रगत

रगत आमगेल्या आंगांत आशिल्लें एक तांबडें द्रव, कंचे होड नळिन्त तुलान प्रवाह करुन नर-नाडीन्त पावता. तें आंगाचे पोशक प्रती एक "सेलाक्क" खाण दिता आनी "ऑक्सिजन" साधन वाय्कार पावयता. आंगात प्रवाह मात्र कर्नातिले,कंचे कप्ला कंकण आसल्यार, आमकां तें रक्षण दिता. हज्जे तंत्र कशि मल्लारि, रगतान्तु तीन रीतीरि कणू असति – "तंब्डे रगता सेल", "धवे रगता सेल" अनि "प्लेटलेट"। हे सक्कड "प्लास्मा" मल्लेले एक द्रवान्तु पौंचेता असति। कसने रोगू अयिलारि, धवे रगता सेल अम्का आरोग्य दित्ताचि। रगत पुल्मानवान्तु पाव्ले नन्तरि, वाय्कार बदलि जत्ता-"कार्बन डैओक्सैड" आंगा अशिले बकि सेलान्तुलान हाणु, 'एल्वियोलै' मल्लेले सान चीला बित्तरि 'डिफ्यूस' जत्ता। हज्जे नन्तरि, पुल्मानवान्तु केल्लेले 'ऑक्सिजन' रगता बितरि वत्ता अनि जीवा जायि अशिले सक्कड प्रतिक्रियाक्क जाव्का जल्लेले वाय्कार-अणु पावैता।

रगताचे सेले

रगतान्तु अशिले सेल विशयान तोग्गु दिल्ला:

१) एरित्रोसैट्स् (तंब्डे रगता सेल) – दर्लेन्तु सुमार ६० लक्ष असले सेल असति अनि बायिलेंतु ५० लक्ष असति। हे सेलान्तु हिमोग्लोबिन, एक लोख्ंडाचे "काम्प्लेक्स" अस, कंचे "ऑक्सिजन" वर्र्हुनो अनगा सक्कड पावैता

haemoglobin metallocomplex

। तंब्डे रगता सेलान्तु नाभिक अनि "ओर्गेनेल्ल" मल्लेले अणु असनाति। एरित्रोसैट्सा वैरि अशिले 'ग्लैकोप्रोटीन' आ निमिति अम्का अम्गेले रगता नम्मुन कळ्ता – "A", "B", "AB" जव्वो "O"।

२) ल्यूकोसैट्स् (धवे रगता सेल) – अम्गेले आंगान्तु सुमार चारि हजार धवे रगता सेल असति। हे सेल कसने कप्ला कंकण अस्तन,आंगान्तु अशिले विलैथी अणु धिव्शी मार्नु सोड्ता।

३) त्रोम्बोसैट्स् (प्लेटलेट) – हे सेल, पेट्टु पड्तन, रगत घट्टि कर्ता। हन्तु सक्कड 'फैब्रिन' मल्लेले प्रोटीन घट्टि रगता वैरि एक जाल शे घाल्ता।

हे सेल "प्लास्मा" मल्लेले द्रवान्तु असति। एक मनिशाले रगतान्तु ५५% हे द्रव – तज्जे बण्णु हळ्दुवे अस्ता। रगता अशिले तंब्डे रगता सेला निमिती, अम्का थे तंब्डे दिस्ता। प्लास्मा विर्गळ्ळे पोषक पूरा दिव्नो, थे सेलान्तुलान कार्बन डैओक्सैड, यूरिया अनि लेक्टिक अमल तण्डूनु हड्ता।

रगताचे संभ्रमू

रगताचे संभ्रमू तोग्गु दिव्नु अस:

• १) अनगाक ऑक्सिजेन वर्र्हुनो दिव्चे
• २) ग्लूकोस , अमिनो एसिड अनि फेट्टि एसिड तसले पोषक पावोचे
• ३) धवे रगता सेलान रोगू काड्चे
• ४) कार्बन डैओक्सैड, यूरिया अनि लेक्टिक अमल काड्चे
• ५) रगत घट्टि कोर्चे
• ६) आंगा हुन्साणी सम दवर्चे इत्यादि

उल्लेख

रगत

मनीस धरून फाटीकणो आशिल्ल्या सगळ्या प्राण्यांचे कुडींत व्हांवपी द्रव जिनस. फाटीकणो नाशिल्ल्या कांय प्राण्यांचे कुडींतूय रगत व्हांवता. रगताचो रंग तांबडो आसता. मनशाचे कुडींत सुमार ५ लिटर रगत आसता. भुरग्यांचे कुडींत तांच्या वजनाच्या दर किलाक ६०-७० c. c. इतलें रगत आसता.

