मुळगांव
मुळगांव
बदलमुळगांव गांवांत सगळ्यांत चड देवळां आसा अशी ताची नामना आसा. मुळगांव गांव, दिवचल तालुक्यांत स्थित आसा. दिवचल तालुक्यांत २४ गांवातलो, मुळगांव हो एक सोबीत आनी माणकुलो गांव. हो गांव पणजी शारासावन २० किलोमिटर पयस आसा. मुळगांव गोंय राज्यांत, दिवचल तालुक्यांत, मुळगांव मुळगांव पंचातघरात नोंद आसा. म्हापसा, साखळी, दिवचल आनी अस्नोडा हे मुळगांव गांवचे शेजारी गांव. अस्नोडा मुळगांवसावन एक आनी दिवचलसावन पांच किलोमिटर पयस आसा. मुळगांवचे उत्तरेकडे दोडामार्ग, पुर्वेकडे बार्देश आनी पश्चिमेकडे सत्तरी तालुका आसात. गोंय राज्यांत सगळ्यांत चड देवळां आसून ह्या गांवान नामना जोडल्या. ५२ देवळांतल्यान १४ देवळांची सरकारी नोंदणी जाल्ली आसा. मुळगांवांत एक भलायकी केंद्र आनी तीन आंगणवाडी आसात. गांवातल्या लोकांक भलायकी विशीं म्हायती दिवप हें काम आंगणवाडी कर्मचारी करतात. ह्या आंगणवाडीन अडेज ते स वर्सां पिरायेची भुरगीं आसतात. दर महिन्यांत सरकारी दोतोर भलायकी केद्रांत आनी आंगणवाडीन लोकांक तपासूंक येतात.
लोकसंख्येची बांदावळ
बदल२०११ च्या सरकारी म्हायती प्रमाण, मुळगांवची लोकसंख्या ३५७० जावन आसा. हाचे भितर १७३६ दादले आनी १८३४ बायलांची नोंद जाल्ली आसा.
मुळगांव पंचायत घरांत एक मुखेल सरपंच, उपसरपंच आनी पांच (पंच) आसात. दर म्हयन्यांत पंचायतींत सभा जाता. ह्या सभेक गांवचे हेर लोक उपस्थीत आसतात. तशेंच दर वर्सा २६ जानेवारीक, १५ ऑगस्ट, गांधी जंयती आनी १९ डिसेंबराक पंचातयतींत सभा जाता. मुळगांव गावांत एक सभाघर, एक डाक घर, चार मुळाव्यो शाळां आनी एक महाविद्यालय आसा. मुळगांवात ७१३ घरांची नोंद जावन आसा. हांगा २५९२ मत दिवपी लोक रावतात आनी सगळ्या थळाव्या लोकां कडेन रेशन कार्डां आसात. मुळगांवांत आठ महिला मंडळ आसात जें ह्या बायलांक आर्थीक कामांक फायदेशीर थारल्यात.
वेवसाय
बदल
पयलीच्या काळार शेतां रोवप हें ह्या गांवचें मुखेल काम आसलें. दर घरांनी गोठे दिसताले. चडशीं शेतांनी तरेतरेचो भाजीपालो आनी भात रोयतालें. पूण मायनींग आयिल्ल्यान लोकांनी आपले लक्ष शेतां भाटांतल्यान मायनींग काम करपाचेर व्हेलें. चडश्या लोकांनी शेतां पडींग दवरिल्ल्या कारणान तीं बाद जाल्यात. हालीच्या तेंपार मायनींग बंद केल्ल्या कारणान मुळगांवचें चडशें लोक बेकार आसात.
मुळगांवचो भुगोलीक इतिहास
बदलमुळगांव हो एकवीस(२१) वाड्यांनी वांटला. गांवकार वाडो, शिरोडवाडी आनी मानसबाग हें कांय मुळगांवांतले वाडे जावन आसात. मुळगांवांत शिक्षणाक खूब म्हत्व दिला. शीत, हुमण आनी नुस्तें हें ह्या गांवचें मुखेल जेवण. ह्या गांवांत तरेतरेचे पारंपारीक लोक संगीत आयकूंक मेळटा. धालो, फुगडी, घुमट आरती आनी भजन ही कांय लोकगितां जावन आसा. मुळगांव सुमार ७५८.३९ हेक्टर जाग्यार पसरला. हातूंतलो सुमार ६०५.३१ हेक्टर जागो शेतकामा खातीर आसा.मुळगांवांत रान आनी उद्योगीक जागा ना.
मुळगांवच्या लोकांचें जिवीत आनी संस्कृताय
बदलगोंय राज्यांत सगळ्यांत चड देवळां आसपी गांव ही प्रसिध्दी मुळगांवान जोडल्या. मुळगांवांत ५२ देवळां आसात आनी हातूंतली फक्त १४ देवळांची सरकारी नोंद जाल्या. देवळां ह्या गांवाची सोबीतकाय वाडयता आनी ताका लागूनच मुळगांव एक प्रसिध्द पर्यटक थळ जालां.
