जुआंव आगोस्तीन फेर्नांडीस

जुआंव आगोस्तीन फेर्नांडीस हो एक सुरवेचो तियात्र कलाकार.

जल्म

जुआंव आगोस्तीन फेर्नांडीस हाचो जल्म 14 डिसेंबर 1871 गोंयच्या मडगांव शारांत जातकच सुमार एक सप्तका उपरांत 29 डिसेंबर 1871 दिसा ताका बातिझ्म दिलो. ताची आवय मारीया फ्रांसिस्का माकुआ (Macau) ह्या शारांत आनी ताचो बापुय कोंसेसांव फेर्नांडीस एक तारवटी आशिल्लो.

शिकप

जुआंव आगोस्तीनाचें मुळावें शिकप गोयां राशोल सेमीनारींत, पुर्तुगेजींत्यान जालें. मागीर मुंबयच्या सेन्ट झेवियर हायस्कुलांतल्यान तो मॅट्रीक मेरेन शिकलो. आनी उपरांत रोखडीच ताणें ‘ फिलीप ऍन्ड कंपनीं’ त ‘केमिस्ट’ म्हूण नोकरी धरली. कांय काळा उपरांत तो स्वता फ्रांन्सांतल्यान वखदां हाडून विकपाक लागलो. एका पारशी मनशाच्या सांगातान ताणें ‘ सोराबजी होरमुसजी ऍन्ड कंपनी ’ मुंबयच्या ‘ क्रॉफर्ड मार्केटां ’ त सुरु केली. पूण थोडयाच तेंपा भितर त्या पारशी मनशान जुआंव आगोस्तीनाक फटयलो आनी दोगूय वेगळे जाले. जुआंवान मागीर ‘सिक्वेरा ऍन्ड कंपनी’ त चाकरी धरली. त्याच वेळार तेन्नाच्या ब्रिटीश सरकारान फ्रंसांतल्यान वखदां आयात करपाचेर बंदी हाडली आनी जुआंवबाबाचो धंदो बंद पडलो.

फामील

जुआंव आगोस्तीनाची पयली बायल रेजिना फेर्नांडीस ही साश्टींतल्या राय गांवची. ती कोंकणी माचयेची पयली अभिनेत्री जाली जेन्ना तिणें ‘भाटकारा’ ह्या तियात्रात अभिनय केलें, 22 नोव्हेंबर 1904 . तांचें लग्न 22 ऑगस्ट 1892 वर्सा मुंबयच्या सेंट फ्रांन्सीस झेवियर र्इगजेंत जालें. रेजिना 20 डिसेंबर 1904 वर्सा सोंपली. ती भायर पडल्या उपरांत जुआंवबाब परतो काजार जालो तो सुरावलेच्या लुर्डझा मारीया हिचे लागीं. पयले बायले पसून जुआंवबाबाक मायकल आनी मानूएल हे दोगपूत तशेंच सोफीया आनी एनी ह्यो दोगी धुवो जाल्यो. दुसरे बायलेकडल्यान एन्टनी (टोनी) आनी यूनीन हे दोग पूत तश्योच रोझा आनी तेरेझा ह्यो दोगी धुवो जाल्यो. ह्या कुटुंबांतल्या सगल्या जाणांनी जुआंवबाबा वांगडा त्या त्या वेळार ताच्या तियात्रांनी वांटो घेतला आनी कांय जाणां ताचे वांगडा ग्रामोफोन रेकॉर्डीचेर गायल्यांत. पाय तियात्रिस्ताच्या आंगान तियात्राचो जो नाद आसलो, ताणें आपल्या दोगूय बायलांक, भुरग्यांक नातरांक, जावूयांक आनी कुंटुबाच्या कांय वागडयांक सुयोग दिवन तियात्र माचयेर पावतात तशीं केलीं.

