दोळो

देवनागरी

दोळो मानवी शरिरांतल्या ज्ञानेंद्रियांतलें एक म्हत्वाचें इंद्रीय. उजवाड, काळोख, वस्तू, तांचो रंग, आकार, रूप हें दृश्टीज्ञान मनशाक दोळ्यांकडल्यान मेळटा. गिन्यान मेळोवप, सैमाक तेळप, भोंवतणच्या घडामोडींची जाणविकाय करून घेवप आदी गजाली आमी चडश्यो दोळ्याच्या आदारान करतात. दोळ्यांची हालचाल, दोळे उगडप-धांपप, तांचें तेज हातूंतल्यान वेगवेगळ्यो भावना उकत्यो जातात. मुखामळाची सोबीतकाय खूबशी दोळ्यांचेर आदारून आसता. हाका लागून दोळो हो एक म्हत्वाचो अवयव जाल्ल्यान ताची जतनाय घेवप गरजेचें.

तकले सकयल फुडल्या भागांत हाडांच्या फुनेलाचे खोलायेंत 24 मीमी. व्आसाचे गड्ड्यावरी वाटकुळे दोळे बसयल्ले आसतात. तांचो फुडलो भाग कांय प्रमाणांत(bulged) फुगीर आसता. हो भाग कंवचेवरी आसून ताका पारदर्शनेत्रपटल (Cornea) म्हण्टात. पारदर्शनेत्रपटली भितर एक काळो पड्डो आसता, जाका परितारिका (Iris) म्हण्टात. ह्या पट्ट्यावयल्यानच मनशाच्या दोळ्यांचो रंग दिसता. थोड्यांचो ह्या पड्ड्याचो रंग घारसो वा निळो वा कसल्याय रंगाचो आसूं येता. थोड्यांचो ह्या पड्ड्याचो रंग घारसो वा निळो वा कसल्याय रंगाचो आसूं येता. परितारिकाचे मदीं एक वाटकुळोpil) म्हण्टात. हो बुराक दोळ्याचेर उजवाड पडटकच बारीक जाता आनी दोळ्यांत वचपी उजवाडाचें नियंत्रण करता.

दोळ्याच्या आंगाक तीन थर आसतात. भायल्याक श्वेतपटल (sciera) म्हण्टात. तो धवो आसता. दोळ्याक घटाय दिवप आनी दोळ्याच्या भितल्लया भागाची राखण करपाचें काम करता. पारदर्शनेत्रपटल (Cornea) हो हाचोच फुडलो भाग आसता. मदलो थर दोळ्याक आहार पावयता. हाचे फुडलें वटेनच्यान फाटीं अशें तीन भाग आसात. परितारिका (Iris), रोमक (Ciliary) आनी रंजितपटल (Choroid), दृश्टीपटल (Retina) uहो सगळ्यांत भितल्लो पड्डो. आमी पळयतात त्या वस्तूंची हाचेर पिरतिमा तयार जाता. (Visual impression) दृष्टिपटलावयरची प्रतिमा नेत्रचेता (optic nerve)वरवीं मेंदवाक पावता. दोळ्याक जें दिश्टी पडटा तें नेत्रचेता (optic nerve) मेंदवांत व्हरता आनी थंय खरी निमाणी लमजिकाय जाता. बावलेच्या फाटल्यान आशिल्ल्या भागाक स्फटीकभींग (Crystalline Lens) म्हण्टात. दोळ्याच्या भिंगामुखावयली सुवात परितारिका दोन भाग करता. (1)भायली कूड (Anterior chamber) आनी (2)भितल्ली कूड (Posterior chamber). भायली कूड हातूंत उदकावरी() आनी भितल्ली कूड हातूंत जॅली () आसता. दोळ्याचो पातयो आनी भुंवयो दोळ्याक तेंकुनूच पूण भायले वटेन आसतात. त्यो फुडले वटेन दोळ्यांची राखण करतात. दोळ्यांत धुल्ल, धुंवर, कुसकूट वा कसलीय आडखळ वचचेआदीं पातयो बंद जातात आनी दोळ्यांक मार लागना. पातयो उकत्यो आनी बंद जावपाचें नियंत्रण मेंदवांत आसता. पातयो मिनटाक 11-14 फावट उकत्यो आनी बंद जातात. ह्या वेळार त्यो दोळ्यांत पडिल्लो कोयर आदी निवळ करतात आनी दोळ्यांचीं दुकां हारशाचेर पातळायतात. हाका लागून दोळ्याचो हारसो ओलो उरता. (हारसो सुकल्यार तो धवो जाता आनी दिसपाचें बंद जाता.) मनशाक पुरो जाता तेन्ना शरिराक आनी मेंदवाक सुशेग जाय आसता. दोळें उकतें दवरून आड पडल्यार शरिराक सुशेग मेळटा पूण मेंदवाक मेळना. जेमेरेन दोळें उकतें आसतात तेमेरेन मेंदवाचें काम चालू आसता देखून मनशाक न्हिद येता तेन्ना आपशींच दोळें ल्हव ल्हव बंद जातात.

