गोंयची अस्मिताय

सोबीत गोंय ह्या पाठांत लेखक बाब ‘अ. ना. म्हांबरो’ गोंया विशी गोंयकारांचे खाशेलेपण व्यकत करता. लेखक म्हणटा गोंयकारांक गोंय जितले मानवता तितले दुसरें कायंच मानवना कारण चडशा गोंयकारांनी गोंय सोडून दुसरें कायंच पळोवंक ना.आदल्या काळार सिर्विसेच्या निमतान खूबशे हिन्दू गोंयकार मुंबय तशेच क्रिसतांव आफ्रीकेक वताले पुण खयू वचू, ते आपल्या घरांनि गोंय उबे करताले.दोग गोंयकार गोंयाभायर मेळ्ळे जाल्यार तांच्यो खबरयो गोंयच्यो आनि तांचे प्रस्न गोंयचें.जशे उदाहरणः ‘तु गोंया केन्ना पाविल्लो ?’ जरि तर एकटो हालिच गोंयां वचून आयला जाल्यार दुसरो त्या मनशाक व्हड भाग्यवान समजता. खयच्याय गोंया भायर आसपि गोंयकाराक मेळशात जल्यार तो आपूण भायर आसून लेगीत कसो इबाडूंक ना हे तुमका पोटतीडकेन पटयतलो. तसोच दुसरो मनीस गोंया भायर रावून लेगीत कसो सुदारूंक ना हे तुमकां तीतलेच पोटतीडकेन सांगतलो. गोंयचें सगळे साहीत्यिक पयले बरप गोंयचेर करतात. तांचे धडे लेगीत ‘गोड म्हजे गोंय’ , ‘सुंदर म्हजे गोंय’ म्हणून सुरू जातात. ते बरयतना गोंयच्या मनशांची, झाडा पेडांची, न्हंयां दोंगरांची तुस्त करतात. तशेच काय जाण गोंयचें मातयेची, फातरांची लेगीत तुस्त करतात. गोंयचों तसोच गोंयच्या भायलो लोक गोंयाक सुंदर प्रदेश म्हणटात. पुर्तूगेजांनी गोंयची खुब तुस्त केल्या. ते गोयांत आसतना म्हणटाले, ‘सगळो सवसार गोंय म्हळ्यार उदेंतेचें रोमˈ. कळंगूटचे वेळेक अजून ‘उदेंतेचें रिव्हिएरा’ म्हणटात. जे टुरिस्ट गोंयांत येवन भोवंडी करतात ते देवळां, इगर्जों, न्हंयो, दोंगर, दर्या, हांची खुब नामना गायतात. गोंयची तुस्त करपी मनीस गोंयकारांक खुब मानवतात. जेन्ना एका प्रधानमंञिन गोंयाक भारताचो एक सुन्दरकुडको म्हळो तेन्ना गोंयच्या सगळ्या वार्तापञांनी ताचेर अग्रलेख बरयले. अशे तरेन लेखक गोंयकारांचो गोंया विशी जो मोग आसा तो व्यक्त करता.

गोंयकारांची संस्कृताय

लेखक आमका ह्या पाठांतल्यान सांगूक सोदता, जेन्ना आमच्या गोयांत पुर्तुगेजांचे राजकारण आसले तेन्ना गोंयकारांक आपल्या संस्कृतायेची जाणविकाय नासली. कारण तांच्यांनी आपले संस्कृतायेक केन्नाच म्हत्व दिले ना आनी पुर्तुगेजांची संस्कृताय हीच आमची संस्कृताय मानलेले. पुण गोंय स्वातंञ जातकच तांकां तांच्या संस्कृतायेची जाणविकाय जालि आनी ते आपल्या संस्कृतायेचो उधार गांवां- गांवांनी वचून करूंक लागले. आंतराष्ट्रीक प्रश्नातेर जाता ते भाशेन गोंयंचे संस्कृतायेचेर भासाभास जावपाक लागली. महाराष्ट्रांतले फुडारी मेळटा ती संद घेवन गोंयांत येताले आनी गोंयकारांची संस्कृताय मराठी म्हणून सांगताले. हे सगळे सीध करपाक ते गोंयांत बस्का घेवपाक लागले. गोंयकारांची नांका, तोंडा आनी तांच्यो घरा फुडल्यो तुळशी मराठी मनशांच्यो सारक्यो हे सीध करपाक लागले. तशेच एक फावट एकटो पुण्याचो फुडारी गोयांत येवन रावलो आनी ताणे गोंयचे लग्न पळयले. मागीर पुण्या आपल्या गांव घरा वचून एक लेख बरयलो आनी तातूंत ताणे गोंयच्या लग्नांच्या जेवणांचो आदार घेवन महाराष्ट्राच्या जेवणाचेर संबद दाखयलो. पुण तसले जेवण फक्त गोंयकारांच्या देवस्पणा निमताकच करता हे तो नकळो आसलो. खरे म्हणजे गोंयकारांक नुस्त्या बगर जायना. नागरीकांनी आपल्या संस्कृतायेचो सांभाळ केलो तसोच ञिसतावंनी पुर्तुगेज संस्कृतायेचो सांभाळ केलो. लेखक सांगताआमच्या गोंयांत आजून लेगीत अशे मनीस आसा जे गोंयंचे आसून लेगीत पुर्तुगेजांची नामना गायतात.आता कोकणे भाव लेगीत सुती फात, ग्राव मोचे घालतात. आनी जरी तर दोग जाण्टे तसल्या भेसांत दिसले जाल्यार तातुंतलो ञिसतांव कोण आनी हिन्दु कोण हे सांगपाक खुब कठीन. असल्यो काय गजाली घेवन लेखक गोंयकारांचेर पुर्तुगेजांचे संस्कृतायेचो कसो परीणाम जाला हे दाखोवन दीता.

