जॉन डेव्हिसन रॉकफॅलर
जॉन डेव्हिसन रॉकफॅलर (जल्म - 8 जुलय 1839, रिचफर्ड- न्यूयॉर्क; मरण - 23 मे 1937, आर्मंडबीच- फ्लॉरिडा).
रॉकफॅलर घराण्यांतलो पयलो उद्देगपती, स्टँडर्ड ऑयल उद्देगाचो संस्थापक. 1883 त ताचें घराणें ओहायओ राज्यांतल्या क्लिवलँड शारांत स्थायीक जालें. ताणें माध्यमिक शाळेंतलें आनी वेवसायीक म्हाविद्यालयीन शिक्षण पुराय करतकच 1859 वर्सा क्लार्क हाचे भागीदारीन दलालीचो धंदो सुरु केलो. 1863 वर्सा ताणें ण्डऱ्यूस क्लार्क अँड कंपनी स्थापन करुन तेल शुध्दीकरण उद्देग सुरु केलो. फुडें आपलो भाव विल्यन हाचे भागीदारीम ताणें विल्यम रॉकफॅलर अँड कंपनी अशी दुसरी तेल कंपनी स्थापन केली.
1867 त ह्यो कंपन्यो रॉकफॅलर, अँण्डऱ्यूस लँग्लर अँड कंपनींत एकठांय आयलो. उपरांत रोखडेंच स्टाँडर्ड ऑयल कंपनी ऑफ ओहायओ ही एक संयुक्त भांडवली कंपनी काडली आनी जॉन रॉकफॅलर तिचो अध्यक्ष जालो. 1882 त स्टँडर्ड ऑयल ट्रस्ट हे व्हड उत्पादन संस्थेची स्थापना जालली. ह्या ट्रस्टाच्या नियंत्रणाखाल अमेरिकेंतल्यो 95% तेल उद्देग, लोह धातुकाच्यो खाणी, लांकूड कारखाने, येरादारी उद्देग हे सारके जायते उद्देग आशिल्लें. पूण 1899 वर्सा ओहायओच्या सर्वेच्च न्यायालयान शेर्मन ट्रस्टा आडच्या कायद्याप्रमाण वयलो टॅस्ट बेकायदेशीर थारयल्ल्यान ताचें रुपांतर स्टँडर्ड ऑयल कंपनी ऑफ न्यू जर्सी हे नियंत्रक कंपनींत केलें. ही कंपनी 1911 मेरेन निर्वेध काम करीत आशिल्ली. पूण रोखडेंच सर्वेच्च न्यायालयान हे नियंत्रक कंपनीचें जायत्या स्वतंत्र कंपनीनी विभाजन करपाचो आदेश दिलो.
जॉन रॉकफॅलरान उद्देगा वांगडाच भौशिक कामांकूय आपले जिणेंत खाशेलें म्हत्व दिलें. आपल्या फायद्यांतलो कांय वांटो कुशीक काडून तो ह्याच कामाखातीर दवरतालो. ताणें अमेरिकेंतल्या वैजकीशास्त्राक, शिक्षणीक मळ, संशोधन हांचो विकास आनी उदरगत हे खातीर लाखांनी डॉलर खर्च केले. तशेंच जायते धर्मादायी निगम उबारुन तेवरवीं सुमार आठ कोटी डॉलर रकमेचो विनियोग केलो. ह्या कामाखातीर ताणें कर्तव्यदक्ष आनी तळमळीन काम करपी अधिकारी नेमिल्ले. जनरल एज्युकेशन बोर्ड हेंशिक्षणीक मंडळ स्थापन केलें (1902). वंश, धर्म, जात, शिक्षण हांचो विचार करिनासताना अमेरिकेंतल्या शिक्षणाची उदरगत करप हें ह्या मंडळाचें उद्दिश्ट. 1952 त अर्थीक अडचडणींक लागून ह्या मंडळाक काम थांबोवचें पडलें. 1901 वर्सा न्युयॉर्कांत रॉकफॅलर वैजकी संस्था स्थापन जाली. आरोग्याशास्त्र, शास्त्रक्रिया, वैजकी, तदनुषंगिक शास्त्रां हांच्या संशोधन कार्यांत मदत करप, रागाचें स्वरुप, कारणां आनी निवारण ह्या वावरांत मदत आनी संशोधन, हेविशीं जाल्ल्या संशोधनाचो आनी गिन्यानाचो भौशिक कल्याणाखातीर प्रसार करप अशीं हे संस्थेची उद्दिश्टां आशिल्लीं. फुडें हेच संस्थेचें रॉकफॅलर विद्यापिठांत रुपांतर केलें. 1913 वर्सा मानवजातीच्या कल्याणाचें उददिश्ट मुखार दवरुन रॉकफॅलर प्रतिश्ठानाची स्थापना केली.
संदर्भ
बदल