दुकां वाहिनी (Lacrymal Systems) दोळ्याच्या, नाकाच्या अर्दान आसता. हातूंतली दुकांगांठ तयार करता, दुकां दोळो ओलो करता आनी तातूंतल्यो अंतर्वस्तू दोळ्यांक संसर्गापसून वाटायतात. दोळ्यांत दुकां जाय ताचें परस चड आसल्यार दुकांवाहिनीतल्यान तीं नाकांत वतात. तशेंच मनीस रडटा तेन्ना दुकां नाकांत येतात. नाकांत थंडी जाल्यार केन्नाकेन्नाय दोळे तांबडे जातात वा जळटात. कारण दोळ्याचो संबंद नाकाकडेन आसता.

दोळ्यांक हालोवपी स स्नायू आसतात. हें दोळ्याक वेगवेगळे वटेन घुंवडायतात. हांचें नियंत्रण मेंदवांत आसतात. दोनय दोळ्यांमदीं आनी मातशें सकयल नाक आसता. दोळ्याच्या वयलेवटेन मेंदू जाल्यार मातशें सकयल आनी उजवें वटेन सायनस आसता. हे सगळें भाग वेगवेगळ्या हाडांमदीं आसतात.

दोळ्याचें विकार उपजत (Congenital and Developmental) सादे, गंभीर आनी नदरेक मार करपी (Affecting vision) आसतात. एक-एक भुरगें दोळे नासतानाच (Anophthalmos) जल्मांक येवंक शकता. केन्ना केन्नाय भुरग्याक एकूच दोळो आसता वा अर्दकुटो तयार जाल्लो दोळो (Rudimentary eye) आसता. कांय खेपेक दोळे सगळें सारकें आसुनूय तांचो खंयचोय एक भाग सारको नासता. (Opaque Cornea) वा आख्खो भाग नासता वा परितारिका नासप (Aniridia), भींग नासप (congenital Apanakia) अशेंय जाता. जल्माक येतनाच वा थोड्या वर्सांनीच भुरग्याक मोतीबिंदू (Cataract), तुंबर (Dermoid), कॅन्सर (Retinoblastoma) जावंक शकता. मोतीबिंदू आनी तुंबर ऑपरेशन करून बरे जावं येतात. पूण कॅन्सर जाल्यार चड करून दोळो काडचो पडटा.

रंग सारकें वळखूंक न येवप हाका रंग आंधळेंपण म्हण्टात. ह्या दुयेंसाक अजूनमेरेन उपाय सापडूंक ना. हें दुयेंस नदरेक मार करिना. पूण दुयेंतीक रंगांच्यो सया सारक्यो वळखूंक येनात. रातचें वा मातशें काळखांत लेगीत उणें दिसप हें रातआंधळेंपण. हें दुयेंस 10 -15 वर्सांचेर सुरू जाता. हाका उपाय ना. हें पिळगेंन पिळग्यो मुखार वचपी वशाचें दुयेंस. केन्नाकेन्नाय तें एक पिळगी सोडून दुसरें पिळगेक जाता. ह्या दुयेंसाक उपाय नाशिल्लो. पूण हालींच क्यूबा ह्या देशांत हाचेर उपाय सोदून काडलां. केन्ना केन्नाय दोळ्यांत कुस्कूट, रेंवेचो कण, बारिक जीव वा हेर कसलेंय बारिक कुसकूट पडूंक शकता. हें कुस्कूट रोकडेंच काडपाक जाय. तें तशेंच उरल्यार नदरेक बादा हाडूंक शकता.

अकस्मात दोळ्यांत बडी वा हेर कितेंय तोपल्यार वा अपघात जाल्यार दोळ्याक वा दोळ्याच्या हारश्याक मार बसूंक शकता. अशें जाल्यार ऑपरेशन करून दोळो वाटांव येता. कांय खंपेक पारदर्शनेत्रपटलाक धवो दाग उरिल्ल्यान (White Opacity) नदर अचकीत उणी जावंक शकता. अशा मनशाचो पारदर्शकनेत्रपटल कापून काडून ताका मेल्ल्या मनशाचो (मरतकच रोखडोच) पारदर्शकनेत्रपटल काडून ऑपरेशन करून घालूंक जाता. हें ऑपरेशन त्या मनशाच्या मरणापसून स वरांभितरूच करूंक जाय. मेल्लो मनीस तरणे पिरायेचो आसल्यार (20 ते 40 वर्सां) ह्या ऑपरेशनान कॅराटोप्लास्टी (keratoplasty) म्हण्टात.

