जलदेवता

जलदेवता म्हळ्यार उदकाच्या आलाशिऱ्याक रावपी देवता.आदल्या काळासावन उदकाचे जागे,तळीं,न्हंयो हांका देवतांच्या रूपान पळिवपाची चाल आसा.पूण ह्यो देवता जलस्वरूपी देवतांपरस वेगळ्यो आसात.ह्या जलदेवतांक 'विघ्नां ना करपी' म्हूण मानतात. वेदांत आनी पुराणांत उदकांत भोंवपी बायलांचो म्हळ्यार अप्सरांचो उल्लेख येता.अमरकोशांत सात मुखेल अप्सरांचो उल्लेख आयला.तांचीं नांवां घुताची,मेनका,रंभा,ऊर्वशी,तिलोत्तमा,सुकेशी आनी मंजूघोषा अशीं मेळटात.हीं सातूय उदकांत रावपी जलचरांच्या नांवांवेल्यान घेतल्यांत.

जलदेवतेचे उत्पत्तीविशींची एक कथा गोंडामदीं प्रचलीत आसा. तांच्यो सात देवता आसून तांकां ते सात समुंदरीया अशें म्हण्टात. गोंड तांकां दौगनगुरूच्यो चलयो मानतात.

ह्यो चलयो,दौगनगुरूच्या हाताचेर आयिल्ल्या फोडासावन जल्मल्यो.बापायचो तांचेर खूब मोग आसलो. तो तांकां आपले मांडयेर बसोवन दवरतालो आनी त्यो सुर्याचे लेगीत नदरेक पडच्यो नात हाची जतनाय घेतालो.एक फावट पवनदेवाची(वाऱ्याची)वाट चुकली आनी ताणें सातूय समुंदरीयांक नाचतना पळेलें.पवनदेव आनी सातूय समूंदरीया एकामेकांक पळोवन भुल्लीं.दौगनगुरूक ही गजाल कळटकच ताका राग आयलो.ताणें पवनदेवाक धांवडावन घालो आनी चलयांक लिपोवन दवरल्यो.फुडें पवनदेवाक महादेवाक आनी दौगनगुरूच्या भुरग्यांक फुसलावन सातूय समुंदरीयांक व्हेल्यो आनी तांचेकडेन लग्न जालो.

गोंड लोकांभितर आनीक एक दंतकथा चलता.तातूंत महादेवान ह्या सात समुंदरियांक एके कुडींत बंद करून दवरल्यो आनी पार्वतीक ती कूड उक्ती करून पळय नाका म्हूण सागलें.पूण पार्वतीच्यान वोगी रावपाक जमना जालें.जेन्ना महादेव घरा भायर गेलो तेन्ना तिणें ती कूड उक्ती केली आनी तातूंतल्यो सातूय चलयो पार्वतीचे गर्भकुडींत भितर सरल्यो.तेखातीर तिका भश्टे जावपाचे,गुरवारपणाचे आनी बाळंतरपणाचे त्रास सोंसचे पडलें.ताका लागून आयजमेरेन बायलांक त्रास भोगचे पडटात,अशें म्हण्टात.महाराष्ट्रांत उदकांत देविल्ल्या एकटया-दुकटया मनशाक जलदेवता धरतात असो समज आसा.जुवान बायलो आनी भुरगीं हांकां तांचो चड बादीकार जाता.ह्या जलदेवतांची संख्या सात आसून तांकां 'सात'आसरा ह्या नांवान पाचारतात.आसरा उतराची उत्पत्ती अप्सरा उतरासावन जाल्या.महाराष्ट्रांत सती शेंदरी फातराच्या रूपांत पूजतात.बायलांक तांची बादा जाल्यार,त्या देवतांक खोशी करपाक सात सवायशिणींक नाल्ल-कपडो दिवन होंट भरपाची चाल आसा.

म्हैसूर वाठारांत 'अव्कगारू'ह्या नांवान जलदेवतांक वळखतात.ह्यो सातूय एकामेकांच्यो भयणी आसात.त्यो आदिम स्वरूपांतल्यो सप्तमातृकाच आसूंये,अशें मानतात.हाचें कारण महाराष्ट्रांत तांका मावल्या (माउल्या=मातृका)अशेंय म्हणटात. गुजरातांतल्या जलदेवतांक 'माता' ह्या नांवान वळखतात.जलदेवतांक एक भाव आशिल्ल्याचो उल्लेख मेळटा.दक्षिण भारतांतल्या जलदेवतांक पोटटुराजू नांवाचो भाव आसता.सात आसरांक गवळा नांवाचो एक भाव आसा.उदेंत दर्या देगेवयल्या कोळी लोकांचे जलदेवतेच्या भावाचें नांव 'रामसोंदी' अशें आसा.वऱ्हाडांत सात आसरा ह्यो तापट सभावाच्यो मानल्यात.तांचो उदकाकडेन संबंद आयिल्ल्यान रोगाची उत्पत्ती घडटा,अशें म्हळां.

गिऱ्हा
खवीस
झोटींग
जखीण
बिलाशी
लाव
बापदेव
हडळ

ह्या पिशाच्चांचो उदकाकडेन संबंद आयिल्ल्यान ह्या जलदेवतांचे पिडेंतल्यान मुक्त जावपाखातीर वा तांकां खोशी करपाखातीर कोंबो-बोकडो मारपाची चाल आसा. पूर्विल्ल्या काळांत मनशाचोय बळी दिवपाची चाल आसली.महराष्ट्रांत प्रचलित आशिल्ल्या शिळासप्तमेचे काणयेत तांचेखातीर ल्हान भुरग्यांक बळी दिल्ल्याचो उल्लेख येता.