तियात्र क्षेत्रांत योगदान

लुकासीनबाबान तियात्राक जल्माक घालो देखून तो तियात्राचो पाय. पूण पायच्या फाटल्यान ह्या आपुर्बायेच्या भुरग्यांक ल्हनाचो व्हड करुन ताचो बरो सांबाळ, अर्थअपुबाय, उदरगत आनी नांव करुन ताका नामना जोडून दिवपी पालक म्हळ्यार एकाधा बापोलयावरी जांव व्हडल्या भावावरी म्हालगडो जुआंव आगुश्तीनबाब तियात्राचो पालक जालो. लुकासीन रिबैर हो खरें म्हळ्यार पयलो तियात्रश्त आनी जुआंव आगुस्तीन फ्रर्नाडीस हो ताचो सुर्वेचो एक सांगाती पूण उपरांतच्या आपणाल्या जिवितभर, मरसर, जुआंव आगुस्तीनबाबान, तियात्राच्या मळार जो दोळे दिपकावणो वावर केलो ताची पावती म्हूण ताकाच ‘पाय तियात्रिस्त’ हो भैमान दितात. लुकासीनबाबासाकून दोशीं जातकूच जूआंवबाबान स्वताची ‘दों कार्लुश ड्रामॅटिक युनिटी’ ही कंपनी सुरू केली. ताचे चडशे तियात्र हेच कंपन्यांमार्फत माचछेर आयले. समुमार पन्नास वरसांचे ताचे तियात्री कारकिर्देत ताणें तिसांवयर तियात्र बरयले.

तातुंतले सोळा सतरा माचयेर आयले हातूंत, ताजें केल्ल्या मोलिएर,शेक्सपियर आनी अलेक्झांडर डयूमांस हांच्या रुपांतरांचोय आसपाव आसा. खुबश्या गजालीक सुरवात दिवपी तो आशिल्लो. तो पयलो मनीस जाणे कोंकणीतल्यान डीस्क तयार केल्लो जेन्ना तो आपल्या चलये सोफिया सांगांतां रिर्कोडींग करतालो. फुडाराचो हुस्को धरुन ताका आपले तियात्र प्रकाशीत कराची गरज दिसून आयली आनी अशें तरेन ताणे भाटकारा 1 -1909 ह्या वर्सा प्रकाशीत केलो आनी भाटकारा 2 जून 13 ,1916 वर्सा प्राशीत केलो. उपरांत जानेवारी 1937 वर्सा ताचे तीन तियात्र एकाच ग्रंथान ताणे उजवाडाक हाडले, भाटकारा ,वेन, आनी पाद्री जुजे वाज आनी दोतीचें केंस्ताव. ह्या वेळार आदीच फुडे ताणे साबार आनीक रंगभुमीची छापणावळ करची येवजण केली.

ताच्या दुसऱ्या ग्रंथात ताणें भाटकारा 2. बेबदो , बेल ऑफ कावेंल, पांडुरंग कुसमोनकार उजवाडाक हाडले. तिसऱ्या ग्रंथात, गोराल्दीना, रुकमींबाय राण्याचें त्रासांव, पाचव्या ग्रंथात म्हजो खापरी चाकोर, प्रोफेसर लेंताव, बोमबोयचो तेलिग्राफीस्त: अणकाररीत दोगूय वोयज, आनी तेग जाण तुब्बोकार, कुणबी जाकी हो ताचो तियात्र खास करुन चड नामनेक पाविल्लो आसा आनी ताणेच तो स्वता छापून हाडिल्लो. ताच्या कल्पक प्रयासा वरवी ताणे ह्या तियात्रात थळाव्या लोकांचे जिवीत ताची योग्यताय ह्या वर्णन बरे तरेन केल्ले पळोवक मेळटा. कुणबी जाकी हो ताचो तियात्र, तियात्र झेलो ह्या पुस्तकांत समावेश जाल्लो आसा आनी तो गोवा कोंकणी अकादली हाणी प्रकाशीत केला. कुणबी जाकी ह्या तियात्रातले कातांर ‘सीतीदान पाय घाल रें जाकी’ ह्या काताराचो ताल सामको जिवो आशिल्ल्यान आनी तें आयकपाक इतले बरो आशिल्ल्यान तें कारांर सर्वसामान्य लोका मदी फामाद जाल्ले. आयचे तियात्रीश्त, हिंदु पात्राचो अभिनय करतना जी भास वा पद्दत ते वापरतात, तिवूय जुआंव आगोस्तीनाच्या पांडूरंग कुसमोणकार तियात्राचेर आदारलोली आसा. ही पद्दत ‘पाय तियात्रीस्त’ सारक्या म्हान कलाकाराचे व्हडपण जें आमच्यान मोलावक जायना तेदे.