जाञा आनी उत्सव

ह्या पाठात लेखक आमका गोंयकारांचे खाशेलेपण सांगता. तो म्हणटा गोंयकार हे बोवाश घालपाखातीर म्हणून जल्नाक आयल्यात. तांकां शेजारची कार्या चड मानवतात. गोंयच्या ञिस्तावांक फक्त गांवचे इगर्जेचें, गोंयच्या सायबाचे, रायचें, मिलाग्रीचें अशीं काय फेस्ता सागतात. पुण हिंदूंक लागता तीतके उत्सव आनींक कोणाकच लागना. उदाहरण- पणजेच्या भिकुदादाक शिरगांवची आनी फातर्पेची जाञा, कवळेंची पंचम, मडगांवची दिंडी,म्हाड्डोळची कोजागिरी, पेडणेचो दसरो आनी अशे खुबशे उत्सव ताका लागतात. एक वर्स हे जातरेक जाल्यार दुसरे वर्सते जातरेक अशे करुन तो सगळ्या जातरांक भोवतात. चार-स वर्सांतल्यान एक फावट पंढरपुराकूय पावता. पुण उत्सवांक वेतकूच गोंयकार करतात किते? लेखक म्हणटा पयली ते देवळांत भितर सरुन देवाक पांयां पडटात, हेवटेन तेवटेन बेठेच बोवाळटात, हाका-ताका हटकितात. हातुंतल्यान आपूण ह्या उत्सवाक पावला हाची खबर जण एकलो गेरांक दितात. तरनाटे चले-चलयो हेवटेन तेवटेन बेठ्योच घुस्पतात. जाञांक बीन गेले की गोंयकार सादारणश्यो गजाली करतात. त्यो म्हळ्यार- सगळी रात हेवटेन तेवटेन हेडप, तोंडांत येता ते उलोवप, फेरयेंत पासय मारप, सोर्ती काडप, गडगडो खेळप, उत्सवाचे पावणेक उबे रावप अशो हेर काय गजाली ते करतात. आनी बायला बावडी देवतेच्यो व्होंटयो भरतात, आंगवणी करतात, भांगरा सारके आपणांक घोव दिले म्हणून देवाचे उपकार आठयतात. पुजा, पुराणा, प्रवचना, किर्तना आसत जाल्यार बायलांक आपल्या मायांच्यो, जावांच्यो, नणडांच्यो, सुनांच्यो, शेजान्निंच्यो किरकोन्न्यो करपाक हुरूप येता. अर्दि रात जातकच ते घरा वचपाच्यो खबरो करतात, आपआपल्या भुरग्यांक पुंजावन हाडटात, मागीर ती रात ते भट, इश्ट, सोयरो, अशे कोणागेरुय तरी सारतात. पुण ते खयसरुय रावो दुसर्या दिसा सकाळी उठून खाज्याची पुडी व्हरुंक मात ते वीसरनात. अशे तरेन लेखकान गोंयकारांचे खाशेलेपण आपल्या उतरानी सांगला.

