ल्हासा

ल्हासा : तिबटांतले एक पवित्र स्थळ आनी तिबेटाचें राजपाटण. आग्नेय तिबेटांतल्या हिमालय पर्वतीय प्रदेशांत सुमार ३६०० मी. उंचायेचेर, ल्हासा ब्रह्मपुत्रेच्या ल्हासा फांट्याचे दर्यादेगेर वसलां. 'लापास' ह्या बोलिव्हियेच्या राजपाटणाउपरांत संवसारांतलें सगळ्यांत उंचावयलें हें दुसऱ्या क्रमांकाचें राजपाटण.

राजा साँगत्सेन गाम्पो हाच्या पुर्वजांनी ४००च्या सुमाराक ल्हासाची स्थापणूक केली अशें म्हण्टात. साँगत्सेन गाम्पो हाचे राजवचींत तिबेटांत बौध्द धर्माचो चड प्रसार जालो. जोखांगचें प्रसिद्द देवालय आनी पोलाला राजवाड्याचें बांदकाम ताचेच राजवटींत सुरू जाल्लें. तिबेटी राजकर्त्यांचें कांय शेंकडे ल्हासा हें मुखेल केंद्र तशेंच भिक्षू आनी लामा हांची मुखेल आलाशिऱ्याची सुवात आशिल्ली. णवव्या शतमानाच्या दुसऱ्या अर्दांत चिनाच्या थांग राजवंशाच्या सैन्यान ल्हासा शाराचेर जैत मेळयलें. ह्याच शेंकड्यांत ल्हासा तिबेटाचें राजपाटण जालें. ८४२त तिबेटच्या राजाची हत्या जाल्या उपरांत राजपाटण म्हूण ल्हासाचें म्हत्व उणें जायत गेलें. फुडल्या कांय शेंकड्यांत आध्यात्मिक आनी धर्मीक नदरेन ल्हासा शाराक परतून म्हत्व मेळून तिबेटांतलें राश्ट्रीय आनी धर्मीक केंद्र म्हूण ताका प्रसिद्दी मेळ्ळी. १६४२त ल्हासा शाराक केंद्र शासनाचें मुखेल स्थळ म्हूण म्हत्व मेळ्ळें. पांचव्या दलाई लामाचे राजवटीमत पोताला राजवाड्याचें बांदकाम पुराय जालें. तेन्नासावन लामांचें ल्हासा हें मुखेल केंद्र जालें. १९०४त कर्नल फ्रांसिस यंगहजबंड हो ल्हासाक येलपी पयलो युरोपी मनीस. १९११त चिनी लोक तिबेटांत रिगले, तेन्ना ल्हासा ही लामापथीयाचीं मुखेल सुवात आशिल्ली. थंयची अर्द्यावयर लोकसंख्या लामा भिक्षूक आनी तांच्या अनुयायांची आशिल्ली. १९५९त चिनान तिबेट हातासून मठाची सत्ता काबार केली. तेन्ना थंय सत्तेर आशिल्लो दलाई लामा ल्हासासावन पळून वचून ताणें भारतांत आलाशिरो घेतलो. दलाई लामाचो पोताला राजवाडो ल्हासांत आशिल्ल्यान त्या राजवाड्याक 'पॅलेस ऑफ द गॅाड्स' अशें म्हण्टात. चिनाच्या शेकातळा थंयच्या भिक्षूकांची संख्या आनी प्रभाव खूब उणो जालो. साबार मठ आनी संस्था बंद पडल्यो. चिनी सत्ता येवचे आदीं वेपारी मार्गांनी ल्हासाचो भारत, नेपाळ, चीन आनी भूतान हांचेकडेन वेपार चलतालो. आयज लेगीत ल्हासा हें तिबेटांतलें मुखेल वेपारी केंद्र आसा. ह्या शारांत साबार मठ, देवळां आनी आश्रम आसात. हाकालागून ल्हासाची पवित्र सुवात म्हूण म्हत्व वाडलां.