दोळ्याचो पड्डो सुटल्यार एका मिनटाभितर वा वरां भितर वा एक दोन दिसांनी मनशांची नदर सामकीं उणी जाता. ही नदर थोड्या म्हयन्यांनी वा एक-देड वर्सां भितर ल्हव ल्हव जाल्यार मोतीबिंदू वा ग्ल्याउकॉमा (Glaucoma) जावंक शकता. ग्ल्याउकॉमा जाल्यार थोड्या मनशांक बल्बां भोंवतणीं वांटकुळां दिसतात. हीं सगळीं दुयेंसां चडकरून चाळीस वर्सां उपरांत जातात. नदर उणीं जाता हें कळटतकच रोकडेंच दोळ्यांच्या दोतोराक मेळून फावो तो उपाय घेवपाक जाय.

दोळ्यांक कांय तरेच्यो संसर्गीक पिडा जावंक शकतात. देखीक, दोळ्यांची साय. हें दुयेंस एका मनशांपसून दुसऱ्या मनशाक वचूंक शकता. ताका लागून दोळे आयिल्ल्या मनशान आपल्यो वस्तू वेगळ्यो दवरच्यो पडटात. दोळ्याक हात लायल्यार हात शाबू लावन धुवंचे पडटात. दोळें तांबडे जावप, वतांक पळयल्यार त्रास जावप वा दोळ्यांत कुसकूट पडिल्लेवरीं दिसप हें पारदर्शनेत्रपटलाचो शोथ वा इनफॅक्शन. हाका वताचें काळें ओक्ल लावंचे पडटा. तशेंच, दोतोराचो रोकडोच सल्लो घेना जाल्यार पारदर्शनेत्रपटलाक मार बसून नदर उणीं जावपाचो संभव आसता.

दोळ्यांक तरेतरेची अॅलर्जीय जावं येता. भुरग्यांच्या पोटांत दंत आसल्यार वा टिबीचें दुयेंस आसल्यार दोळ्याक पारदर्शकनेत्रपटला भोंवतणीं बारीक बारीक पुळयो येतात. हाका Phlyetenular conjunctivitis अशें म्हण्टात. हाका लागून दुयेंतीक जें दुयेंस जालां ताचोच पुराय तरेन उपाय जावंक जाय. ना जाल्यार हें दुयेंस परत जावंक शकता. ही अॅलर्जी उबाळा दिसांनी जाता. चलयांपरस चल्यांक ही अॅलर्जी चड जाता. ही सैमीक अॅलर्जी (Atmospheric or Environmental) स-स म्हयन्यांनी वा वर्सान वर्स जाता. मलम वा थेंब्यांचीं वखदां घालून हें दुयेंस थांबोवं येता. गांव बदलून शुध्द हवेच्या दुसऱ्या गांवांत वतकचूय कांय लोक बरे जातात. कांय खेपे हें दुयेंस आपशींच भुरगो व्हड जातकच वता.

दोळ्यांचेर ताण येवप वा तकली उसळप हें दोळ्यांचें सामान्य दुयेंस. चडशें सगळ्या लोकांक केन्ना ना केन्ना जाता. दीसभर कामाच्या ताणान हें दुयेंस जावं येता वा कांय खेपे उण्या उजवाडांत वाचप, खूब वेळ टी. वी पळोवप हाका लागून दोळ्यांचेर ताण येता आनी तकली उसळटा. हाचोर उपाय म्हळ्यार दोळे थंड उदकान धुवप वा जाता तितलो दोळ्यांक सुसेग दिवप. रिफ्रॅक्टीव अॅरर हेंय तकली उसळपाचें एक सामान्य कारण. चड करून ओक्ल लागपाच्या वेळार अशी तकली उसळटा. ओक्साचे हारशें मातशे रंगीत (tinted) वा फोटोक्रोमॅटीक (हे हारशे वतांत वतकच गाड जातात आनी सावळेक परत लेव जातात.) केल्यार दोळ्यांची राखण जाता. थोड्यांक दाट (विश्तीचे) हारशे लागतात. पूण ओक्ल लावपाची इत्सा नासता अशा वेळार कॉण्टॅक्ट लॅन्स हो प्रकार उपेगी पडटा. नुस्याच्या खवळायेदे प्लास्टीकचे हारशे कशे हे कॉण्टॅक्ट लॅन्स दोळ्यांनी बसयतात. हाचेवरवीं मनीस बेसबरो पळोवंक शकता. तेचपरी त्या मनशाक ओक्ल लागलां हेंय कळना.

