वऱ्हाडी बोली
[1] मराठी भाशेची एक बोली. बुलढाण्याचो उदेंत वाठार, एलिचपूर, बैतूल सिवनी आनी बालाघाट ह्या वाठारांचो दक्षिण भाग तशेंच भंडारा, चांदा, वणी आनी वाशीम ह्या वाठारांत ही बोली चलता. हे बोलयेचे प्रांत, जात आनी धंदो हांचेवयल्यान कांय उपभेद जाल्ले आसात. घाटावयली वऱ्हाडी आनी घाटासकयली वऱ्हाडी अशे तिचे दोन भेद आसून नागपुरी, बालाघाटी, चांदा हे तिचे वाठारा प्रमाण उपभेद आसात. झारपी, घनगरी, कतिया, कुणबी, कुंभारी, महारी आनी गोवरी हे तिचे जातीवयल्यान पडिल्ले उपभेद आसात. केवठी आनी हळवी हे तिचे आनीक दोन भेद आसात.
| Varhadi | Hindi | Standard Marathi | English |
|---|---|---|---|
| Sīdhā (सीधा) | Sīdhā (सीधा) | Saraḷ (सरळ) | Straight |
| Buddhā (बुढ्ढा) | Buddhā (बुढ्ढा) | Mhātārā (म्हातारा) | Old man |
| Pagalā (पगला) | Pāgal (पागल) | Vedā (वेडा) | Mad |
| Aṅgūr (अंगूर) | Aṅgūr (अंगूर) | Drākśa (द्राक्ष) | Grapes |
वऱ्हाडी बोलीचें मूळ स्वरूप अशें :
१) दीर्घ स्वर - हातूंत दीर्घ स्वर आनी चड करून अंत्यदीर्घ स्वर ऱ्हस्व उच्चारतात.
देखीक : मी वा मि. माही वा माहि. २) प्रमाण मराठी भाशेंत जंय ए हो अंत्य स्वर येता थंय वऱ्हाडी भाशेंत अ घालतात. देखीक : सांगितले हाच्या जाग्यार सांगितल, त्याने जाग्यार त्यान.
३) इ आनी व ह्या बदला वऱ्हाडी बोलिंत ए आनी य हे वर्ण येतात. देखीक : देल्ल, वेळ - येळ.
४) आद्य ए चो उच्चार वऱ्हाडींत ये असो करतात.
देखीक : एक - येळ. ५) अ आनी अवि ह्या दोगांयबदला ओ हो स्वर उच्चारतात.
देखीक : जवळ - जोळ, उडविला - उडोला. ६) अनुनासिकांचो उच्चार प्रमाण मराठीवरी अर्दो करीनासतना स्पश्ट करतात.
देखीक : तूं - तून्, देवाशीं - देवाशींन्. ७) भविश्यकाळी रुपांत न बदला ल येता.
| Varhadi | Hindi | Standard Marathi | English |
|---|---|---|---|
| Mī jā'un rāhilō (मी जाउन राहिलो) | Maiṁ jā rahā hūṁ (मैं जा रहा हूं) | Mī zātōy (मी जातोय) | I am going |
| Mī ālī (मी आली) | Maiṁ āyī (मैं आयी) | Mī ālē (मी आले) | I (feminine) came |
| Tujhāvālā pēn dē (तुझावाला पेन दे) | Apnā pēn dē (अपना पेन दो ) | Tuzhā pēn dē (तुझा पेन दे) | Give your pen |
| Pānī ghēūn ghē (पानी घेऊन घे) | Pānī lē lō (पानी ले लो) | Pānī ghē (पाणी घे) | (Please) Have water. |
देखीक : मी मारीन- मी मारील. ८) प्रमाण मराठींतसीं नपुंसक लिंगी एकवचनी आनी अनेक वचनी एँ कारान्त रूप वऱ्हाडींत जायतेफावट अकारान्त जाता. देखीक : पोरगें - पोरग, माणसें - माणस. ह्या नामांचें विशेशण मात नपुंसकलिंगी अनेक वचनांत उरनासतना पुंल्लिंगी अनेक वचनांत उरता. देखीक : चांगली माणसें - चांगले माणस.
९) मराठींतल्या चतुर्थीच्या ला प्रत्ययाबद्दल वऱ्हाडींत ले प्रत्यय येता. देखीक : बापाला - बापाले.
१०) अनेकवचनांच्या प्रत्ययाआदीं वऱ्हाडींत ही वा ई हो आगम येता. देखीक : बापांस - बापाईस, बापाहीस; माणसांना - माणसाइले.
११) 'काय' ह्या प्रश्र्नार्थक सर्वनामांचीं पंचमीचीं रुपां काव्हून, काहून, काम्हून अशीं जातात.
१२) व्दितीय पुरुष आनी तृतीय पुरुष हांचीं एक वचनी रुपां सारकींच जातात. देखीक : तू आहे, तू गेला.
१३) आज्ञार्थ व्दितीय पुरुषी एकवचनी रुपां यकारान्त जातात.
देखीक : जाय , खाय पाह्य.
संदर्भ
बदल- ↑ कोंकणी विश्वकोश खंड 4
External links
बदल