देवमासो

देवमासो दर्यांत मेळपी सगळ्यांत व्हडलो प्राणी. सिटॅसिया गणांत आस्पाव जावपी सगळ्या नुस्त्यांक देवमाशें अशें म्हण्टात. देवमासो हो उदकांत मेळपी एक सस्तन प्राणी आसून, तो संवसारांतल्या सगळ्या दर्यांनी मेळटा. कांय खाशेल्या शारिरीक लक्षणांक लागून तांची आर्किओसीटाय मिस्टिसीटाय आनी ओडाँटोसीटाय अशा तीन उपगणांनी विभागणी केल्ली आसा. आर्कीऑसीटाय उपगणांत इओसीन आनी ऑलिगोसिन ह्या काळांत अस्तित्वांत आशिल्ल्या देवमाशांचो आस्पाव जाता. सद्या हे देवमाशे अस्तित्वांत ना. फकत तांच्या जीवाश्मांच्या आदारान तांचो अभ्यास करप जाता. मिस्टिसीटाय उपगणांतल्या देवमाशाच्या ताळ्यांत दांत नासतात. दांतांचे सुवातेर हाडाची पातळ मांव आसता. दांत नाशिल्ल्यान तांकां आपणालें खाण मेळोवपाखातीर खूब उदक तोंडांत घेवंचें पडटा. उदकांत आशिल्ले बारीक बारीक जीव खातात आनी उदक परत भायर सोडटात. उदकांतले बारीक बारीक जीव गाळपाखातीर तांच्या मुखांत खाशेली वेवस्था आसा. ह्या उपगणांतले देवमाशे खूब व्हड आसून ते चड करून थंड दर्यांत सांपडटात. ब्ल्यू व्हेल, ग्रे व्हेल, हंपबॅक व्हेल, रायट व्हेल, फिनबॅक व्हेल हांचो मिस्टिसीटाय उपगणांत आस्पाव जाता. हातूंतलो निळो देवमासो (ब्ल्यू व्हेल) हो धर्तरेवयल्या सगळ्या प्राण्यांपरस व्हड प्राणी. ताची लांबाय 31 मी. परस चड आसता. सादारणपणान ताचें वजन 115 ते 122 टनांमेरेन आसता. ओडाँटोसीटाय ह्या उपगणांतल्या देवमाशांक दांत आशिल्ल्यान ते हेर व्हड नुस्तें आनी प्राणी खावपाक शकतात. ते दांतांचो उपेग फकत आपले भक्ष धरपाखातीर वा दुस्मानांचेर घुरी घालपाखातीर करतात. ते आपलें खाण केन्नाच चाबून खायनात. तांचें कट्टें असमित (Asymetrical) आसून, हे जातीचे देवमाशे मुखेलपणांत उश्ण दर्यांत सांपडटात. स्पर्म व्हेल, किलर व्हेल, नॉरव्हेल, पायलट व्हेल आनी चोंच आशिल्ल्या देवमाशांचो ह्या उपगणांत आस्पाव जाता.

सादारणपणान तिनूय उपगणांतल्या देवमाशांचें बाह्य स्वरूप लागी लागीं एकसारकेंच आसता. तांचे मुखावयले अवयव वल्ल्यांत (फ्लीपर) रूपांतर जाल्लें आसून, तांचो उपेग ते पेंवपाखातीर आनी आपले कुडीचो तोल सांबाळपाखातीर करतात. देवमाशाचो फाटलो (Pelvic girdle) भाग सरळ आसून तो फाटीकण्यासावन वेगळो जाल्लो आसा. शेंपडेच्या तोंकार दोन आडवे पांखाटे आसतात. तांच्यो नाकपुड्यो तकलेचे वयले वटेन आसतात. तांची कात दाट आनी सुळसुळीत आसता. कात आनी मास हांचेमदीं ओशीचो थर आसता. चड थंड आनी चड उश्ण उदकांत आपले कुडीचें तापमान एकसारकें दवरपाक हे ओशीचो उपेग करतात. तो सस्तन प्राणी आशिल्ल्यान भुरगेंपणांत देवमाशांच्या कुडीचेर बारीक-बारीक ल्हंव आसता. देवमासो वाडटा तशी तशी ताची ल्हंव झडूंक लागता.

देवमाशाचें पोट व्हड आसून तें वेगवेगळ्या भागांनी विभागिल्लें आसता. ताची जीब मासाळ आसता. नाकपुडयो तकलेचे वयले वटेन आसून त्यो फुफुसांक जोडिल्ल्यो आसतात. तांचीं फुफुसां खूब व्हड आसतात. तांकां आपल्या फुफुसांनी वारो घेवपाक उदकावयर येवंचें पडटा. एक फावटी आपल्या फुफुसांत वारो भरून देवमासो सुमारएक वरावयर उदकांत रावूंक शकता. उदकांत आसता तेन्ना देवमाशाक पयसुल्लें लेगीत वारें बरें दिश्टी पडटा. तांच्या दुकांच्या ग्रंथींनी आशिल्लो तेलकट पदार्थ, ताच्या दोळ्यांची खाऱ्या उदकासावन राखण करता. देवमाशाची लांबाय 1.3 मी. ते 31 मी. मेरेन आसता, जाल्यार वजन 45 कील ते 135 टनांमेरेन आसूंक शकता. मादी, नर वेगवेगळ्या उपगणांनी मेळपी देवमाशाचो रंग वेगवेगळो आसता. कांय देवमाशांक तांच्या रंगाप्रमाण नांवां दिल्ली आसात. देखीक - ब्ल्यू व्हेल, ग्रे व्हेल, व्हायट व्हेल, सल्फर बॉटम व्हेल.