सादारणपणान चाळीस वर्सां जालीं मनशाक उणें दिसूंक लागता. कारण दोळ्यांत आशिल्लीं स्फटिकभिंगाची शक्त (Elasticity) उणी जाता. ह्या परिवर्तनाक Presbyopia म्हण्टात. हाका ओक्ल लावप गरजेचें. पूण दोन ते अडेज वर्सांनी नंबर बदलचो पडटा. कांय जाण सौंदर्यप्रसाधनांत मेकअपाचो वापर करता, जाका लागून दोळ्याक दुखापत जावंक शकता. हाका लागून मेकअप वापरता आसतना बरे प्रतीचो आनी सांबाळून वापरपाची गरज आसा.

दोनय दोळ्याचें नदरेचें केंद्रीकरण पळयता ते गजालीचेर एकाच वेळार आनी एकेच ओळींत जावंक जाय. जेन्ना हें जायना तेन्ना एका दोळ्याची नदर एकेकडेन आनी दुसऱ्याची दुसरेकडेन जाता. हाकाय तिरशेंपण म्हण्टात. ही जल्मजात वा उपरांतच्या कारणांक लागून उदभवलेली दोळ्यांची विकृती आसता. दोळें तपासून खास तयार केल्लें ओक्ल लावन हें तिरशेंपण ल्हव ल्हव करून उणें जायत वतां. दोळें बरे उरपाखातीर कांय गजालीं करच्यो पडटात त्यो अशो

न्हिदचे पयलीं दोळें सदांच शाब्बान धुवन घेवंचे.
सुर्याक चड करून गिराणादिसा निखट्या दोळा्यांनी पळोवचें न्हय.
उण्या उजवाडांत वाचप करचें न्हय.
चलतें गाडयेंत वाचप करचें न्हय. वाचपाचें पुस्तक चडशें 35 - 40 सेंमी. अंतराचेर धरून वाचचें.
टि.व्ही. पळेवपाक स्क्रिनीसाकून बरेंच पयस बसचें आनी भोंवतणचो एक तरी दिवो पेटोवन दवरचो.
दोळें बरे दवरपाक पयस मळबांत वा दर्यादेगेर सकाळीं वा सांजेचें पळोवचें. जाका लागून Visual System क सुसेग मेळटा आनी दोळ्यांक विकार उणें जातात.

मोतीबिंदू

दोळ्यांतल्या भिंगाचें अकार्यक्षमतायेक लागून जावपी नदर दोश. अकार्यक्षम भींग धवें पडलें म्हण्टकच ताची अपारदर्शकताय नश्ट जाता. हाका लागून दोळ्याफुडलें वस्तुची प्रतिमा दोळ्याच्या दृक पटलाचेर (Retina) एक तर सारकी दिसना वा सामकींच दिसना. हो मोतीबिंदू जल्मतनाच भुरग्याचें वाडटें पिरीयेचेर, जाण्टी पिरीय जातकच वा दोळ्यांकमार बसल्यार जावंक शकता. कांय जाणांच्या भींगाक इल्ल्या इल्ल्या कुडक्यानीं जाल्यार कांय जाणाचें पुराय भींग धवें जाता.

जल्मजात मोतीबिंदू

हो मोतीबिंदू भुरग्याक जल्मतनाच आसता. गुरवार बायलेक पयल्या तीन म्हयन्यांमदीं रूबेलां (Rubella) वा जर्मन मिझल्स (सुरसुरें) जायत जाल्यार ताची बादा भुरग्याक जाता आनी पोटांत आसतनाच ताका मोतीबिंदू जाता. तेच वांगडा भुरग्याक काळजाचें, मेंदवाचें, कानाचें दुयेंस जावं शकता. तेखातीर जर्मन मिझल्स जाल्ले गुरवार बायलेक दोतोर गर्भपात करून घेवपाक सांगता.

विकासजन्य मोतीबिंदू

कांय भुरग्याक वाडटे पिरायेचेर तरतरेच्यो धव्यो वा रंगीत अशो तिकल्यो भिंगाचेर तयार जाता. ह्या तिकल्यांच्या आकारा वयल्यान आनी दिसण्या वयल्यान तांच्यो जातीं आसतात. देखीक : आकाराप्रमाण - फ्युझीफोर्म, कोरलीफार्म, डिसकॉयड, झोनुलार, कॉरॉनरी.