श्री देवी केळबायीच्या देवळाक ह्या गांवच्या लोकांक खूब म्हत्व आसा. हिंदू वर्साची सगळ्यांत पयली जात्रा ती श्री देवी केळबायीची जात्रा. ही जात्रा दर वर्सा णव दीस जाता. हे जात्रेक पेठेची जात्रा अशें म्हणटात. ही जात्रा चैत्र शुध्द पंचमीक सुरू जाता आनी रामनवमीक सोंपता. ह्याच निमतान हांगा कौलोत्सव मनयतात. अशें मानतात की देव परशुरामान जमीन निर्माण केली. चडश्या गांवांनी ग्रामदेवता नाशिल्ल्या कारणान, सात भयणी तांच्या भावावांगडा उत्तर दिशेसावन आयली आनी ताणी गांवांनी रावन लोकांची उदरगत करपाक रावपाचें थारायलें. तांची सगळ्यांत व्हडली भयण म्हणल्यार श्री देवी केळबाय मुळगांवात रावली, दुसरी भयण श्री देवी महामाया गांवांत, तिसरी भयण श्री देवी लईरायी शिरगांवात, मिलाग्रि म्हापसा, मोरजाय मोरजेत,देवी आजादीप, आजादीप बेटार आनी सीतामाई कोंकणांत तर श्री देव खेतोबा वायंगिणीत रावपाचे थारायलें. अशें मानतात की सातवी भयण म्हणल्यार श्री देवी सीतामाई अरबी समुद्राची सुंदरतायेक इतली भुल्ली की ती आजादीपाच्या समुद्र किनाऱ्याचेर अदृश्य जाली. मये गांवात महापुरूष आशिल्ल्या कारणान श्री देवी महामाया मये गांवांत रावपाक नामंजुरी दाखयली. ह्या गांवांतले देव तिका स्विकारतले काय ना हाचो तिका संशय आसलो. श्री देवी केळबायन तिका आश्वासन दिलें की तीका मयें गांव खोशयेन स्विकार करतलो. श्री देवी केळबायन तिका वचन दिलें की दर दर्सा ती स्वाता मयें गांवात दोन दीस आनी तीन राती रावपाक येतली आनी हें दोन दीस स्थानीक लोक व्हडा उमेदीन मनयतलें. हाकालागून दर वर्सा चैत्र पंचमीक,श्री देवी केळबायच्या वचनानुसार, हे दोन दीस मयेंची जात्रा अशें मनयतात.
मुळगांवच्या जात्रेक गांवकर आनी महाजन णव दीस उपास करतात. ह्या लोकांक 'धोण' अशें म्हणटात. जे लोक नवे धोण म्हूण रावलें आसतात तांका धा दीस उपास करचो पडता. जात्रे दिसा हजारांनी भक्तगण आंबोली आनी मोगरेचे फुलांचे हार देवीक अर्पण करतात. हे सगळें फुलांचे हार पेठेर दवरतात. पेठेंत तोंडाचे मुखोटे दवरील्ले आसता. ह्यां णव दिसांच्या उपासा वेळार, तिसऱ्या दिसा मुळगांवचे धोण तळयेर न्हावंक वतात. जत्रे वेळार धोण पांच फावटी नाचतात आनी पेठ व्हडा उमेदीन भायर काडून बोर्डे गांवात दोंगरा वाटेरसून व्हरतात. ही पेठ बोर्डे, दिवचलसावन मयें गांवांत दुसऱ्या दिसा पावता.
मयें गांवांत पावतकच ही पेठ हांगां भावीक स्थान आशिल्ल्या जाग्यार दवरतात. ह्याच जाग्यार केळबायेच्या स भयणींचें आनी एका भावाचें प्रतीक म्हूण तांचे मूख वा मुखोटे दवरतात. ह्या मुखांक सगळे भावीक पांया पडून देवीचो आर्शिवाद घेतात. चैत्र शुध्द अष्टमीच्या रातच्या वेळाचेर ही पेठ मुळगांवा परतता. ही पेठ मुळगांवचे लोक व्हडा उमेदिन नाचून मुळगांवांत व्हरतात. देवी केळबाइची पेठ मये गांवांतसून मुळगांव व्हरतकीच अष्टमीक मयें गांवात जात्रा जाता.
रामनवमी दिसा मुळगांवांत कौलात्सव मनयतात. राऊत, परब आनी गाड समाजाच्या लोकांक मोडाची पुजा करपाक मान्यता आसा. ज्या लोकांचेर देवाचो भार वा अवसर येता तांकां ह्या गांवांत मोड अशें म्हणतात. हे मोड देवाच्या पेठीक माथ्यार घेवन तांकां आधार दिता. मुळगांव गांवातले सगळें कुटुंब मागीर श्री देवी केळबाइचे कौल घेवन येतात. दशमी ते चैत्र पौर्णिमा कार्यक्रम आयोजीत करतात. शिरगांवचे गांवकार, तशेंच मुळगांव आनी मयेंचे लोक व्हडा संखेन ह्या जात्रेक वांटो घेतात.