सादारणपणान देवमाशे गरमेच्या दिसांनी फळटात. फळ्ळेउपरांत मादी सुमार 11 ते 12 म्हयन्यांनी वियेंता. ती दर खेपे फकत एकाच पिलाक जल्म दिता. सादारणपणान जल्माक आयिल्ल्या देवमाशाची लांबाय 1.6 मी इतली आसता. निळ्या देवमाशांत ती 6 ते 7 मी. आसता. मादी आपल्या पिलांक उदकांतूच जल्म दिता. जल्म दिलेउपरांत ती आपल्या पिलाक ताचो पयलो उस्वास घेवपाखातीर उदकावयर धुकलता. सुर्वेक पिलांचे शेंपडेचे आनी मुखावयले पांखाटे मोव आसतात. पूण उपरांत ते रोखडेच घट जावन पिलां तांच्या आदारान पेंवपाक लागतात. मादी आपल्या पिलाची सुमार 6 ते 9 म्हयन्यांमेरेन जतनाय घेता. देवमासो हो सस्तन प्राणी आशिल्ल्यान मादी आपल्या पिलाक दुदाचेर वाडयता. दुदांत गटाय चड आशिल्ल्यान पिलांची रोखडीच वाड जाता.

चडशे देवमाशे ऋतूंप्रमाण स्थलांतर करतात. तातूंतले कांय 5,000 किमी. मेरेन पयस वतात. कांय देवमाशे आपलें खाण मेळोवपाखातीर एके सुवातेसावन दुसरे सुवातेर वतात. सादारणपणान देवमाशें सगळ्या दर्यांनी सांपडटात. पूण धुव्रीय उदकांत तांचें प्रमाण चड आसा. देवमाशे आपल्या हेर सांगात्यांक शिटकावणी दिवंचेखातीर वेगवेगळ्या प्रसंगांप्रमाण विंगड विंगड आवाज काडटात. तांचो आवाज मनशाच्या आवाजापरस, सुमार तेरा पटींनी व्हड आसता.

देवमासो हो एक सवकास पेंवपी प्राणी आसून तो एका वराक सुमार 25 ते 38 किमी. अंतर हुपूंक शकता. शेंपडेंची वयर - सकयल हालचोल करून तो मुखार सरता, जाल्यार शेंपडेंची आडवी - तिडवी हालचाल करून तो दिशा बदलता. वल्ल्याभाशेन आशिल्ले मुखावयले पांखाटे तांची कुड सांवरतात.

सादारणपणान सगळ्या जातींचे देवमाशे पंगडा पंगडानी रावतात. एका पंगडात सु. 20 ते 1,000 देवमाशे आसपाक शकतात. पूण निळो देवमासो चड करून एकलोच भोंवतो वा तांचे पंगड खूब ल्हान आसतात. पंगडान राविल्ल्यान तांकां आपलें खाण मेळोवपाक सोंपें जाता. तशेंच, पंगडात राविल्ल्यान ते आपलें संरक्षण करपाक शकतात. गरजेप्रमाण ते एकमेकांक आदार करतात. जर तांच्या पंगडातलो कोणूय दुयेंत पडत जाल्यार वा जखमी जाल्यार, पंगडातलें हेर देवमाशे ताचेर देखरेख दवरतात. मादी पिलाक जल्म दिता तेन्ना हेर मादयो तिका आदार करततात. देवमासो हो एक भिजूड प्राणी. मात लेगीत आवाज कल्यार तो भियोता. भियेतात तेन्ना ते घट्ट एकमेकांक तेंकून रावतात आनी नेटान पेंवपाक लागतात. हो तांचे भिजूड वृत्तीक लागून कोळी लोक, कांय जातीचे देवमाशे सहज धरतात.

देवमाशांसावन मेळपी तेल, चरबी आनी मास हांकां खूब मागणी आशिल्ल्यान खूब पयलींसावन देवमाशांची शिकार जायत आयल्या. विसाव्या शेंकड्यांत 'हारपून गन' ह्या पिस्तुलाचो सोद लागिल्ल्यान, ताच्या आदारान व्हडा प्रमाणांत देवमाशांची शिकार जावपाक लागली. हाचो परिणाम म्हळ्यार कांय देवमाशांच्यो जाती काबार जावपाक लागल्यो. ह्यो जाती तिगोवन दवरपाखातीर इंटरनॅशनल व्हेलींग कमिशनान सगळ्या दर्यांनी कांय खाशेल्या जातींच्या देवमाशांची शिकार करपाक बंदी घाल्या. कांय तारवटी लोक दर्यांतल्या संकटांच्या निवारणाखातीर देवमाशांची पूजा करता.