गोंयचीं लग्ना

ह्या पाठांत लेखक आमका गोंयच्या लग्नाची माहीती दिता. तो म्हणटा चली जल्माक येवप म्हळ्यार एक व्हड पातक. जरी तर एक बायल बाळंत जावन तीका चली जाली जाल्यार ही खबर आयकतात सगल्यांची तोंडा बावतात. जेन्ना चेडवाच्या लग्नाचे तयारेक लागता तेन्ना ताचो बापुय खुब ञास भोगतात. पुण चेड्याचे मात बरे. तो कामांक नीक्तो लागला आनी सोयरीको बीन कांय येना तरी ताचो बापुय आपल्या चेड्याक इतको आनी तीतको पगार, इतक्यो आनी तीतक्यो सोयरीको आयल्यो हे सगळे वाडोन सांगप. हे फक्त तो सोयरीक येवपा खातीर करतात. मागीर तो चलो कांय चलयांक पळयता. ताच्या फाटल्यान ताची भयण, काकी, मावशी, मामी अशी सगळी जाणा त्या चलयेक पळयता. पुण हे सगळे चलता आसतना चल्याचो बापूय थयंच्या लोकांकडल्यान ते चलयेची खबर काड़टा. आनी ताचे सोयरीकेची खबर सगल्यांच्या कानार पडटा. चली पास जातकच तीचे नक्षञ पळोवन ते एकामेकांक पडले जाल्यार बरे. चलेकारांचो दोळो सदाच वरदक्षणेचेर आसता. सगली वासपुस जाल्या उपरांतूच तो नक्षञ पटले अशे सांगता. कांय चल्यांचे बापूय जाल्यार सारके आशेचे आसतात. आनी मागीर साकरपुडो. लग्नांत मात फर्क आसता. कोण चली आदी पळेता, जाल्यार कोण नक्षञ आदी पळेता, जाल्यार कोण प्रसाद आदी घेतात. एकाद्रो चलो चलयेक पळेच ना. तो म्हणटा, ‘ म्हगेले आवय बापूय जें किंते करतात ते म्हाका सगळे मान्य.' लग्नांक आनींक एक गजाल मतींत धरपाची ती म्हळ्यार, गोंयांत चारिञ्य म्हणटा ते फक्त चलयेक लागता. चले कशेय आसू तांका फर्क पडना. जरी तर चलयेकार पयसेकार आसत जाल्यार चलयेचो बापूय आपल्याक जाय तसलो जावय सोदता आनी ताका विकतो घेता.आनींक एक गजाल म्हळ्यार लग्नाक न्हवऱ्या- व्होंकलेगेर बोवाळ जायना जाल्यार ते लग्न कशे दिसना. येजमानांचो बोवाळ, भटांचो बोवाळ, भुरग्यांचो बोवाळ, बायलांचो बोवाळ, दादल्यांचो बोवाळ, असो सगळ्यांचो बोवाळ आसता. ह्या बोवाळांत बायलांच्या साडयांची, तशीच वस्तिंची प्रदर्शनी चालू आसता. आनी ह्या सगळ्या बोवाळांत बावड्या न्हवर्या- व्होंकलेचो मात घुस्मटमार जाता. अशी ही गोंयंची लग्ना, तातुंतल्यान जावपी ञास आनी उचांबळ ह्या पाठांत लेखकान दाखोवन दिला.

गोंय आमचे कुळार कलेचे

ह्या पाठांत लेखकान कले विशीचे गोंयकारांचे विचार मांडल्यात. लेखक म्हणटा गोंय मिनैरांक, वेपा-यांक, इजनेरांक, दोतोरांक, प्रोफेसरांक लेखतात पुण कलाकारांक केन्नाच लेखिना. जसो कवी, चिञकार, गावपी आनी वाजोवपी. पुण हातुंतलो कोणूय भाटकार वा पयशांकार आसत जाल्यार मात ताका लेखता. देवळांत उत्सव बी आसत जाल्यार ते भजन गावपाक एक गावपी हाडटा. ते त्या गायकाक लेखता पुण फक्त त्याच वेळार आनी मागीर काम जाले वैज मेलो अशे समजून ते ताका पळोवन लेगीत घेना. कला म्हणजे तांच्या नदरेन एक वेळ वागडोवपाचे काम. ताका पयशे व्हडले मात कला न्हय. कला म्हणजे पिशेपण आनी कलाकार म्हळ्यार एक पिसो. गोंयकारांक नाटका खुब मानवतात. नाटका पळोवपाखातीर ते खयंचे खय पावतात. गोंयांत अशेय मनीस आसा जे एक नाटक लेगीत चुकयनात. नटांची तोंड फुटसर तुस्त करतात. पुण नाटकी लोक तांकां आवडनात. संगीतांत जाल्यार गावप्यांची तोखणाय करचे सोडुन ते तांच्यो खोडी काडपांत चड लक्ष दिता. संगीत नाटका फक्त बांयला आनी भुरगीच पळेता, दादले जाल्यार मातशे पळेता आनी आपली मत्ता दितीत. भजनांचीय तीच गत. जरी तर मुखेल गावपी बरा गायता जाल्यार ते वाजवप्याक आनी साथ दीवप्याक सारके खातात आनी काय फावट ताचे उरफाटेय करतात. आपणांक कोण वळखनात हे गोंयंकार कलाकारांचे एकुच दुख्ख न्हय. ताची खरी दुख्खा म्हळ्यार, कलेन तांचें पोट भरना, तांकां लोकांची शाणेपणा आयकून घेवची पडटात. कलांकार तांचे कलेंत करता कीते ते गोंयकारांक समजना. पुण गोंयांत कलेची खरी उमळशीक गोंयांत दिसता ती फक्त ञीस्तांव समाजा मदी. तांतल्या तरण्या जाणट्यांचे जिबेर काव्य आनी संगीत घोळत आसता. तियाञां करपांत, कांतरां म्हणपांत आनी मुज्ग वाजोवपांत ते सदांच गुल्ल आसतात. आनी ताच्यो कार्यावळी पळोवपाक तशेच आयकुपाक हेर ञिस्तांव भाव आनी भयणी पोटतिडकेन वेतात. गोंय आमचेंकुळार कलेचें पुण गोंयकारांक ह्या कलांचो वालोर ना हे लेखकान दाखोवन दिला.