"कन्नड भास" च्या आवृत्तींत अंतर

सन १९६१ वर्साचे जनगणनेप्रमाण कन्नड भाशेंत बत्तीस बोलींची नावां अशीं अडविचंची,बडगा,विजापुरी,गोलारिकन्नड,हरण शिकारी,होलिया,कन्नड,कारंदी,कर्नाटक,कुरूंब,उरळी,आटविका,चट्टिभाषा-कन्नड, हालियान,कडुभाषा, कट्टुनाइकन, कोनावर कुरूव-कन्नडम्, लिंगायती, मदारी-कन्नड, मंगलोरी, मोची,मोंतादेंचेट्टी, म्हैसूर,पल्लवकल, बुडुबुडिके, कोराचा, कोराम-कन्नड,नागरी-कन्नड,नाइकी-कुरूंब, सोळग-कन्नड आनी वाणी.

 

नामांत तीन लिंगां आनी दोन वचनां आस्पावतात. सत्रीलिंग स्त्रीव्याक्तीवाचक,पुल्लिंग पुरूषव्यक्तीवाचक आनी नपुंसकलिंग हेरवाचक आसता. अनेकवचन प्रत्यय लावन हाडटा. नाम आनी सर्वनामाक प्रत्यय लागतकच ताच्या मूळ स्वरूपांत विकार जावन स्पमान्य रुप घडटा. अनेकवचनाचे प्रत्यय: अन्दुरू (पुरूष आनी स्त्री वाचक नात्याची संज्ञा) अरू (हेर स्त्री वाचक नात्याची संज्ञा) अरू (हेर स्त्री परूषवाचक नाम) हे प्रत्यय आसात. नपुंसकलिंगाक-गळु हो प्रत्यय लागता. पूण तो वैकल्पिक आसता. देखीक:अण्ण (व्हड भाव)- अण्णन्दिरू अक्क (व्हड भयण)- अक्कन्दिरू हुडुग (चलो)-चुडुगरू सोसे( सून)-सोसेरू सर्ननाम:सर्वनामां फुडलेतरेन आसतात. एकवचन अनेकवचन प्रमथ पुरूष नानु नानु नावु व्द्रितीय पुरूष नीनु नीवु,तावु (तुमी) तृतीय अवनु अवरू स्त्री अवळु अवरू नपुंसकलिंग अदु (तें) अवु इदु(हें) इवु प्रश्र्नार्थक यावनु(कोण?) यारू विशेषण: विशेक्षणा केन्नाच बदलनांत म्हळ्यार लिंग वचन, विभक्ती हांचें प्रमाण तांची रूपां बदलना. कांय खास परिस्थितींत तांकां सर्वनामाचक प्रत्यय लागतात.

 

कन्नड भाशेंतलीं कांय वाक्यां: निन्न हेसरू एनु? (तुजें नांव कितें?) पेटेयिंद अक्कियन्नु तंदेनु (बाजारांतल्यान तांदूळ हाडले?) अवनु पेटेयिंद काइ पल्ले तरूवनु (तो बाजारांतल्यान भाजी हाडटलो.) ओब्ब राज इद्दनु (एक आसलो राजा) अवनिगे इब्बरू राणीयरिददरू (ताका दोन राणयो आसल्यो)

 

द्राविड भाशावर्गांतली ‘कन्नड’ ही एक म्हत्वाची भास जावन आसा. कन्नड साहत्याचो इतिहास (रं श्री. मुगळि) ह्या पुस्तकांत ‘करनाडु’ वा ‘कर्नाड’(व्हड उंचवट्याचो देश) ह्या कन्नड उतरांचें ‘कर्णाट’ हें संस्कृत रूप आसूंये अशें म्हळां. ‘कर्नाड’ हें उतर मुखार ‘कन्नड’ ह्या उतरांत बदल्लें आनी भाशा आनी देश सुचोवपी उतर जालें. कर्नाटकांत आयिल्ल्या असंतंती लोकांनी ह्या उतरांचो उच्चार ‘क्यानरीज’ असो केलो.