मुळगांवच्यो खाशेल्यो परबों
बदलहिंदू धर्मा मेरेन (पांच दीस) ही पेठ देवळां भायर दवरतात. ह्याच वेळार विंगड विंगड सांस्कुतीक भाशेचे प्रमाणे चडशें सण श्रावण म्हयन्यांत मनयतात. नागपंचम, सुताची पुनव हीं काय सणांची नांवा जांवन आसा.श्रावण म्हयन्यांच्या सुरवातेक, दर शुक्रारा मुळगांवचे लोक
श्री देवी केळबइच्या देवळांत तेल आनी वाती पेटयतात. तशेंच दर सोमारा ह्या देवळांत भजन, आरती हे कार्यक्रम जातात. ह्या दिसा लोक श्री देवी केळबइची मुर्ती सजयतात आनी पुजारी देवांची पुजा करतात.
दसरो
बदलअश्विन शुध्द महिन्यांत दसऱ्याचो उत्सव मनयतात. ह्या दिसा मनश्यांक कामांत आधार दिवपी सगळ्या धातूंक पुजतात. सांजे वेळार तरगां फुलांनी आनी रेश्मी कपडयांनी सजयतात. मागीर मिरवणूक काडून हीं तरगां एका पावित्र झाडाखाला दवरून भटजी तांचें लग्न लायता. मागीर हीं तरगां सगळ्या घरांनी भोंवडटात. थंयसून ही तरगा १५ ते २२ दिस देवळांत दवरतात. बावीसदिस उपरांत देवळांतसून ही तरगां गाड, परब, राऊत आनी मेस्त परिवारांत भोंवडायटात. सगळे गांवचे लोक ह्या तरगांचो आर्शिवाद घेतात. रातच्या वेळार हीं तरगां गाड परिवारांत व्हरतात आनी धय लोक एक नुत्य करतात. ह्या नुत्याक ‘बांगडे’ अशें नांव पडलां. दुसऱ्या रातचे गांवच्या लोकांक जेवण वाडटात. ह्या सणाचें मुखेल जेवण म्हळ्यार ‘पीठी’ आनी ‘शीत’. जेवण जातकीच हीं तरगां परब घराण्यांत व्हरतात. दुसऱ्या दिसा राऊत परिवारांत आनी परत गांवच्या सगळ्या लोकांक जेवण वाडटात. ह्य उत्सवाक ‘गोनळ’ अशें म्हणटात. चवथ्या दिसा हीं तरगां मेस्त परिवारांत व्हरतात आनी हांगासर फोव प्रसाद म्हूण सगळ्यां लोकांक वाडटात. ज्या लोकांचेर भार वा अवसर येता तांकां ‘मोड’ अशें म्हणटात. हे मोड सगळ्या लोकांक ‘कौल’ दितात. मागीर तरगां परत देवळांत व्हरतात.
कालौत्सव
बदलहिन्दू धर्माच्या कार्तिक म्हयन्यांत कालौत्सव मनयतात. ह्या दिसा गांवकार आनी महाजन देवांच्या मुर्तीचों अभिशेक करून घेतात आनी त्याच रातचे ‘कालो’ मनयतात. तांच्या फाटल्यान दशाअवतारी नाटक जाता.
सातेरीची जात्रा
बदलकार्तिक म्हयन्यांच्या अमाशेक मुळगांवात सातेरीची जात्रा जाता. गाड, परब, राऊत आनी मेस्त कुटुम्बाचें लोक देवळांत वयतात. ह्या निमतान गायन आनी भजनचे कार्यक्रम जातात.
बायलां देवळात दिवजा पेटयतात आनी हे परबेक दिवजांची जात्रा अशें म्हणटात.
धालो
बदलपोश म्हयन्यांच्या पुर्णिमेक मुळगांवांत धालो मनयतात. धालो पांच दीस आसतात आनी हो उत्सव रातचो मनयतात. देवाच्या मुर्तिची पुजा करून मागीर ह्या उत्सवाची सुरूवात जाता. सगळीं बांयलां मांडाचेर एकठांय येतात. बांयल़ांनी पयलींच थारिल्ल्या सुवातेक ‘मांड’ अशे म्हणटात. बांयलां दोन घटानीं एकामेकाचे हाथ दुसऱ्यांच्या खांद्यार दवरून उबी रावतात आनी कोंकणी, मराठी भाशेंत गीत गायतात. धाल्याचीं गितां जिवीताचेर आदारीत आसतात. धाल्याचे निमाणे रातीक सगळीं बायलां एकठांय येवन तरेतरेचे खेळ खेळटात.
दाळपा
बदलदाळपा हो मुळगांवचो सांस्कुतीक उत्सव पोश म्हयन्यात येता. ज्या लोकांचेर भार येता ते लोक एकठांय येवन देवळांत एका थारिल्ल्या सुवातेर नाल्ल दवरतात आनी ताची पुजा करतात. दुसऱ्या दिसा हो नाल्ल प्रसाद म्हूण लोकांमदी वांटतात. हे परबेक सात कोमे मारून सात देवांक दितात. उरिल्ल्या देवांक नाल्ल दितात.