"आफ्रिका खंड" च्या आवृत्तींत अंतर

नैऋत्य आफ्रिका हो वाठार दक्षिण आफ्रिकेच्या सत्तेखाला आसा. हाका संयुक्त राश्ट्रसंघान 1980 वर्सा स्वतंत्र राश्ट्र जाहीर करून नामिबीया हें नांव दिलें, पूण दक्षिण आफ्रिकेन अजून ताच्यावेली सत्ता सोडूंक ना, तेभायर ट्रान्सकेई, बोफुदॅटस्वाना, बँडा, आनी किस्केई हांच्या स्वतंत्रतायेक आंतरराश्ट्रीय थराचेर मान्यताय ना.

 

हो खंड चडसो पोरन्या घटमूट आनी विस्तीर्ण फातरांपसून तयार जाला. हाचे उत्तरेक अॅटलास दोंगर आनी दक्षिणेक केप दोंगराच्यो वळी आसात. हांचे मदीं ऊंच सकयल अशे ल्हान व्हड दोंगर आनी फातरांचे वाठार आसात. विस्ताराच्या मानान हांगा ऊंच दोंगर आनी चड सकयल्लीं मळां उणीं आसात. 2,500 मी. परस ऊंचायेचे वाठार चड नात पूण जे आसात ते ज्वालामुखीच्यो तेंगश्यो नाजाल्यार कडक आनी घट आसात. 150 मी. परस उण्या उंचायेची भूंय दर्यादेगेवेल्यान 800 किमी. परस भितर आसा.

 

 

काँगो न्हंयचो विस्तार सगळ्यांत चड म्हळ्यार 36,90,700 चौ. किमी. मेरेन आसा. तिची लांबाय 4,371 किमी. आसा. नायल न्हंयचो विस्तार सुमार 28,75,000 चौ. किमी. आसा आनी लांबाय सुमार 6,690 किमी. ही न्हंय जगांत सगळ्यांत चड लांबायेची आसा. एका वाळवंटांतल्यान पासार जावनय तिचें उदक उणें जायना. तिची मुखेल उपन्हंय नील नायल ही आसा. नायजर ही न्हंय सुमार 3,185 किमी. लांबायेची आसा. झांबेझी 3,541 किमी., ऑरेंज 2,092 किमी. लांबायेच्यो आसात. तेभायर लिंपोपो, मौलूया, चेलिफ, मेजेर्दो ह्या सारक्यो न्हंयोय आफ्रिका खंडांत आसात.

ह्या खंडाच्या विस्ताराक लागून हांगाचें हवामान विंगडविंगड तरांचें आसा. 37° उत्तर आनी 35° दक्षिण ह्या अक्षवृत्तीय विस्ताराक लागून दक्षिण आनी उत्तर ह्या दोनूय वाठारांतलें हवामान थंय आसा.

तेभायर मदल्या वाठारांत विषुववृत्तीय हवामान आसा. उत्तर वाठारांनी जेन्ना शिंयाचो ऋतू आसता तेन्ना दक्षिण वाठारांनी गीम आसता.

सहारा-कलाहारी वाळवंटांतलो वाठार, झांबेझी न्हंयचो वाठार, विषुववृत्ताकडलो वाठार आनी दक्षिण दिकेंतले वाठार ह्या सगळ्या वाठारांनी हवामानांत सामके फरक आसात. दक्षिण वाठारांतल्या दर्यादेगांवेल्यान येवपी आनी उदेंत अस्तंतेकडल्या वाऱ्याक लागून दर्यावेळांवेल्या वाठारांनी पावस बरो पडटा. उत्तर दिकेक आशिल्ल्या भूंय मध्यसागरावेल्यान व्हांवपी वारें उत्तरेच्या वाठारांनी पावस हाडटा. वाळवंटांच्या वाठारांनी बदलपी हवामानाक लागून धुल्लाचीं वादळां जातात.