आपल्या वावरा वरवी, ताणें जो मान आनी झगझग तियात्र माचयेक हाडलो, तितलो गेल्या 116 वर्सांनी खंयच्याच तियात्रीस्तान हांडूंक ना. ह्या फुडें घडये तशें घडत, पूण तं काळूच सांगतलो. तो एक विशाळ चितपी आनी शीस्त सांबाळपी. एक व्हड उज्याचें आंगटे जावंक पावलें. ताचे इश्ट, सांगाती तियात्रीस्त आनी हेर गोंयकार ताका ‘कॉमीक फेर्नाडीस’ म्हण पाचारताले. आताचे पिळगेन ताका पळोवक सुद्दा ना, तरी लोक ताका ‘पाय तियात्रीस्त’ म्हण भेस बरे वळखतात, आनी वळखकूय फावो, कारण तियात्राक ताचे योगदान खूब. शेकी, फोकानेरांची भुमीका सोडून, वर्सा धांवता-धावता जुआंव आगोस्तीन बाबान कामतिच्या भमीको करपाचे धरलें. अशें अनेक तियात्रानी काम करुन, ताणे आपले खाशेले तियात्र बरोवपाक आनी दिगदर्शपाक सुरु केले. ताच्या दर एका तियात्रान, दर्जो भिकभितालो. बरोच काळ एसायो घेतल्या बगर तो आपलो नवो तियात्र चुकून परयान भायर घालूंक कबूल नासलो. ताच्या आंगात परीपुर्णनताय धांवताली.

कोंकणी खातीर ताणें केल्लो वावर

तो मोगाळ आनी दयाळपणाचो मनीस आनी कोंकणीच्या सुदरपणा खातीर ताणें जायते करून दवरलां. फावो तसल्या संस्थांक, इर्गजाक आनी वर्तमानपत्राक जशे परी ‘Instituto Luso Iindiano’ (Mumbai) ‘ St Sebastian Goan High School’. (Daul), Oxei Church (Bardez) ‘Goan Social Welfare League’ (Mumbai) ‘Associacao Dramatica Marganese’ (Margao) ‘Lepers Homo’ (Makzan) आदी. कोंकणीचे रोमी लिपयेतल्यान उजवाडाक येवपी The Goan Mail, Ave Maria आनी हेर नेमाळयांक तशेच गोंयतल्या V.Ixtt ह्या सगळयां पत्रांक तो मुजरी घेनासतना बरयतालो.

ताचो हेर वावर

जुआंवबाबान हेर तरेचेंय जायतें गद्य बरप केलां. ताणें कांय रोमांसी बरयल्यात आनी जायतें लेख ‘वावराडयांचो इश्ट’ ‘गोवा मेल’ ‘आवे मारीया’ बी नेमाळयांनी उजवाडा आयल्यात. कुणबी लोकांचीं गितां माचयेर हाडपी तोच पयलो. एच.एम्.व्ही.च्या रेकॉडीचेर कोंकणी गितां गावपीय तोच पयलो. ताचे वांगडा ताची पयली घरकान्नूय. वांटेकार आसा. 1910 त एच.एम्.व्ही. न जुआंवबाबाची पयली रेकॉर्ड काडली. ‘मोग मिरमिऱ्यांचो’ ‘गुपीत मोग’ बी पयलीं वयलीं. दोट्टी गितां ताणें आपणाली धूव, सोफिया हिच्या सांगातान गायल्यांत. ‘दोना सेसीलिया’, ह्या गितांतूय सोफियाचो आवाज आसा.

‘गोंयच्यो जाती’ हें जुआंवबाबाचें एक खूब गाजलेलें कांतार. संगिताची आनी चड करून कुणबी समाजांतल्या लोकसंगिताची ताची जाण तोखणाय करपासारकी. जनसामान्याच्या सुखदुख्खा कडेन आनी प्रस्नां कडेन तांचें बारीक लक्ष आशिल्लें, अभ्यास आशिल्लो. देखुनूच ताणें तियात्राचें साधन आनी शास्त्र वावरा खातीर नेटान वापरलें. खूब फूडलें चिंतपी, तळमळीन वावुरपी तो एक असामान्य कलाकार-सुधारक आशिल्लो हांतूंत मातूय दुबाव ना.

14 डिसेंबर 1871 त जल्मल्लो हो पाटांगडो तियात्रिस्त, 21 ऑगस्ट 1947.