थळावयल्यान

अग्र आनी पश्च अक्षीय, (Satural, Embryonal Nuclear.)

दिसपाप्रमाण

Cataracta Coerulia वा ब्यू डॉट मोतीबिंदू.

मंडलीय मोतीबिंदू

हो जेवण खाणाचें प्रामाण उणें आसल्यार वा विटामीन डी उणें आसल्यार जावंक शकता. 12-14 वर्सांचेर जायत जाल्यार ताका कॉरॉनरी मोतीबिंदू म्हण्टात.

जल्मजात वा विकासजन्य मोतीबिंदू

जल्मतनाच वा भुरगें व्हड जाता तेन्ना दोळ्यामदीं भायल्या हारश्याचेर एक धवी वांटकुळी तिकली आसता. असल्या भुरग्याक एका दोळ्यान मोतीबिंदू आसत जाल्यार ताका नदर थोडी आसता. दोनय दोळ्यांनी मोतीबिंदू आसल्यार नदर सामकी उणी आसता आनी भुरगें हातात दिल्ल्या वा दाखयल्ल्या वस्तूकडे दुर्लक्ष करता. मोतीबिंदू उण्याप्रमाणांत आसल्यार नदर उणीं जायना आनी दुयेंतीकय मोतीबिंदूची जाण आसना. पूण दोळ्याच्या दोतोराकडेन वतकच हो दोश कळटा. देखून ताका ल्हान आसल्यार शस्त्रक्रिया करपाची गरज चडशीं नासात. हो मोतीबिंदू वाडलो आनी दिसप उणें जायत जाल्यार शस्त्रक्रिया करचीच पडटा. जल्मतनाच भुरग्याक चड मोतीबिंदू आसल्यार भुरग्याक स म्हयने जातकच रोकडीच शस्त्रक्रिया करची पडटा. कारण भुरग्याच्या दोळ्याचे भाग सारकें तयार जावपाक स म्हयने लागतात.

एक्वायर्ड कॅटरॅक्ट (Aquired Cataract)

बऱ्या भिंगाक बादा जातकच अशें तरेचो मोतीबिंदू जाता. भौतीक आनी रसायनिक कारणाक लागून भिंगाक बादा येवंक शकता. ह्या मोतीबिंदूचें वेगवेगळें प्रकार आसात ते अशें

वार्धक्यजन्य मोतीबिंदू (Senile) : हे दोन तरेचे आसतात.

अणूकेंद्रीय : हो भिंगामदीं आसता. 40 वर्सां उपरांत जावपी हो मोतीबिंदू कन्ना केन्नाय रंगीत आसता. देखीक - कॅटरॅक्ट ब्रुनॅसॅन्स (Catarata Brunescens) हो मोतीबिंदू मातयेकोराचो आनी काळ्या कोराचोय आसता. ह्या मनशांक वतांत गेल्यार सारकें दिसना आनी वताच्या ओक्लान वा सावळेंत बरें दिसता.
बाह्य मोतीबिंदू (Cortical cataract) : भिंगाच्या भायल्या भागांत जावपी हो मोतीबिंदू चडकरून पिराय पन्नास वर्सां जातकच जाता. हो मोतीबिंदू जाल्ल्या मनशांक वतात बरें दिसता. आनी सावळेक सारकें दिसना हातूंत 5 अवस्था आसात - अ) पुर्वावस्था (Lamellar separation) ब) इनसिपियण्ट कॅटरॅक्ट (Incipient cataract) क) इन्ट्यूनेसेन्ट कॅटरॅक्ट (Intunescent cataract) : नदर उणीं जावप. ड) पक्वावस्था (Mature cataract) मोतीबिंदू पिकप आनी सामकेंच दिसप ना. इ) अतिपक्वावस्था (Hypermature cataract) : मोतीबिंदू पिकप आनी नदर सामकीच वचप.

किचकटीचो मोतीबिंदू (Complicated) : दोळ्याच्या हेर भागाक कसलींय दुयेंसा जाल्यार भिंगाक फावो ते पोशण जायना (Nutrition) आनी हे तरेचो मोतीबिंदू जाता.
सर्वांगीण रोगाक लागून जावपी मोतीबिंदू (cataract due to systemic Disease) : मनशांक गोडेंमूत, गॅलेक्टोसेमीया (Galactosemia) अशे तरेचे सगळ्या आंगाचे रोग आसल्यार मोतीबिंदू जावंक शकतात.
किरणीयजन्य मोतीबिंदू (cataract due to Radiant Energy): उज्याची वा वताची उश्णताय, क्ष-किरण वा रेडीयम, तेचपरी वीजेचो खर शॉक लेगीत मनशाक मोतीबिंदू जावंक कारण जावं येता.
आघातजन्य मोतीबिंदू( Traumatic cataract) : दोळ्यांक कसलोय मार बसत जाल्यार हे मोतीबिंदू जावंक शकता.

