तोमाजीन कार्दोज

देवनागरी

Romi

तोमाजीन कार्दोज एक उत्कुश्ट तियात्रिस्त.ताणें तियात्र मळार आपणालें अशें खाशेलें योगदान दिलां. तियात्राची लिखणी तर ताणें केल्याच तेच बरोबर तियात्रा विशीं खूब साहित्य निर्मणी केल्या.

कुटुंबाची वळख

14 एप्रील 1946 वर्सा तोमाजीन कार्दोजाचो जल्म जालो. ताचें पुराय नांव: लांबेर्टो थोमस कार्दोजो . ताका तोमाजीन कार्दोज ह्याच नांवान पाचारतात. सिमोनिया रिटा माशादो आनी आसीस कार्दोज हीं ताचीं आवय आनी बापूय. तेगां भावणां उपरांत तोमाजीन जल्माक आयलो. पयलो ताचो व्हडलो भाव जुवांव दे देवूश,उपरांत लावरा, मागीर तोमाजीन नांवाचो भाव. लावरा हें सात वर्सांचे पिरायेरूच देवाआदीन जालें. तोमाजीन हो ताचो भाव जल्म घेतल्या उपरांत कांय दिसांनी अंतरलो. ह्याच भावचें नांव तोमाजीनाक दवरलें. तोमाजीन हो भावणां मदें निमणो. ताच्या जल्मा उपरांत एका म्हन्यान ताचो बापूय ह्या संवसाराक निमणो आदेवस करून गेलो.

भुरगें जिवीत

ल्हान आसतनाच तोमाजीन एक उमेदिचो भुरगो आसलो. ताका शिकपाक आवडटालें, बरें खेळपाक जमतालें, सुटसुटीत उलोवपाक येतालें, प्रभाविकपणान बरोवपाक जमतालें. प्रभाविकपणान बरोवपाक जमतालें म्हणटा तेन्ना ताचे एके घडणेचो उल्लेख करप योग्य दिसता. तो जेन्ना स वर्सांचो आसतना, एक सर्त आशिल्ली. सेतेंब्राचे 8 तारखेर मारिया मायेच्या जल्माची परब समारंभतात. हेच परबे निमतान, आवयांचो दीस मनयतात. हेंच मनांत धरून, हे सर्ति प्रमाण आवयक एक चीट बरोवपाची आसली. ही सर्त तेन्नाच्या पुर्तुगेज सरकारान घडून हाडिल्ली. पुराय गोंय भर भुरग्यांनी तांतूंत भाग घेतिल्लो. तोमाजीनान तांतूंत भाग घेवपाक खूब कसरत केली. आपलें मन लावन ताणें चीट बरयली. चीट बरयल्या उपरांत ताका कळून आयलें की चीट पुर्तुगेजीन आसपाक जाय म्हण. ताणें बाबडयान जायते कश्ट काडून चीट कोंकणीन बरयिल्ली. निमण्या वेळार एका पाद्रीचो आदार घेवन ती चीट पुर्तुगेजीन अणकार करून धाडून दिली. हे ताचे चीटीक अखील गोंय पांडयार पयलें इनाम फावलें. ह्या इनामाचो उगडास करताना तो अशें म्हणटा “ म्हाका अखील गोंय पांडयार पयलें इनाम फावलें तें म्हजे भाशेक न्हय पूण म्हज्या चिंतपाक ”.

ताचे पुरवज तियात्राच्या क्षेत्रांत केन्नाच दिसूंक नात. ताच्या व्हडल्या भावाक दिसलें आपूण आपल्या गांवच्या फेस्ताक तियात्र बरोवंचो. ह्याच हावेसान ताणें पयलो तियात्र अदृश्टी जिवीत जल्माक हाडलो. ह्या तियात्रांत तोमाजीनान पयलेच फावट भाग घेवन कांतार गायलें. तेन्ना तो फकत 11 वर्सांचे पिरायेचो आसलो. वर्साक एक फावट तियात्र जातालो, हो तियात्र चड करून ताचो भावूच बरोयतालो. ह्या तियात्रांनी तोमाजीन कांतार गायतालो, हें जालेंच त्या भायर विनोदी पात्र व्हड प्रभाविकपणान खेळयतालो. ताच्या गावपाच्या गुणाक लागून ताका वेगवेगळ्या तियात्रांनी आमंत्रण आसतालें. भोव करून कालांगूट, वेरें, पोमुर्पा, शिड्डणें आनी मेर्श गांवांनी आपलो ताळो गाजयलो. ह्याच काळा मजगतीं तांचो ट्रियो (भाव आनी ओली डिमेलो) खूब नामना जोडपाक पाविल्लो.

