० त सार्वमतावरवीं गॅंबिया हें स्वतंत्र प्रजासत्ताक अशी घोशणा जाली. सर दाउद जावारा पयलो राश्ट्राध्यक्ष जालो. १९८७ मेरेन लोकांनी ताकाच दर फावट वेंचून काडलो. हांगाचे संसदेंत सभापती, उपसभापती आनी ३५ वेंचून आयिल्ले प्रतिनिधी आसतात.

अर्थीक स्थिती: शेतवड आन हेर वेपार बऱ्याच व्हड प्रमाणांत मसमी भिकणांचेर आदारून आसा. भाताचे लागवडीखाला चडांतचड जमीन हाडपाचे यत्न चालू आसात. हांगा खनिजां सामक्याच उण्या प्रमाणांत मेळटात. जेवणखाणाच्यो वस्तू, यंत्रसामग्री, येरादारीची उपकरणां आनी हेर उत्पादित मालाची आयात चडशी अमेरिकेचीं संयुक्त संस्थानां, ब्रिटन, फ्रांस, चीन, अस्तंत जर्मनी, रशिया ह्या सारक्या देशांतल्यान जाता जाल्यार भिकणां, भिकणांचें तेल, नुस्तें हांचीं निर्यात घाना, फ्रांस, स्वित्झर्लंड, बेल्जियम, ब्रिटन हांचेकडेन जाता. दालासी हें हांगाचें अधिकृत चलन. भाशांचोय वेव्हारांत उपेग जाता.

लोक आनी समाजजीण: गँबियांत सुमार ९५% परस चड लोक मुसलमान धर्माचे आसात. उरिल्ले किरिस्तांव आनी जडप्राणवादी आसात. वंशीक नदरेन सुमार ४०% मालिंके,१८% फुलानी, १४% वोलोफ, १०% दाओला आनी उरिल्ले हेर जमातींचे आसात. कुस्ती हो हांगाचो राश्ट्रीय खेळ.खेळ हांगाचे लोक आवडीन खेळटात.हांगाची अधिकृत भाशा इंग्लीश आसली तरी अरबी आनी हेर आफ्रिकन ह्या देशांत रेल्वेमार्ग नात.हो देश गँबिया न्हंयच्या दोनूय वटांनी पातळिल्ल्यान उदकांतले येरादारीक चड म्हत्व आसा. बँटूल हांगा ह्या देशांतलें मुखेल बंदर आसा. यँडूम हांगा देशांतलो मुखेल विमानतळ आसा. रस्त्याच्या मार्गांवयल्यान व्हडलीशी येरादारी चलना. राश्ट्रीय साक्षरतेचें प्रमाण १०% आसा. हांगा अजून फुकट, सक्तीच्या आनी एक सारक्या शिक्षणाची वेवस्था जावंक ना. मॅकार्थी आनी बासे हीं हांगाचीं हेर मुखेल शारां.