गोंयकार आनी नुस्तें

‘गोंयकार हांव गोंयचो,वास जाय म्हाका नुस्त्याचो, जीव म्हजो वता तेन्ना दवर नाकार खा-याचो, जितो जातलो हांव घेवन वास त्या सुख्या बांगड्याचो.

नुस्तें उदका बगर तडफडटा ताचेय परस चड गोंयकार नुस्तें नाजाल्यार तडफडटा. एक वेळ नुस्तें उदका बगर रावत पूण गोंयकार मात नुस्त्यां बगर रांवक पावचो ना, नुस्तें उदका बगर रावपाक शकना आनी गोंयकार नुस्त्या बगर रावपाक शकना. देवान मनीस सैम आनी निसर्गीक सैम हांचे मदीं एक लागीपण दवरलां आनी ह्याच कारणांक लागून प्रत‌्येक गजालीक मनीस सैमांकडेन पळयता जांव तें दुखाच्या वेळार तशेंच सुखाच्या वेळार, जाल्यार गोंयचो तरी लोक ऋतुच्या चक्रा प्रमाणें चलता शेंताच्या बाबतीन तशेंच नुसत्याच्या बाबतीन. गोंयकार हो गोंयचो पूत आनी शेत गोंयकारालें पोटानी नुस्तें गोंयकाराली वळख, ही थोडे भितर गोंयकाराली वळख जांवन आसा.

गोंयचे जेवण

नुस्तें खंय मेळटा हाची चौकशी गोंयकार पयलीं करतात, खंयच्या गांवांत वचत जाल्यार हेर कांयच ना पूण नुस्तें खंय मेळटलें हाची खबर मात गोंयकाराक आसता, खारयाचो वास तरी गोंयकारांक जाय आसता अशें म्हूण संवसारभर फामाद आसां. खंयच्याय गोंयकाराक नुस्त्याच्यों सुवातो खंयच्यो म्हूण विचारल्यार तो सांगतलो़ दर्यांत, न्हंयंत, पाण्ट्यार, तळ्यांत, तशें खाडयेंत, शेंतातय आयसुळीं, पितोळ, बारीक खाडुंवां कुल्लयो, कोंग्गें, लाळुकां, खुंम्बारुलां, थिगूर, चिकालो, वाळोयो, व्होळाच्या देंगेर आसत जाल्यार पाताशीं, थेले, थोळ, कानारो(ताका वयर कपलार च्यांदो आसता),मानमोडे, मोळ्ये, कांय शेंतांनी पोटींग(सुंगटां भाशेन), शिवोस, खोस आसत जाल्यार हुबें, होयसुळीं, गागोर(तीगुरा भशेंन ताका दोन थीबें आसात), खेर, पोनेळ्यो, पावसा तेपार चोणकां, सांगटां, म्हासो, कांसोव,(दाखली जात), कासय(व्हडली जात), होरच्यो, दाडीय काडुवां(व्हड जातकच तांकां पीतेळ म्हणटात), सारकील्ले नुस्तें मेळटा. दर्यांत, दोडयारे, कुल्लयो, वीसवण, तारले, पालू, कल्ली, पापलेट, वागुळें, सुंगटां, लेपो, मुड्डेश्यो,सोमडोळ्यो, खांपीयो,माणख्यो,मोरी,चणक,पाताशीं,बांगडें,हालवो,कुमाल्ले,खडस,शिवड,केसकाडें,परपनळ,भोंपशें,बामुट् टो,कुड्डपेड्यो,बुरांटे, करबट,येल्ल्यो,बोंमबील, वांग्यो, तांबश्यो, खरचांड्यो, रोगताळे, हुंकीर, कालवां, झोब, कोण्डोयो, तीस-यो, बाकाल्यांव, बाळे, शेंवटो, गोबरे, शेतूक, मोतयाळ, अशें नूस्तें मेळटा, वेगवेगळे तरेचें नुस्तें,धरपाच्यो तराय वेगवेगळ्यो आसात. त्यो म्हळ्यार काटाळी, गरोवणी, दीपकावणी, रापण, वोण्ण, फूटावण, पागप, हापणी, पोशेवप. आर्वील्ल्या काळांत ट्रॉलर्सूय आयल्यात.

जीतें नुस्तें मेळना तेन्ना गोयकार खा-या नुस्त्याचो वापर करता. खारें नुस्तें म्हळ्यार ज्या नुस्त्यामीठ लावन सुकयतात ताका खारें नूस्तें अशें म्हणटात. गोंयां भायर वतना कांय जाण हें खारें नुस्तें व्हरतात जशें सुकी सुंगटां, गालमो, बांगडे, ताल्ले, पेडवे, भोपशों,(बोंबील-हाडटात) दोडयारे, वागोळें हाचो आसपाव जाता.