शिक्षणीक नदरेतल्यान

तोमाजीन कार्दोजान आपलें मुळावें शिकप कोंकणीतल्यान केलें. त्या काळार कोंकणी शिकपाची वेगळीच तरा आशिल्ली. रोमी लिपयेतल्यान चीट बरोवपाक शिकयताले, मागीर तांतूंतल्यान कोंकणी वाचप-बरप करप आसलें. ह्या शिकपा उपरांत 1960 वर्सा ताणें पुर्तुगेज भाशेतल्यान सेगुंद ग्राव पास केली. ल्हानपणांत साकुनूच ताका शिक्षणाचो मोग आशिल्लो आनी मागीर फुडें तो मोग वाडत गेलो तो दिसून येता. 1971 वर्सा ताणें बी. एस. सी.चें शिकप धेंप कॉलेजिंतल्यान पुराय केलें. हाच्या उपरांत ताणें शिक्षक जावपाचो हावेस आपल्या मनांत बाळगिलो. ह्याच हावेसान 1976 वर्सा बी.एड.चें शिकप सुफळायेक पावयलें. बी.एड. केल्या उपरांत शिक्षकाचो वावर करपाक लागलो. शिकयतां शिकयतां ताका दिसलें आपूण आनीक शिकल्यार खूब उपयोगाचें. हाकाच लागून ताणें एम. ए.चें शिकप करूंक येवजिलें. 1988 वर्सा हेंय शिकप ताणें कसलेच आडखळे विणें फळाक पावयलें.

1971 वर्सा सावन ताणे एक शिक्षक म्हण जापसादारकी स्विकारली. 34 वर्सां वेगवेगळ्या शाळांनी आपली शिक्षणीक सेवा अर्पण केली. ह्या 34 वर्सांच्या मजगती शिक्षणीक क्षेत्रांत वेगवेगळीं पदां हाताळ्ळीं. Goa Headmaster Association (1990-1995) हाचें दोन फावट अध्यक्षाचें पद घेतलें. Governing Council of Goa Board of Secondary and Higher Secondary Education हाचो वांगडी आसलो. Examination Committee, Board of Studies in Konkani of Goa Board of Secondary and Higher Secondary Education हाचो वांगडी आसलो. Goa School Advisory Board set up by Government हाचोय वांगडी आसलो. शिक्षीक क्षेत्रांत तोमाजीनान अर्थपुर्ण कामगिरी चलयली. होच ताचो पोटतिडकीन केल्लो वावर गोंय सरकाराक मान्य जालो. ह्याच वावरा खातीर 2003 वर्सा गोंय सरकारान सर्वउतत्म शिक्षक म्हण पुरस्कार (State Award for Excellence in Teaching Profession)लाबयलो.

समाज सेवा

1973 वर्सा तोमाजीन कार्दोजान पयलेच फावट पंचायतिची वेचणूक लढयली. हे वेचणुकेंत ताका जैत मेळ्ळें. लोकां खातीर खरी सेवा दिवप, हो ताच्या जिवीताचो हेतू जालो. ह्या ताच्या घास घेवन केल्या वावरा खातीर ताची तुस्त तोखणाय जाली हांतूंत मात पासून दुबाव ना. त्याच बरोबर लोकान ताका आपलो बरो प्रतिसाद दिलो. ताचे उदार मनान केल्ले सेवे खातीर लोकान ताका शेगीत पांच फावट सरपंच म्हण स्विकारलो. ह्या काळा मजगतीं ताणें पंचायतिच्या गोंय पांवडयार 1979 वर्सा All Goa Panchayat Parishad हाचो चिटणीस म्हण वावुरलो.1990 वर्सा Bardez Block Advisory Committee हाचो अध्यक्ष म्हण जिकून आयलो. हो ताचो खऱ्या मनान केल्लो वावर लोकान मान्य केल्या उपरांत गोंय सरकाराच्या दोळ्यांत भरलो. 1993 वर्सा गोंय सरकारान ताका सर्वउत्तम सरपंच म्हण पुरस्कार (Best Sarpanch Award) भेटयलो.

