वाळो

वाळो ही वनस्पत पळोवपाक दाट तणाच्या वा गंजनाचया झोपा वरी दिसता. वाळो हो एक चड करून पाणथळ वा थंडाय आशिल्ल्या जाग्यार जाता. गांवगिऱ्या वाठारांत हो वाळो न्हंयचे देगेर जाल्लो दिश्टी पडटा. वाळयाचीं पाळां सुगंधी आसून तांचो रंग हळडुवो धवसो आसता. धवो वाळो म्हूण वाळयाचो आनीक एक प्रकार आसा. ताचीं मुळां धवीं आसतात. ह्या दोनूय वाळयांनी एक सारके वखदी गूण आशिल्ल्यान आयुर्वेदांत गरमेक वा पित्ताक लागून जावंपी बरयाचशा दुयेंसांनी हाचो उपेग जाता. वाळो सुगंधी आनी थंड आशिल्ल्यान गरमेच्या दिसांनी मुखेलपणान ताचो वापर करचो. गरमेच्या दिसांनी वाळयाचीं पाळां गरम उदकांत घालून दवरचीं आनी तें सुगंधी उदक थंड जातकच पियेवचें आतां जळजळ पडल्यार, चड घाम येवन आंगाक घामसाण माल्लयार, परत परत तान लागल्यार वयल्या सुगंधी उदकाचो पिवपाक उपेग करचो. वाळयाच्या चुर्णांत पासांतल्यान आनी चंदनाचो चूर्ण घालून तें मिश्रण उदकांत शिजोवचें आनी थंय जातकच साकर आनी महोंवावांगडा पियेवपाक दिवचें. अशें केल्ल्यान वयल्या दुयेंसांनी गूण मेळटा. तशेंच वयल्या दुयेंसा वेळार वाळयांचो चूर्ण आंगाक काडचो. नायकों वा हेर कातीचे विकार जाल्यार वाळ्यांच्या चुर्णाचो लेप लावचो. तशेंच वाळ्याचें आनी चंदनाचो चूर्ण घालून शिजयल्लें उदक साकरेवांगडा घेवचें. कांय कारणांक लागून पचनक्रिया इबाडून तोंडाची रूच वता. भूक कमी लागता. अजीर्ण जावन उलटी जाता वा परसाकडेन पातळ जाता अशा कांय दुयेंसां वेळार वाळ्याच्या पानांचो चूर्ण उदका वांगडा पोटांत घेवचो. रगत शुद्ध करप हो वाळ्याचो आनीक एक म्हत्वाचो गूण. गरमेक लागून वा पित्त इबाडून संडासांतल्यान रगत पडल्यार वा पातळ परसाकडेन जावन रगत भायर पडल्यार वाळ्याचो आनी चंदनाचो चूर्ण घालून शिजयल्लें उदक साकर आनी म्होंवा वांगडा घेवचें. आंगाक जोर भरून एखाद्याक घेवंक येवप, जोरान परंवप,तान लागप अशीं लक्षणां दिसून आयल्यार वाळो, चंदन, परिपाटी, किरायतें अशीं वखदां एकठांय घालून शिजयल्लें उदक थंय जातकच पियेवपाक दिवचें. वयलीं लक्षणां कमी जातात. वाळो मेंदूचेर म्हत्वाचें काम करता. एखाद्याक सोरो चड जावन मेंदवाक मार बसून बडबडटा, घुंवळ येता तशेंच हेर कांय दुयेंसां वेळार मेंदू दुर्बळ जाल्यार वाळ्याचो चूर्ण वा ताचे पसून तयार केल्लें उदक पियेवपाक दिवचें. वयल्या लक्षणांची तिव्रताय उणी जावन मेंदवाक बळ मेळटा.

आवयांक शिटकावण्यो

आवय भुरग्याक दूद दिता आसतना त्या दुदांतल्यान भुरग्याचें पोशण जाता. पूण कांय वेळार आवयक जर पिकाचें दुयेंस आसत जाल्यार ते दोश आवय कडल्यान भुरग्याच्या पोटांत वतात आनी ताका लागून तान लागता. आगांक जळजळ पडटा. तशेंच पातळ परसाकडेन जाता. अशीं कांय लक्षणां भुरग्यां भितर जायते फावट दिसता. ताका लागून आवयन जतनाय घेवची. वयलीं दुयेंसां जाल्यार वाळो घालून शिजयल्लें उदक गाळचें आनी साखर घालून भुरग्यांक दिवचें. आवयन लेगीत हें उदक पिपियेल्यार बरें. गरमेक लागून मुतपाक कमी वा त्रास जावप वा मुताच्यो हेर कागाळींचेर वाळ्या पसून तयार केल्लें उदक साखर घालून घेवचें. वयल्या कागाळी उण्यो जातात. गरमेच्या दिसांनी आंगाक येवपी घाम ओळ्याचेर वाळ्याचें आनी कोथंबिरेचो चूर्ण लावचो. घामोळें वचपाक मजत जाता.

वाळ्याचो उपेग

केरळ सारक्या राज्यांत कांय कडेन वाळ्याचो मोट्या प्रमाणांत उपेग करता. वाळ्याच्या पाळां पसून खोंपी तयार करून ताचेर उदक शिपडायतांत.अशें केल्ल्यान तें खोपींत थंडाय येवपाक मजत जाता. वाळ्याच्या पसून तयार केल्ली चलपी. जोतीं तशेंच आयलें(हात पंखे) आमकां जायते फावट बाजारांत विकपाक दवरिल्ले पळोवपाक मेळटात. हांच्या वापरान आमचे कुडीक बरोच फायदो जाता. जोत्यांचो वापर केल्यार पांयांच्या विशिश्ट भागांचेर दाब मेळून(acupressure point)ताचो आमचे कुडीक लाव जाता. वाळ्याचो चूर्ण सहजपणान बाजारांत मेळटा. ताचो वयल्या दुयेंसांखातीर उपेग करचो.