रगताबगर मनीस जगपाक शकना. रगत चड, उणें जाल्यारूय प्राण्याच्या जिवाक भंय उपरासता. रगताचें कार्य अशें आसा – १) पेशींक प्राणवायू आनी घटकांची पुरवण करपः पेशींक आपलें काम करपाक लागता ती ऊर्जा पेशीपचनांतल्यान मेळटा. पेशीपचन (Cellular Metabolism) प्रक्रियेक प्राणवायू आनी अन्न घटक लागतात. वातावरणांतलो प्राणवायू रगत पुलमांवांतल्यान शोसून घेता आनी कूडभर पावयता. आंतकडयांत पचनक्रियेन विंगड जाल्ले अन्नघटक, रगत शोसून घेवन पेशींक दिता. पेशींक प्राणवायू आनी अन्नघटक, रगत शोसून घेवन पेशींक दिता. पेशींक प्राणवायू आनी अन्नघटक दिवपाची प्रकिया केशिकेंत (Capillary) घडटा. केशिका ह्यो रगताच्यो अतिसूक्ष्म नळयो आसून तातूंत रगत संथ गतीन व्हांवता. केशिकांचें जाळें कूडभर पातळिल्लें आसून त्यो पेशींक समान अशो जोडिल्ल्यो आसतात. केशिका एक पेशी दाटायेच्यो आशिल्ल्यान तातुंतल्यान प्राणवायू आनी अन्न घटक, अवयवाचे पेशींत सोंपेपणान वतात.

२) पेशिपचनांतल्यान निर्मिल्ल्या विखारी जिनसांचो विलो लावपः पेशिपचनाचे रसायनीक प्रक्रियेंतल्यान विखारी जिन्नस निर्मतात. पुलमांव, यकृत आनी मूत्रपिंड हे अवयव विखारी जिनसांचो विलो करतात. पेशींत तयार जाल्लो कार्बनवायू रगत पुलमांवांत व्हरता. हांगा कार्बनवायू हुस्कारावाटेन वातावरणांत भायर वतात. रगत पेशींत तयार जाल्लीं विखारी रसायनां यकृतांत पावयतात. यकृत तांचेर प्रक्रिया करून युरिया निर्मिता. रगत युरियाक मूत्रपिंडांत पावयता. मूत्रपिंड रगतांतल्यान युरिया गाळून मुतावाटेन कुडींतल्यान भायर काडटा.

३) रोगजंतूपसून कुडीची राखण करपः रोगजंतूंचें कुडीचेर जावपी संक्रमण आडावपाचें काम रगतांतले प्रतिघटक आनी धव्यो रगतपेशी करतात. अ)रोगजंतुंचें संक्रमण जातकच कुडीची राखणप्रक्रिया रोखडीच सादूर जाता. रोगजंतूंची लागण जाल्ले सुवातेर केशिकांची वाड जाता. वांगडाच रगतांत धव्या रगतपेशींचो आंकडो वाडटा. केशिका वाडिल्ल्यान रोगजतुंचे लागण सुवातेर रगताची पुरवण वाडटा आनी कणीदार धव्यो रगतपेशी केशिकांतल्यान भायर वचून रोगजंतूंक गिळटात आनी रसायीक पचन तांकां मारून उडयतात. रोगजंतूंवांगडा त्यो आपुणूय मरतात. ब)वाटकुळ्यो धव्यो रगतपेशी (Cymphocytes) ह्यो रोगजंतूंक मारपी प्रतिघटक निर्मितात. प्रतिघटक ग्लोबुलीन ह्या प्रथिनांनी घडिल्ले आसतात. रोगजंतूंकडेन सांगड घालून हे प्रतिघटक तांकां मारतात.