1994 वर्सा, समाज सेवा अदीक नेटान फुडें व्हरचे खातीर विधानसभेची वेचणूक लढयली आनी तांतूंत जैतिवंत जालो. 1995 वर्सा ताका विधानसभेचो सभापती म्हण पद दिलें. फुडले विधानसभेचे वेचणूकेक ताका हार मानची पडली. तेन्ना सावन ताणें राजकरण पयस दवरलें.

तियात्र मोगी

1. कला मोगी कांदोलीं

1978 वर्सा कला मोगी कांदोलीं हे संस्थेचो जल्म जालो. ही संस्था जल्माक येवपाक खास कारण आसा. कला अकादमीचे तियात्र सर्तिंत भाग घेतलो जाल्यार एके नोंद केल्ले संस्थे खालाच तशें करूंक जातालें. पयलीं चार वर्सां हेर संस्था खाला तोमाजीनान कला अकादमीचे तियात्र सर्तिंत भाग घेतलो. उपरांत ताका दिसलें आपली खाशाची संस्था आसची.

तोमाजीन कार्दोज, ज्योकीम इनासियो कारवालो, नेवीस माशादो, जुवांव दे देवूश कार्दोज, जुजे मातायश फेर्नांदीश, जॉन डिमेलो आनी कायतानो फ्रांसिस्को वाज, हे कला मोगी कांदोलीं, संस्थेचे स्थापक वांगडी म्हण फुडें सरले. जुजे मातायश फेर्नांदीश हाका पयलो अध्यक्ष जावपाक भाग फावलें. आतां तोमाजीन कार्दोज अध्यक्षपण चलयता. हेच संस्थे खाला आयज पसून कला अकादमीचे तियात्र सर्तिंत तोमाजीन भाग घेता.

2. तियात्र अकादमी

2002 वर्सा गोंय सरकारान Cultural Policy of Goa तयार करचे खातीर एक समिती निमयारली. डॉ. नंदकुमार कामत हाका अध्यक्षाचें पद दिलें. जेश्ट नाटकार, पुंडलीक नायक आनी उतकर्श तियात्रिस्त तोमाजीन कार्दोज हांचो हे समितींत आसपाव आसलो. गोंयची संस्कृताय कशी सांबाळची, तिगवंची आनी फुलवंची, हेच संबंदी हे समितिचो हेतू आसलो. तियात्र ही गोंयची संस्कृताय ती कशी सांबाळची, तिगवंची आनी फुलवंची, हेच संबंदी तोमाजीनान आपले म्हत्वाचे प्रस्ताव मांडले. तांतलो एक प्रस्ताव म्हळ्यार तियात्र अकादमी.

2009 वर्साक हो प्रस्ताव फळाक आयलो, म्हळ्यारूच तियात्र अकादमीचो जल्म जालो. तोमाजीन कार्दोजाक पयलो अध्यक्ष जावपाक भाग फावलें. ताका अध्यक्षपण चलयतना मुळावणाचो वावर करचो पडलो. ताणे म्हत्वपुर्ण आनी अर्थपुर्ण येवजणी चालीक लायल्यो दिसतात.

मांडो प्रेमी

मांडो जावन आसा गोंयची संस्कृताय. ही गोंयची संस्कृताय सांबाळचे खातीर Goa Cultural And Social Centre दर वर्साक मांडो उत्सव घडोवन हाडटा. कांदोलेचीं किर्णां हो तोमाजीन कार्दोजाचो एक संस्कृतीक संगीत पंगड. ह्या पंगडा खाला मांडो उत्सवाक वांटेकार जातात. आयज पसून ह्या संगीत पंगडाक 11 फावटीं Mando Award प्राप्त जाला. ह्या इनामां भायर तोमाजीनाक उत्तम उतरां खातीर, उत्तम संगीता खातीर आनी उत्तम दाखोवणे खातीर साबार इनामां लाबल्यांत. ह्या संस्कृतीक संगीत पंगडान All India Radio, Goa Doordarshan And National Network आपले कार्यक्रम प्रस्थूत केल्यात. मुंबय, बेंग्लोर, दुबाय,मस्कट आनी कुवेट साकिल्या जाग्यांनी आपलें अस्तित्व गाजयलां.

