तायखिळो
तायखिळो(मराठीःटाकळा,,तरोटा- हिंदीःचाकुंदा- कन्नडःतरगोसी,तगचे-संस्कृतःचक्रमर्द,दद्रुघ्न-इंगलीशः फेटिड कॅसिया, सिकल सेन्ना-लॅटीनः कॅसिया नोरा-कूळःलेग्युमिनोजी).
भाजी.
ही सांगो येवपी आनी वर्सभर जियेवपी ल्हान वनस्पत,रसत्याचे कडेक वा पडंग जाग्यांनी आपशींच किल्लल्ली दिश्टी पडटा.उश्ण कटिबंधांतल्या भारत,पाकिस्तान आनी श्रीलंका ह्या देशांनी ती सामान्यपणान दिश्टी पडटा.ही वनस्पत सुमार 0.5-2 सेंमि.रुंद आसता.सप्टेंबर ते डिसेंबर म्हन्यांमदीं ल्हान,हळदुवीं फुलाम फुलतात.सांगो 12-15 सेंमि.लांब,दर एके सांगेत सुमार 10 -20 बियो आसतात.मुळांचेर गांठी आसतात आनी ह्यो गांठी जमनींत नत्र सांठयतात.गोंयांत ही वनस्पत पावसा दिसांनी जळींमळीं किल्लता,,तायखिळ्याची खास अशी लागवड कोणूच करिना,वा ताची जतनाय घेवपाचीय गरज आसना.[1]
ुपेग.
एक प्रकारची नडणी म्हणून हे वनस्पतीकडेन पळेतात.2.5 ते 3 म्हन्यांनी रोंपयांक फुलां येतात आनी सांगो जावपाक लागतात.ह्यो सांगो सुकतात आनी त्यो फुटून तातूंतल्यो बियो भायर पडटात.हें बीं जमनींत तशेंच उरता आनी दुसऱ्या पावसाळ्यांत तें किल्लून येता. तायखिळ्याच्या पानांची भाजी पुश्टीक आसता.ही भाजी खाल्यार पोटाचे विकार निवळटात.पाचव्या पालेभाजयांनी जीं जीवनसत्वां आनी खनिजां आसतात तीम हे भाजयेंत आसतात.तायखिळ्यांत लोखणाचें प्रमाणूय बरें आसता.तायखिळ्यच्यो बियो रंग तयार करपाखातीर वापरतात..गोरवांचे खावडींतूय बियांचो वापर करतात.पोटांतल्या विकाराचेर जो कसाय तातूंत तायखिळ्याच्या सुकिल्ल्या बियांचो उपेग करतात.
गोंयांत पावसादिसांनी जायते लोक तायखिळ्याची तरणीं पानां,कांदो,सोय,पणसाचीं भिकणां घालून गोंयांत जायत्या घरांनी तायखिळ्याची भाजी करतात. आदल्या काळांत गोंयांत दिवाळे आदल्या दिसा तायखिळ्याच्या सांगांतल्यो बियो काडून त्यो वांटून उटण्याच्या जाग्यार लावपाची चाल आशिल्ली,गोंयांत कांय मुतूंक साफ जावंचेम म्हणून तायखिळ्या बियांची च्या करुन घेतात. -विश्राम गांवकार