यल्लमा
यल्लमा
बदलदक्षिण भारतांतली एक ग्रामदेवता. हिच्या नांवाच्यो कांय व्युत्पत्ती आसात. त्यो अशो- १.एक खेपे रेणुकादेवी कानडी प्रदेशांतल्या सौंदत्ती गांवांत गेली. थंय तिच्या भक्तांनी तिका 'यल्ल अम्मा?' म्हणून प्रस्न केलो. यल्ल म्हणजे कोणागेर आनी अम्मा म्हणजे आवय. हाचेवयल्यान तिका यल्लमा हें नांव मेळ्ळें. २. यल्ल म्हणजे सगळे आनी अम्मा म्हणजे आवय. सगळ्यांची आवय वा जगदंबा.३.कर्नाटकांत सप्तमातृकांक योळुअम्मा म्हण्टात. यल्लम्मा हो त्या योळुअम्माचोच अपभ्रंश आसुंये.यल्लम्मा म्हणजेच रेणुका. हिचे विशीं जायत्यो दंतकथा आसात. तातुंतली एक अशी-
रेणुका ही जमदग्नी ऋषीची बायल आनी परशुरामाची आवय. बापायचे सांगणेवयल्यान परशुरामान रेणुकेचो शिरच्छेद केलो आनी तिचेवांगडा एके मांग बायलेचोय शिरच्छेद जालो. उपरांत परशुरामान त्या दोगिंकुय जित्यो केल्यो. पूण धड आनी तकली जोडटना ताची एक चूक जाली. रेणुकेच्या धडाचेर ताणें मांगिणीची तकली चडयली आनी मांगिणीच्या धडाचेर रेणुकेची तकली बसयली. तीं दोगांय जितीं जालीं आनी तांकां मरिअम्मा आनी यल्लम्मा हीं नांवां फावो जालीं.
बेळगांवा लागीं सौंदत्ती गांवांत रेणुकेचें मुखेल स्थान आसा. थंयच्या दोंगुल्ल्यांक यल्लमाचे दोंगर म्हणटात. तातूंत एके दोंगुल्लेचेर सरस्वती नांवाचे न्हंयेचे देगेर एके देवीचें देवूळ आसा. देवळाच्या बांदकामावयल्यान तें इ.स.च्या तेराव्या शेंकडयांतलें आसुंये अशें दिसता. मार्गशीर्ष आनी चैत्र म्हयन्यांतले पुनवेक हांगा व्हडली जात्रा भरता. तेन्ना आंगवणी पावोवपाखतीर जायते भक्त थंय येतात.
यल्लम्माच्या उपासकांक जोगती वा जोगतीण अशें म्हण्टात. कर्नाटकांत 'यल्लमन कुणी तू' हया नांवाचो एक लोकनाच आसून तो हे देवीखातीर करतात. यल्लमाचीं कांय पदांय आसात. तशेंच देवीक ओंपील्ल्यो चलयोय देवदासी वृत्तीन जगतात.यल्लमाची मूर्त बशिल्ले स्थितींत आसता. तिचें मुखामळ उग्र आसता. ती चार भुजांची आसून, तिच्या हातांत डमरू, त्रिशूल, पाश आनी ब्रह्मकपाल हीं आयुधां आसात.तिचे तकलेचेर मुकूट आसता. तिचे भोंवतणीं जमदग्नी, रेणुका, परशुराम ह्या देवतांच्यो मूर्ती आसतात. संकटाच्या वेळार हिका कोंबे वा बोकडे बळी दितात.