 

जगांतले खण संपत्तींत आफ्रिकेचो वांटो बरोच चड आसा. हागाचीं चडशीं खनिजां निर्यात जातात. जड खनिजांचें हांगा उत्पादन जाता. कोळसो संवसारीक उत्पादनाच्या 2% परस उणो, 1960 ते 1970 मेरेन पेट्रोलियम 1% परस उणें, मीठ 1.5%, बॉक्साइट 1.5% आनी लोखणाचे धातू 2% इतलेंच उत्पादन हांगा जातालें. पूण जगांतल्या कांय मोलाच्या खनिजांमदीं आफ्रिका सगळ्यांपरस फुडें आसा. जगांत मेळपी हिऱ्यांमदीं 98% हिरे हांगा मेळटात. झाइरे सारक्या देशांतले 85% हिरे उद्येगधंद्यात वापरतात जाल्यार फकत 15% रत्नां म्हूण वापरतात. हांगा जगांतली पयली म्हत्वाची युरेनियमची खण आशिल्ली आनी कितलोसोच

तेंप मेरेन रेडियम मेळपाचें तें एकूच ठिकाण आशिल्लें. जगांतल्या भांगराभितर अर्द्यापरस चड भांगर आफ्रिकेंत मेळटा. भांगराचें चडशें उत्पादन दक्षिण आफ्रिका संघराज्यांत जाता.कोबाल्टच्या संवसारीक उत्पादनांपैकीं 70% झाइरे आनी झांबीयांतल्यान येता. क्रोम 40% दक्षिण आफ्रिका संघराज्य आनी झिंबाब्वे, मँगनीज 30% घाना आनी झाइरे हांगासरल्यान येता.दुसऱ्या म्हाझुजाउपरांत सहारा सारक्या वाळवंटांनी सैमीक तेल आनी वायूचो सोद लागलो.

 

आफ्रिकेंतली सैमीक वनस्पत म्हळ्यार रानां, तण आनी वाळवंटांत वाडपी वनस्पत. दाट रानां आनी वालींच्यो जाळयो हांणी ह्या खंडाचो 10% परस मात्सो उणो वांटो भरला. तेभायर सॅव्हानाचो लांबरुंद तणाचो वाठार हांगा आसा, उत्तरेची आनी दक्षिणेची दर्यादेगेवेली वनस्पत एकामेकांपरस वेगळी आसा. उत्तरेवटेंतल्या दर्यादेगेवेल्या वाठारांनी युरोपीय वनस्पत बरीच दिसता. अॅटलास दोंगराचेर खाशेली आफ्रिकन वनस्पत सांपडटा. मोरोक्को, ट्युनीशिया आनी आल्जेरिया हांगा ऑलिव्ह, द्राक्षां हांच्याभायर बूचाचो ओक आनी अॅटलास, सीडार ह्या रुखांची रानां आसात. ह्या देशांनी आनी लिबियांत माकी ही सदां पाचवीचार आसपी वनस्पत आसा. अॅटलास दोंगराच्या उंचेल्या वाठारांनी आनी अस्तंतेकडल्या वाळवंटी वाठारांनी बऱ्याच जाग्यांचेर स्टेप तण आसा. ईजिप्तचे नायल न्हंयेलागसारचीं शेतां न्हंयेच्या उदकाक लागून सदांकाळ पाचवीं उरतात. कांय वाठार म्हळ्यार वनस्पत आनी उदक नाशिल्लीं सुकीं वाळवंटां. सहाराच्या दोंगरी वाठारांनी आनी कांय हेर वाळवंटांनी युरोपीय वनस्पत सांपडटा. वाळवंटांनी खाशेली वनस्पत म्हळ्यार खाजराचे रुख. तेभायर ताड आनी निवलांच्यो तरेकवार जातीय दिश्टी पडटात. युफोर्बिया नांवाचे झुंबराच्या आकाराच्या निवलांचें रान इथिओपियांत सांपडटा. नायल न्हंयेच्या वयल्या वाठारांत पॅपीरसची झाडां आसात. ह्या झाडांचो पूर्विल्ल्या

काळार बरोवपाखातीर तकटे करपाक उपेग जातालो.

रानां आनी तरेकवार वनस्पत हें आफ्रिकेचें खाशेलेंपण जावन आसा.

 

आफ्रिकेंतली मोनजात तरेकवार आनी संख्येन भरपूर आसा. आफ्रिकेची लांबरूंद भूंय, विषुववृत्तीय आनी गरमेच्या हवामानांत आशिल्ले ह्या खंडाचे वाठार, युरेशियाकडेन आयिल्लो बऱ्याच तेंपाचो संबंद आनी त्या वाठारांतल्यान आफ्रिकेंत आयिल्ली मोनजात हाकालागून हांगाच्या तरेकवार मोनजातीक जाय तशी परिस्थिती फाव जाल्या. हांगाचे पयलींचे आदिवासी शिकार करून जियेताले. मनशांची संख्या हांगा वाडूंक लागल्याउपरांत मोनजातीची जीण इल्ली इल्ली उणी जावंक लागली. युरोपीय लोकांच्या वसाहतींचे उदरगतीन हांगाचे मोनजातीचेर खर परिणाम केलो.