दुकळ म्हळ्यार अन्नाचो व्हड प्रमाणांत उणाव जावन उपासमारिची वेळ येवप. व्हड वाठारांत आनी दीर्घकाळाखातीर निर्माण जाता अशी परिस्थिती निर्माण जाता तेन्ना त्या परिस्थितीक दुकळाची परिस्थिती म्हण्टात. दुकळ हो सैम निर्मीत तसो मानव निर्मीत आसता. पावसाचें आवर्शण (उणो पावस), तशेंच पावसाची अतिवृश्टी(बुडटी), वादळ, भूंयकांप, टोळधाड हीं सैम निर्मीत कारणां. म्हाझुजां, राजकीय आनी अर्थीक उलथापालथ, सांठेबाजी, नफेबाजी आनी सत्तेबाजी हातूंतल्यान निर्माण जावपी अडेचो अन्नधान्य उणाव, कृत्रीम भाववाड, शासनाची निश्क्रियताय, येरादारीचो उणाव ही मानव निर्मीत कारणां. सैम निर्मीत दुकळांत धान्य उत्पादनाचेर आवर्शण पडिल्ल्यान सरसकट सगळ्या लोकांची उपासमार जावन लोकावांगडाच जनावरांचीय हानी जाता. उपासमारांनी लाखांनी लोक मेल्ल्याची उदाहरणं मेळटात. आधुनिक काळांत सैम निर्मीत दुकळय पडपाक लागल्यात. मानव निर्मीत दुकळांत बेकारी, म्हारगाय हांकां लागून बाजारांत धान्या उपलब्ध आसुनूय तें विकतें घेवपाची ऐपत नाशिल्लेच दुकळाचे भकीक पडटात. सर्वसादारण गिरेस्त मनशाचेर अशा दुकळाचो व्हडलोसो परिणाम जायना.

फाटभूंय बदल

भारतांत ऋग्वेद आनी अथर्ववेदांत दुकळाचो उल्लेख मेळटा. तसोच दुकळाचो उल्लेख बायबलांतय मेळटा. आदल्या काळांतल्या दुकळाच्यो सविस्तर नोंदी जाल्ल्यो नासल्यो तरी दुकळाची परिस्थिती खूब आदींसावन निर्माण जायत आसा. भारतांत मध्ययुगान कांळांतलो पयलो दुकळ १२९१ वर्सा पडलो. अकबर बादशहाच्या काळांत १५५३, १५५७ आनी १५८३ असो तीन खेपे दुकळ पडलो. ताचे उपरांत इस्ट इंडिया कंपनीचें राज्य सुरू जायमेरेन हिंदुस्थानाच्या वेगवेगळ्या वाठारांनी सुमार ११ दुकळ पडले. १८६०-१९०८ ह्या काळांत २० फावटीं दुकळाची परिस्थिती निर्माण जाली. पुराय भारतभर असो एकाच वेळार पडलो नासलो तरी देशाच्या दर एका वाठारान केन्ना ना केन्ना तरी दुकळश अणभवला. ह्या दुकळाचें प्रमाण दर पांच वर्सांनी एक अशें आसा आनी हें प्रमाण १९२४मेरेन चल्लें. उपरांत मात असो नेमान येनासतना परिस्थितीक धरून दुकळ येत रावलो. १९४३त बंगालचो दुकळ, १९६५-१९६६त जाल्लो आंध्र, कर्नाटक, महाराष्ट्र, ओरिसा, राजस्थान, मध्य प्रदेश, पंजाब राज्यांतलो दुकळ, १९७२-७३त जाल्लो कांय वाठारांतलो दुकळ हे भारतांतले मुखेल अशे दुकळ.

