जिरें
जिरें ही वनस्पत बडिशेपीच्या ल्हान झुडपावरी आसता.तिच्योह्यो बियों म्हळ्यारुच आमच्या सदच्या वापरांत आशिल्लें जिरें. ह्या जि-याचो घरगुती वथदांता वापर करतात हें आमचे भितरल्या ब-याचशा जाणांक खबर आसा. जिरें आनी काळजिरें ( Czrum bulbocastanu) अशे जिरयाचे दोन मुखेल प्रकार आसात. ह्या दोनूय जि-याच्या गूणांनी साम्यताय आशिल्लयान तांचो एका सारको उपेग करपाक मेळटा. पोटांतल्या वेगवेगळ्या दुयेंसाखातीर जि-याचो उपेग करतात. पोटांत दुखप वा वात (Gas) जावप. भूक कमी लागप. अजीर्ण जावप.
उपयोग
बदलजिबेची रूच वचप अशा कांय कागाळींचेर जि-याचो चूर्ण गरम उदक हाच्या वांगडा पोटांत घेवचो. तशेंच दंत जाल्यार हो चूर्ण पोटांत घेतल्यार बरयाक पडटा. कुडींतलो कफ दोश इबाडून उलटी जाल्यार जिरें खांवचें. सडांस सुकून घट्रट जाल्यार जिरयाचो चूर्ण गरम उदका वांगडा पोटांत घेवचो. रगत इबाडून जावपी दुयेंसावेळार जिरयाचें उदक पियेवंचे. काळजाचें पोशाण सुदारचेखातीर काळजिरें चाबून खावचे. काळजिरयाचें शिजोवन केल्लें उदक पियेल्लार मुतांतल्यान शारिरांतले दोश भायर पडटात. हाता पांयांक सूज आयल्यार जि-याचें उदक पियेवंचें. दुयेंसा बेगीन बरें जाता. कुडींतलो वात आनी कफ दोश जावपी कांय कातीच्या विकारांत खाज येता आनी कातींतल्यान उदक तेंवता अशा वेळार जि-याचो चूर्ण पोटांत घेवचो. आंगाक खोरूज जावप. खाज सुटप. सूज पातळ लेप त्या भागार लावचो. घावचो बेगीन पेकपाखातीर जि-याच्या उदकान तो धुवन घोवचो. तोंड तशेंच गळो फुलून आयल्यार जिरें चाबून खांवचें. तोंडांतले घावे पेकून येवपाक मजत जाता. बायलांच्या आंगार धवें वा तांबडें चड प्रमाणांत वचप, तशेंच गर्भायाक सूज आयल्यार जि-याचो चूर्ण गरम उदका वांगडा घेवचो. आमच्या घरांत जिरें हें चड करून आसताच. तशेंच तें बाजारांतूय सहजतायेन मेळटा.ह्या जिरयाचो वापर आमच्यांनी वयर सांगिल्ल्या दुयेंसां खातीर करूं येता.
हेर माहिती
बदलकूळ : Umbelliferea लॅटीन नांव : Cuminum Cyminum linn