नुस्तें रांदपाच्यो खूब तरा आसात, जश्यो हुमण, सुकें, सादें तळून, भरुन तळप, दांगर, हुड्डमेथी, कळपुटी, कीसमूर, धबधबीत, आंमबट-तीखट, बांगड्याचो पारो वा सुंगटाचो बालच्यांव,स्पश्टपणान हांचें विशीं सांगप म्हळ्यार फकत तोंडाक रूच हाडप, हुमण हें चड करून सगळ्या जित्या नुस्त्याचें करतात जशें सुंगटांचें, विसवणांचें, तिस-यांचें, बांगड्याचें, लेपांचे, ह्या सगळ्याचें हुमण करतात, हुमणांक क्रिस्तांव लोक कडी अशें म्हणटात, सूकें करतात ताका कांदो, सोय घालून सुको असो करतात, सुकें चड करून बांगड्यांचें, सुंगटांचें, वेल्लयांचें, विसवणांचें, तिस-यांचें, कुण्यांचें, सुक्या नुस्त्याचें सुकें करतात,तशेंच चडांत चड नुस्तें तळटात, नुस्तें तळटनां मीठ, रोवो, हळद, मीरसांग वयल्यान लायतकच ताका आनीक सुवाद येता, पूण नुस्तें जेन्ना कांटें काडून ताका मीठ लावन तातूंत विनाग्रीन वांटिल्लो मसालो घालून तें भरुन तळटात तेन्ना ताची रुच आनीक व्हडटा, विसण, बांगडें,पांपलीट, सारकील्लीं नुस्तीं चड भरुन करतात, बांगडयांची हुड्डमेथी करतात, विसवण,दोडयारो, रांवस, ह्या नुसत्याच्या तकलेंची, वा शेशट्यांची, कळपुट् टी करतात, दांगर हें सुंगटांचें वा तिस-यांचें करतात, खा-याचीं जशें सुक्या बांगडयांची, सुक्या सुंगटांचीं, गालम्यांचीं(बारीक सुंगटां), किसमूर करतात, बींमलां घालून सुख्या सूंगटांचो रोस, बांगडयांचें तशेंच पेडव्यांचें,गालम्यांचे,हे धबधबीत करतात,धबधबीत, म्हळ्यार पातळूय नासता आनी सुकेंय नासता, बांगडे, तारल्ले, पापलेट हांचें आंमबट-तिखट करतात, हें चड करुन क्रिस्तांव भाव करतात, तशेंच पुरुमेंताक पारो वा बोलच्यांव करतात, जशें लोणचें तशे तरेचो हो प्रकार आसता.

गोंयकाराचो नुस्त्याचेर, आकांताचो मोग आसा ताका लागून नुस्त्याच्या बद्दल बरयनासतना रावप ख-या गोंयकाराक कशेंच, जमचेनां गोंयच्या लेखकांनीय नुस्त्याक आपलें साहित्य कृतींत स्थान दिलां,कांय लेखकांनी जाल्यार आपल्या साहित्य पुसतकांक नुस्त्या कडेन जोडिल्लीं नांवां दवरल्यांत, देखील- जयमाला दणायत हांच्या पुस्तकाचें नांव ‘करबट’,तांच्या संग्रहांत ‘नुस्तें आनी गोंयकार’ हो निबंद आसा, तशेंच मुखेश थळी हांच्या ‘वळेसर’ निबंद संग्रहांत ‘गालमो आनी कळपुटी’ अशे दोन निबंद आसात, प्रकाश पर्येकार हांची ‘दिपकावणी’ म्हूण कथा आसा, दिनेश मणेरकार हांणीं वेंचिल्ले खीण ह्या पारजताच्या पुस्तकांत,’नुस्त्याच्या राज्यांतली भोंवडी’ हें ‘पारजत’ मेळटा. पुषा पै हांची ‘चेम्मीन’ अणकारीत केल्ली कादंबरी खारवी समाजाचेर आदारीत आसा नुस्त्याचेर आमकां गोंयकारांक खूब मोग, पूण हो मोग फकत सुवार्य़ाचो काराण प्रथेक गोंयकारांक नुस्तें मेळचें म्हूण कितलिंशींच नुसतीं मरतात. तर म्हाका तरी अशें दिसता की,गोंयकाराक नुस्त्याचेर न्हय पूण नुस्त्याक गोंयकाराचो मोग आसा आनी हो माग खूब त्यागी मोग जावन आसा.

‘सोवाय सोवाय नुस्तें हांव,

बांगडे,शेवटें,वीसवण धांव,

गोंयकार म्हाका रावला पयर तांवन,

गणपती बाप्पा घेलो मुखल्यान सांवन,

फाटल्या दारांतल्यान येयलें हांव’