भाशा भक्त

1987 वर्सा कोंकणी भाशेचें जैत जालें, म्हळ्यारूच जी 555 दीस कोंकणी खातीर चळवळ चलयिल्ली ती फळाक आयली. 4 फेब्रवारी ह्या दिसा कोंकणी गोंयची राजभास म्हण गोशीत केलें. कोंकणी राजभास करपाक खूब जाळवणदारांचो हातभार आसा. पुंडलीक नायक हाणें मुखेलिपण चलयलें. तोमाजीन कार्दोज एक खूब जाळवणदारां मदलो एकलो, जो कोंकणीक मानाच्या पाठार बसोवपाक पोठतिडकीन वावूरलो. कोंकणीच्या मोगा खातीर जायते अपमान सोसले, त्याग केले आनी धिरान सगळ्यां आडखळ्यांक फुडो केलो. कोंकणी राजभास करून घेवपांत ताचें म्हत्वाचें योगदान आसा.

कोंकणी राजभाशे खातीर तो वावुरलो हातूंत मात पसून दुबाव ना. तेच बरोबर कोंकणी साहित्याक अर्थपुर्ण सेवा अर्पण केली. 1993 वर्सा थोमस स्थिफन्स केंद्रान ताणें कोंकणी खातीर योगदान योगदान मान्य करून ताका फा. आंतोनियो पेरेरा पुरस्कार फावो केलो. वावराडयांचो इश्ट हें पिलार संस्थेचे नेमाळें. हे संस्थेन, 2005 वर्सा तोमाजीनाचें कोंकणी खातीर केल्लें योगदान स्विकारून ताका वावराडयांचो इश्ट पुरस्कार भेटयलो.

पत्रकार

प्रतिभा शक्त आसप हें की देवाचें एक अपरूप देणें. तोमाजीना कडेन लिखणेची प्रतिभा शक्त आसा आनी ताणें तिचो योग्य वापर केल्लो दिसून येता. कोंकणी नेमाळीं तशेंच इंग्लीश नेमाळ्यांचेर ताची लिखणी परझळटा. 2 मार्स 2014 वर्सा आमचो आवाज हें कोंकणीचे पयलेंच रंगीत सातळें जल्माक आयलें. ह्या सातळ्याचें संपादक पद तो व्हड हुशारकायेन हाताळटा. रोमी कोंकणीतलें एक दर्जेदार नेमाळें म्हण आयज ताची तुस्त-तोखणाय जाता.

लिखणेचो धबधबो

तोमाजीन कार्दोजान, आयज पासून 35 तियात्रांची लिखणी केल्या. हे चडशे तियात्र खास करून तियात्र सर्ति खातीर जल्माक आयले. तियात्र सर्तिक हे तियात्र सादर केले तेन्ना साबार इनामां मेळोवपाक पावले. उत्तम दाखोवणे खातीर आठ फावटीं पयले इनाम, चार फावटीं दुसरे इनाम, चार फावटीं तिसरे इनाम आनी दोन फावटीं उमेद वाडवपी इनाम फावले. उत्तम लिखणे खातीर बारा फावटीं इनामां कमयलीं. उत्तम दिग्दर्शना खातीर पंद्रा फावटीं इनामां जोडलीं. अदीक म्हत्वाचें म्हळ्यार तियात्राचे लिखणे खातीर गोंय सरकारान ताका 2009 वर्सा उत्तम लिखणे खातीर राज्य पुरस्कार (State Award for Literature) दिला. ह्या इनामां भायर तियात्राक आनीक जायते इनाम लाबिल्ले आसात, तांची वळेरी फुडें दिल्या. ह्या 35 तियात्रांचें कथान थोडक्यांत समजून घेवंया.