एक्वायर्ड कॅटरॅक्ट (Acquired cataract) हो मोतीबिंदू जाता तेन्ना मनशाच्या दोळ्यामुखार काळें थिपके दिसतात. दोळें घुंवतात तशें हें थिपके घुंवतात. दोट्टी, तिटटी वा खूब प्रतिबिंबा दिसप हे सुर्वेचें एक चिन्न. जशीं जशीं अपारदर्शकताय वाडत वता तशी तशी मनशाची नदर उणीं जायत वता. अपारदर्शकताय भिंगाचें मदीं आसल्यार मनशाक वतान गेल्यात सारकें दिसना आनी सावळेंक वा मंद उजवाडान हरें दिसता. पूण ही अपारदर्शकताय भिंगाचें भोंवतणीं आसल्यार सावळेंत सारकें दिसना आनी वतान व्हडलोसो त्रास जायना. खूब फावटीं मनशाक मायनस नंबर (-) येता (Lenticular Myopia) आनी हो थोड्या थोड्या म्हयन्यांनी वाडत वता. जशी अपारदर्शकताय व्हड जाता तशी नदर उणीं जाता आनी निमाणें फकत उजवाड दोळ्यार घालतकच वळखूंक येता.

जल्मतनाच वा वाडटो पिरायेचेर जाल्लो (भुरग्याक) मोतीबिंदू सामको ल्हान आसा आनी नदर सादारण बरी आसा जाल्यार कसलोच उपाय करपाची व्हडलीशी गरज उरना. फकत दोतोराकडेन वचून नेमान तपासून घेवपाक जाय. पूण हो मोताबिंदू व्हड जाता वा नदर उणी जाता अशें दिसल्यार मात ऑपरेशन करचें पडटा. जाल्ल्या भुरग्याक मोतीबिंदू आसा अशें दिसल्यार ल म्हयन्यांउपरांत ताणें ऑपरेशन करचें पडटा. नाजाल्यार तो दोळो आळशी आनी तिरसो जावंक शकता.

अॅक्वायर्ड मोतीबिंदू जाल्यार सुर्वेचे अवस्थेंत थेंबे घाल्यार मनशाक मातशें बरें दिसूंक शकता वा मोतीबिंदू वाडपाचो बंद जाता वा ताची वाड मंद जाता. पूण हेर कसल्याय कारणांक लागून (देखीक -गोडेंमूत वा हेर रोग) जाल्यार ते पिडेचेर वखद घेवंक सुरवात करतकच तो वाडपाचो बंद जाता वा केन्नाय बरो जावंक शकता. इन्सिपियॅण्ट अवस्थेत पिडेस्ताच्या ओक्लाचो नंबर जसो जसो बदलता तशें तशें हारशें बदलत रावल्यार मातशें बरें दिसता. ओक्लाचें हारशें मातशें रंगीत वा काळे फोटोक्रोमेटीक आसल्यार बरे. मोतीबिंदू मदीं आसल्यार बावली (pupil) व्हडली जावपाचें थेंबे घालून बरें दिसूंक शकता. मोतीबिंदू जातकच, तो पिकतकच वा अती पिकतकच मनशाक सारकें दिसना अशा वेळार शस्त्रक्रीया होच एक उपाय आसात.

शस्त्रक्रीया

सादारणपणान शस्त्रक्रियेचे तीन प्रकार आसात-

संपुटांतर्गत शस्त्रक्रिया
संपुटाबान शस्त्रक्रिया
भींग खंडान वा भींग पायसीकरण

शस्त्रक्रिया करचें आदीं पिडेस्ताक तपासून ताची पुराय म्हायती घेवंची पडटा. ताका हेर कसलेंय पिडेची बादा आसा कांय कितें हे मूत, रगत तपासून पळोवंचे पडटा. पिडेस्त चड जाण्टो आसल्यार ताच्या हड्ड्याचो फोटो (एक्स-रे) वा कार्डियोग्राम काडून कसलें दुयेंय आसा हें पळोवंचे पडटा. शस्त्रक्रियेची तरा पेशंटावयल्यान थरयतात. ल्हान भुरग्याच्या मोतीबिंदूची शस्त्रक्रिया करून भींगाची पोती उक्ती करून मोतीबिंदू धुवन काडटात. पिडेस्ताची पिराय जाल्ली आसल्यार 40-45 वर्सांवयर पुराय मोतीबिंदू, भिंगाची पोती उक्ती करून धुवन काडटात वा पोतयेसकट भींग काडटात. दोळ्याचो तो भाग काडटकच त्या जाग्यार दुसरो बाग घालचो पडटा आनी हें तीन तरांनी करूं येता.