भारतांत पडिल्ल्या दुकळाचीं कारणां म्हळ्यार बेभरवंशी पावस आनी हवामान, बुडटी आनी आवर्शण, धान्य उत्पादनाची मागशिल्ली पध्दत, येरादारीचीं उणीं साधनां आनी वाडटी लोकसंख्या.ॉ

दुकळ निवारण बदल

दुकळ हे सैमीक आवर्शण जाल्ल्यान आनी अन्नधान्याची तूट ही दुकळाची मुखेल समस्या जाल्ल्यान दुकळाचे परिस्थितीचेर सुर्वेक सावन उपाय जायत आयल्यात. पुरुमेंताच्या धान्याचो उपेग करप, अन्नछत्र घालप, धान्याच्या खंडात सूट दिवप ह्या सारकिले तात्पुरत्या स्वरूपाचे थळावे अशे उपाय करप जाताले. १८७६-१८७८त भारतांत पडिल्ल्या भिरांकूळ दुकळाक लागून १८८०त दोन भारतीय वांगडी आशिल्लें सर रिचर्ड स्टिची हाचे अध्यक्षतायेखालापयलें फॅमिन कमिशन नेमप जालें. ह्या कमिशनान सादर केल्ल्या अहवालांत दुकळ पिडेस्त वाठारांत प्रशासनान घेवपाची जतनाय, दुकळ पडचो न्हय हेखातीर करपाची फुडाराची तजवीज आनी फाटल्या १५ृ२० वर्सांतल्या काळांतल्या दुकळाचो इतिहास हांचो आस्पाव जाता.पयल्या फॅमिन कमिशनान केल्ल्या सुचेवण्यांक धरून दुकळा संबंदींची आचारसंहिता तयार करून तातूंत दुकळी कामां निर्माण करप, जाण्टे, अपंगूळ हांकां जिवीत वेतन दिवप, जमीन मालकांक तगाई रिणां दिवप, दुकळ पिडेस्त वाठारांतल्या धान्यखंडांत सूट दिवप, अन्नधान्याचे देवीघेवीचेर नियंत्रण दवरप आनी दुकळ निवारम निधी उबारप ह्या कलमांचो आस्पाव जालो. तेभायर येरादारी, शिंपणावळी सारकिल्ल्यो अन्नधान्यासंबंदीत शिफारसी करप जाल्यो. ह्यो सुचोवण्यो आनी शिफारशींच्या आदारान सरकारान १८८३त दुकळासंबंदींचे नेम तयार केले. १८९८त दुलरें फॅमिन कमिशन नेमप जालें. पयल्या कमिशनान केल्ले शिफारसीवरवीं सुचयल्ल्या आदाराच्या प्रमाणांत दुसऱ्या कमिशनाची वाड सुचयली. १८९९-१९०० ह्या काळांत पडिल्ल्या दुकळा उपरांत सरकारान १९०१त तिसरें कमिशन नेमलें. ह्या कमिशनाच्यो शिफारसी पयल्या दोन कमिशनांच्या शिफारसींक पुरक अशो आसल्यो. १९४३ सालांत पडिल्ल्या भिरांकूळ दुकळाउपरांत सरकारान एक दुकळ आयोग नेमलो. ह्या आयोगान संरक्षणात्मक आनी प्रतिबंधात्मक अशे दोन तरांचे उपाय सुचयले. संरक्षणात्मक उपायांनी आदल्या कमिशनान केल्ल्या शिफारशींचो पुर्नउल्लेख आसलो. प्रतिबंधात्मक उपायांनी शिंपणावळ, वनीकरण, सवलतीच्या दरान रिणां आनी येरादारेंत सुदारणां हांचो आस्पाव आसलो. भारताच्या स्वातंत्र्या उपरांत १९६५-६७च्या दोन वर्सांच्या दुकळांत दुकळ पिडेस्त राज्याखातीर मार्गदर्शक तत्वां सुचोवप जालें. भौशीक वितरण वेवस्थेचेर भर दिवन सवाय तरेच्या धान्याची पुरवण करपा संबंदीं तेन्ना विचार जालो.

१९७२-७३ ह्या काळांत पडिल्ल्या दुकळांत दुकळी रोजगार आनी फुकट अन्नधान्य वांटपाची कार्यावळ हातांत घेतनाच भौशिक आरोग्य, शेती उत्पादन, पियेवपाचें उदक हांचेर लक्ष दवरप जालें. हाचे फुडें १९८०-८१, १९८६-८७ वर्सा पडिल्ल्या दुकळांत ग्रामीण रोजगार येवजण, ग्रामीण पोशण येवजण, ग्रामाण उदका पुरवण येवजण आनी ग्रामीण भलायकी सांबाळप येवजण हांचेर भर दिवप जालें.

"https://gom.wikipedia.org/w/index.php?title=दुकळ&oldid=202780" चे कडल्यान परतून मेळयलें