क) रोखडयोच व्हडल्यो धव्यो भक्षक रगतपेशी (Macro phages) रोगजंतू, कणीदार रगतपेशींचे अवशेश गिळून रोगजंतूंची लागण सुवात नितळ करतात.

ड) वाटकुळ्या धव्या रगतपेशींतल्यो कांय रगतपेशी याद (डंक धरपी) दवरपी आसतात (Memory B Cells). ह्या पेशींची पिराय खूब वर्सां आसून त्यो आसून त्यो रोगजंतुंची याद धरून रावतात. पयलीं लागण जाल्ल्या रोगजंतुंची परतून लागण जाल्यार ह्यो पेशी खूब बेगीन प्रतिघटक निर्मितात. देखून एकेच तरेचो रोग दुसरे फावट जावंक पावना.

एका मनशाचे कुडींत सुमार १० दशलक्ष ‘ब’ पेशी आसतात. दर ‘ब’ पेशी एका विशिश्ट रोगजंतुंचेर प्रतिघटक निर्मूंक शकतात. दर प्रतिघटक एका खाशेल्या रोगजंतुंचेरच लागू पडटा. हेरांचेर न्हय.

४) आंतश्राव ग्रंथीन निर्मिल्ले हॉर्मोन्स तांचे कार्य सुवातेवर पावोवपः मनशाचे कुडींत स्त्राव व्हरपाक नळयो नाशिल्ल्यो कांय ग्रंथी आसात. ह्यो ग्रंथी कांय प्रथिनां निर्मितात. ह्या प्रथिनांक हार्मोन्स अशें म्हणटात. कुडीची वाड, साखार हांचें संतुलन, हाडांची घडण सांबाळप, बायलांची मासिकपाळी तशेंच भ्रुणाची वाड सांबाळप, रगतदाब सांबाळप हीं म्हत्वाचीं कामां हार्मोन्स करता. पिटुटरी, थायरोयड, पारा थायरोयड, पान्क्रिया आड्रेनल ह्यो ग्रंथी होर्मोन्स र्निर्मितींत म्हाल ग्रंथी आसात. ह्या ग्रंथींतलो स्त्राव हार्मोन्स रगत शोशून घेता आनी तांचे कार्य सुवातेर पावयता.

५) कुडीचें तापमान सांबाळपः मनीस आनी हेर सस्तन प्राण्यांचें तापमान चड-उणें जायनासतना तितलेंच उरता. जिवाणीं, बेबो असल्या प्राण्यांचें तापमान सरभोंवतणच्या तापमाना प्रमाण चड-उणें जाता. सस्तन प्राण्यांचें तापमान चड-उणें जाल्यार तांचे कुडीचीं कार्यां सारकीं चलनात. तांचे कुडीचें तापमान ३७० से. इतलेंच आसूंक जाय. कुडीच्या अवयवांत हूनसाण चड उणी तयार जाता. काळीज, पुलमांव, स्नायु ह्या अवयवांत ती चड उणी जाता तर हेर अवयवांत उणी. रगत कुडींत व्हांवत रावता आनी ही हुनसाण हिसपाभायर वाडूंक दिना. सगळे कुडींत एकूच दवरता.

६) कुडींत आयनांचें प्रमाण आनी आम्लता हांचें संतुलन दवरपः पेशींभितर आनी भायर सोडियम ह्या धातुच्या आयनांचें संतुलन सारकें आसूंक जाय. पोटेशियम हें आयन पेशींत चड आसता तर सोडियम पेशींभायर आसता. पोटेशियम हें आयन उणें जाल्यार स्नायुंची शक्त उणी जाता. काळजाचें स्पंदनलेगीत बंद जावंक शकता. सोडियम उणें जाल्यार फीट मारून येवंक शकता. चड आसल्यार कुडींत सूज येवंक शकता. पेशींत आयनां उणीं आसल्यार रगतांतलीं आयनां पेशींत वतात आनी रगतांत आयनां उणीं आसल्यार पेशींतलीं आयनां उणीं आसल्यार पेशींतलीं आयनां रगतांत येतात.

रगतांत आम्लता ७.४ इतली आसता. आम्लता वाडल्यार पेशीपचनाच्या कार्याक बादा येवंक शकता. रगतांत आम्लता वाडयल्यार बायकार्बोनेट हें आयन वाडोवपाच्या कामाक रगत आदार करता.