तेलू द मास्कारेन्हस

देवनागरी

Romi

डॉ तेलू द मास्कारेन्हस हो सुटके झुजारी आशिल्लो.

जल्म आनी शिक्षण

डॉ तेलू द मास्कारेन्हस हांचो जल्म 23 मार्च 1899 दिसा माजोड्डें गोंय हांगा जाल्लो. तांचे बापूय आमारालो द मास्कारेन्हस, हेवूय , हेवूय गोंयचो सुटके झुजारी. डॉ. तेलून पुर्तुगेज कायद्याची पदवी घेतिल्ली. पुर्तुगालांत कोयम्बा हांगा शिकता आसताना तांणी गोविंद पुंडलीक हेगडे देसाय हांच्या ‘ओ भारत’ बेया दिसाळ्यांत डॅथ ऑफ द आयडल्स (death of the idols) ह्या नावान साबार राजकी लेख बरयले.

सुरवातेची जीण

गोविंद पुंडलीक हेगडे देसाय हांणी डॉ. तेलू द मास्कारेन्हस हांचे लेख उजवाडा हाडले. हाका लागून मास्कारेन्हस हांचेर पुर्तुगालांत आनी हेगडे देसाय हांचेर गोंयांत केसी चल्ल्यो. पूण दोगूय निर्दोश थारले. मास्कारेन्हस पुर्तुगालाक सरकारी अधिकारीन म्हूण काम करताले. ऑगस्ट 1948त ते रजा घेवन गोंयांत आयिल्ले. पूण तांच्या राष्ट्रीयवादी विचारांक लागून पुलीस तांचेर पाळत दवरून आशिल्ले. उपरांत डिसेंबर म्हयन्यांत तो मुंबय गेलो. थंयच्यान तो नॅशनल काँग्रेस गोंय संघटनेचो वांगडी जालो.

सुटके खातीर केल्लो वावर

1948-49 मेरेन गोंय नॅशनल काँग्रेस हे संघटनेचे सचीव म्ह्ण आनी उपरांत काळ खजिनदार म्हूण ताणी वावर केलो. हांगा तांणू साबार राष्ट्रीयवादी पत्रकां उजवाडावन ती गांयभर आनी हेर राष्ट्रानीय वांटलीं. 25 एप्रील 1949 हे दिसा तांणी पुर्तुगालचे पंतप्रधान दोतोर सालाझर हांकां तांच्या वसाहतीच्या धोरणाचेर टिका करपी उक्तें पत्र बरयल्लें. उपरांत तांणी आपलें तन-मन गोंयचे सुटके चळवळांत ओंपलें. पुर्तुगेज राजवटी आड प्रचार करप, लोकंक राष्ट्रीवादी साहित्य वांटप असलीं कामा ते करतालें. ते खातीर पुर्तुगेज सरकारान तांकां लिसबनांत कामार रुजू जावपाचो आदेश दिलो. पूण तांणी तो आदेश न्हयकारलो आनी हाका लागून ताका कामा वयल्यान काडून उडयलो. 1956-58 ह्या काळांत ताची दिल्ली आकाशवाणीचेर कोंकणी आनी पुर्तुगेज घचकांचे मुखेल अधीकारी म्हूण नेमणूक जाली. निजाचोसुचके झुजारी जाल्ल्यान ते प्रत्येक संदीचो फायदो घेवन पुर्तुगेज सरकाराक कसो सतावप हें चिंतताले. जेन्ना ते दिल्ली आकाशवाणीचेर पावले तेन्ना हे संदीचो तांणी भरपूर फायदो घेतलो आनी तांणी पुर्तुगेज सरकारा आड नेटान प्रचार करपाक सुरवात केली. चळवळी मनीस एका जाग्यार चड काळ तिगना. तेच तरेन दिल्ली आकाशवाणीचेर आसताना सतत दान वर्सां तांणी पुर्तुगेजांक भरपूर सतायलें आनी उपरांत डिसेंबर 1958त तांणी ह्या पदाचो राजिनामो दिलो आनी ते गोंयांत परतले. ते गोंयांत परतल्यात हाची सुलूस पुर्तुगेज पुलिसांक लागली आनी तांणी राखडोच तांकां धरून पुर्तुगालाक व्हेलो. उपरांत 1962त प्रादेशीक लश्करी न्यायलयांत तांकां चोवीस वर्सां बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. पूण 29 मे 1970 ह्या दिसा तांची बंदखणीतल्यान सुटका जावन ते भारतांत परत आयले.

हेर वावर

मास्कारेन्हस एक भोवगुणी कवी आनी लेखक आसले. तांणी पुर्तुगेज आनी इंग्लीश भाशेंतल्यान खूब कवीता आनी लेख बरयल्यात.गोंयची स्वतंत्रताय ही एकमेव इत्सा आनी कळकळ आसली. ते खातीर ते कश्टले, झिजले, तना-मनान गोंयची सेवा करचे पासत वावुरले.पुर्तुगालच्यान गोंयां आयल्या उपरांत एका समाजसेवका भाशेन ते समाजसेवा करपाकय वावुरले. गोंय मुक्ती पसत केल्ल्या खर यत्नां खातीर तांणी खूब यातना भोगल्यो. अखेरेक गोंय मुक्त जालें आनी सगळ्या गोंयकारांनी मेकळो स्वास घेतलो.

फावो जाल्ले पुरस्कार

भारत सरकारान ताम्रपट आनी पद्मश्री पुरस्कार दिवन तांचो भोवमान केलो.

मरण

20 ऑक्टोबर 1979 दिसा ते संवसाराक अंतरले.