ऑपरेशन करून एक-देड म्हयन्यानी दाट ओक्ल दिवप
स म्हयन्याच्या उपरांत कॉण्टेक्ट लॅन्स दिवप. सामक्या ल्हान भुरग्याक वा खूब जाण्ट्या मनशाक कॉण्टेक्ट लॅन्स वापरूंक जमना असल्या पिडेस्ताक दाट ओक्ल लावंचे पडटा.
ऑपरेशन करतकच मोतीबिंदू काडून जातकच भींगाचे पोतयेंत वा पोती आनी बावली हाचेंमदीं एक प्लास्टीक भींग बसयतात हाका लॅन्स इप्लांयटेशन अशें म्हण्टात. हालींच्या काळांत चडशें पिडेस्त सर्रास पणान हेच ऑपरेशन करून घेतात.

जतनाय

गुरवार बायलेक सुरसुरें जाल्यार बाळंतिणीच्या दोतोराकडे सल्लो घेवन गर्भपात करपाची गरज आसल्यार करून घेवंचो.
गोडेंमुतासारकी दुयेंसा आसल्यार आनी ती ताब्यांत दवरल्यार मोतीबिंदू जावपाची शक्यताय उणीं जाता.
वतांत भोंवतना वताचें, मातशें रंगीत वा फोटोक्रोमेटिक ओक्ल लावंचे.
वॅल्डींग, गिराण वा सुर्याक उक्त्या दोळ्यांनी पळोवंचो न्हय.
उश्णतेंत काम करप्यांनी प्रोटेक्टीव गॉगल्स वापरचीं.
विद्युत शक्तीपसून जतनाय घेवंची आनी शॉक टाळचो.
दोळ्याक कसलोच मार बसपाक दिवंचो न्हय.
जेवण चडशें पुश्टीक, प्रथिनयुक्त आनी जीवनसत्वाचो आस्पाव आशिल्लें आसचें

गरीब लोकांक, जाचें खाणजेवण पुश्टीक नासता तांका,कामगार लोकांक आनी प्रदुशीत वातावरणांत रावपी लोकांक मोतीबिंदू जावपाचो संभव चड आसता.

मोतीबिंदू आनी हेर दुयेंसांचो संबंद

मंगोली मुढता (Mongolism), कातारी लक्षण समुह (Turner's syndrome), गोडेंमुत (Diabeties), तांत्रिकजन्य इसप (Atopiceczema) ह्या सारक्या पिडां वांगडा मोतीबिंदू आसूंक शकता.

मोतीबिंदूची पयलीं शस्त्रक्रिया सगळ्यांत पयलीं भारतांत सुश्रृता हाणें सोदून काडली. ताचें फाटल्यान इजिप्त, ग्रीस, रोम, अरबस्थान ह्या देशांनी सोद लागलो. हे शस्त्रक्रियेक काउचींग (couching) अशें म्हण्टात. हातूंत दोळ्याचो मोतीबिंदू हात, बोट वा आनी कितेंय मारून दोळ्यांत भितर सकयल उडोवप (मोतीबिंदू अंत्राळीं आसता. तो उडयत जाल्यार मदीं बावलेची वाट निवळ जाता आनी मनशाक दिसूंक लागता). हीच शस्त्रक्रिया क्रिश्ताआदीं सुमार 1000 वर्सां ते 18 व्या शतमानामेरेन चलताली. मोतीबिंदू दोळ्याच्या भायर काडून उडोवपाची पयली शस्त्रक्रिया 1753त जॉक्स डेवीयल (हो लुईस 15 वो हाचो दोळ्याचो सर्जन आशिल्लो) हाणें पॅरिसाक केली. वोन ग्रीफ हाणें 1865त शस्त्रक्रियेचें तंत्र मातशें सुदारलें. पयले टांके विल्ल्यम हाणें 1867त वापरले. हे शस्त्रक्रियेक गुंगी दिवपाचें तंत्र वेन लीन्ट आन ओ ब्रायन हाणें सोदून काडलें. 1508 वर्सा लीर्नड द. विनी हाणें कॉण्टेक्ट लॅन्सीचो सोद लायलो. विल्यम फेन ब्ल्यूम हाणें पयलें खेपेक प्लास्टिकाचो वापर परून कॉण्टोक्ट लॅन्स तयार केल्ल्यो. देरोल्ड रिडले हाणें 1953 वर्सा पयलें खेपे दोळ्यांत प्लास्टिक लॅन्स बसयली.

मोतीबिंदू खंयचेय पिरायेचेर जावंक शकता. 50 वर्सा उपरांतचो मोतीबिंदू हे कुड्डेंपणाचे मुखेल कारण. जल्मस्त आनी भुरगेंपणाच्या कुड्डेंपणांत 14% मोतीबिंदू आसता. जाण्टेपणाचो मोतीबिंदू 40 वर्सां जावन केन्नाय जावंक शकता आनी हो 40 वर्सांचेर 35% आसता. फुडें तो वाडत वाडत 70 वर्सां वयर 90% जाता. संवसारांत कुड्ड्यांची संख्या सारकी कळना. पूण ती 5.10 कोटी आसूंक जाय. भारतांत 70 लाख मोतीबिंदूचें पिडेस्त आसात. आशियाखंडात मोतीबिंदूचें प्रमाण 1.5 - 2 % आसा. भारतांत ते 1.5 x 2 % आसा. कोंकण आनी 1.25 -1.5 % आसा. भारतांत हेर सगळ्या राज्यापरस गोंयांत तेंउत्तर प्रदेश आनी बिहारांत मोतीबिंदूचें प्रमाण चड दिश्टी पडटा.

नेत्रपेडी (Eye Bank)

मेल्ल्या वा जित्या मनशांच्या दोळ्याचें जतन आनी संवर्धन करून दवरपी आनी गरजेप्रमाण दोळ्यांची पुरवण करपी संस्था. दोळ्याचे अकार्यक्षम पारदर्शनेत्रपटल (दोळ्यांचो फुडलो पड्डो) काडून त्या जाग्यार जिव्या वा मेल्ल्या मनशाचे कार्यक्षम अशें पारदर्शनेत्रपटल कलम करप शक्य आसा. जिव्या मनशाचें नितळ मंडळ मेळप सामकें अशक्य तरी मेल्ल्या मनशाच्या दोळ्याचो उपेग जिव्या मनशाक नदर दिवपाक जाता. मेल्ल्या मनशाच्या पारदर्शनेत्रपटलाचो वापर करतलो जाल्यार तें मरणा उपरांत तीन वरां भितर काडून घेवंचें पडटा. ह्या पटलाचें कलम तें काडून घेत साकून स वरांभितर करचें पडटा. पूण आर्विल्ल्या तंत्रगिन्याना वरवीं अशें दोळें एक - दोन म्हयने सांबाळून दवरपाची तजवाज आसा. मेल्ल्या मनशाची पारदर्शनेत्रपटल मेळपाची एक व्हडली अडचण म्हणजें मेल्ल्या मनशाचें हें पटल काडपाक जावपी विरोध. ते भायर जाचें पटल काडटात त्या मनशाक भायलें पिडेसारकी पिडा आसूंक फावना. आपल्या खंयच्याय अवयवाचें दान करपी दानपत्र मनशान जितेंपणीं केल्लें आसत जाल्यार ताच्या मरणा उपरांत ताचें दोळें काडपाक कोणाची आडखळ येना. पूण ताच्या लागींच्या मनशांनी हें दानपत्र मानून घेवप चड गरजेचें. भारत धरून सगळ्याच देशांनी वैकी मळांवयल्यो संस्था नेत्रदानाचो प्रसार करीत आसात. हाका लागून दोळें काडपाचें तशेंच पारदर्शनेत्रपटलाचें कलम करपाचें प्रक्रियेक मार्गदर्शन आनी आदार जाता.

1840 त मूल बोवर आनी 1844 त वूट्झर ह्या जर्मन शास्त्रांनी मोनजातींच्या दोळ्याचें मनशांक कलम करपाचें यत्न केलें. पूण तांका तातूंत यश आयलें ना. उपरांत 1888 त एनसर्ट हू आनी एका जर्मन नेत्रवैजान ताचें फुडें संशोधन केलें. 1908 वर्सा प्लँग ह्या दोळ्यांच्या दोतोरान कुड्ड्या मनशाच्या दोळ्यांतलें पारदर्शनेत्रपटल काडून त्याच मनशाच्या दुसऱ्या दोळ्यांत ताचें कलम केलें आनी तें येसस्वी जालें. ह्या प्रयोगाक उपरांत अशो शस्त्रक्रिया संवसारभर आसात.

Polleiat

Eye