 

आसलो तरी भारतीय आनी कन्नड अंशांचो समन्वय सादपाखातीर लागपी प्रज्ञा हातूंत दिसून येता. ‘वडडारधना’ हो आध्य कन्नड गध्य ग्रंथ आसून तातूंत धर्मीक हेतान बरयिल्ल्यो जैन महापुरूशाच्यो एकोणीस कथा आयल्यात. ह्या ग्रंथाचो कर्तो शिवकोट्याचार्य हो जावन आसा. कन्नड गध्य-साहित्यंतलो हो अप्रुप असो ग्रंथ आसो ग्रंथ आसून तातूंत धर्मीक हेतान बरयिल्ल्यो जैन महापुरूशाच्यो एकोणीस कथा आयल्यात. ह्या ग्रंथाचो कर्तो शिवकोट्याचार्य हो जवान आसा.दुर्विनीत (सुमार ६००) हाणें भारवीच्या किरातार्जुनीयामदल्यापंदराव्या सर्गाचें ‘भाश्य’, गुणाढ्याच्या पैशाची भाशेंतली ‘बृहत्कथेचो’ संस्कृतांतलो अणकार आनी शब्दावतार हो व्याकरणाग्रंथ रचलो पूण हातूंतलो एकय ग्रंथ उपलब्द ना.

 

 

सादारणपणान कन्नड साहित्याचो हो वैभवाचो काळखंड आशिल्लो अशें मानतात.

इतिहासीक कथा आसा. पार् सुब्ब हें जाय्या यक्षगानांची रचना केल्या.

 

(१९ व्या शतमाना उपरांत) आर्विल्लो काळ सादारणपणान न भागांनी वांटला. पयलो काळ १९०० ते १९४० मेरेन चलता. ह्या काळखंडाक ‘नवोदय युग’ म्हणटा. ह्या काळांत कन्नड साहियान स्वाताच्या दायजाच्या अभुमानासावन आनी भारतीय सुटके-झुजाचे चळवळीसावन प्रेरणा घेतली. १९४० ते १९५० हो काळ त्या काळांतल्या इतिहासीक घडणुकांनी प्रभावित जाल्लो. पयल्या आनी तिस-या काळांक जोडपी ह्या मध्यकाळाक ‘प्रगतिशील काळ’ म्हण्टात. सामान्य भौसाच्या सुख-दुख्खाचें चिरण ह्या काळांत जालें. कन्नड साहित्याच्या परिवर्तनाचो तिसरो काळ १९५० सावन सुरू जा. ताका ‘नवयुग’ म्हण्टात. आर्विल्ल्या काळांत कन्नड साहियांत कथा, लघुका, कादंरी, नाटकां, निबंद, काव्य आनी हेर प्रकार आयले. तेचपरी हें साहित्य तळागाळाच्या लोकांमेरेन पावलें.आर्विल्ल्या काळांतल्या कन्नड साहाचे सार फुडलेरेन आसा.

 

भावगीत लेखनां कुवेंपु हाणें मोलाची भर घाल्या. चे कोळलु, नविलु, पांचजन्य हे भावगीतझेले ऊंच पांवड्याचे आसात. द. रा. बेद्रें हाणें ‘अंबिकानयद्त’ ह्या टोपणनांवान गरि,नादलीले, उल्लयलें, नाकुंतंति, मर्यादे ह्यो रचना अप्रुप आसात. एम. गोविंद पै, साली रामचंद्रराव, डी.व्ही.गुंडप्प, पु.ति. नरसिंहाचार्य, राजररत्नम्, मास् वेंकटेश अयंगार उर्फ श्रीनिवास (१८९९-१९८६), रं. श्री. मुगळी उर्फ रसकरंग, एस. व्ही. परमेश्वरभट्ट, कडेंगोडलु हे ह्या काळआंतले म्हत्वाचे कन्नड कवी जावन आसात. नवकव्याची सुरवातपंजावर सदशिवराय पट्टणशेट्टी, यू.आर.अनंतमूर्ति, चेन्नय हे नवकाव्याचे परंपरेंतले दुसरे कवी जावन आसात. कवयित्रीमदीं जयदेवीताई लिगाडे आनी पार्वतीदेवी हेगडे हांची नामना आसा.

 

बी. वेकटाचार्यान बंगाली कादंब-याचो अणकार करून कन्नडांत पयलेंच खेपे कन्नड कादंबरी हाडली. कन्नडांली पयली स्वतंत्र कादंबरी रेंटल वेंकट सुब्बराव हाची ‘केसरी विलास’ (१८९५) ही जावन आसा. एम. एस्. पुट्टणाची ‘माडिद्दुण्णो महाराय’ ही कन्नड भाशेंतली कादंबरीचें बसकेंत बसपी पयली साहियकृती आसली. गळगनाथ, वासुदेवाचार्य केसूर हे सुर्वेच्या काळांतले म्ह्वाचे कादंबरीकार आसात. १९२० ते १९३० हें कन्नड कादंबरीचें भांगरायुग मानतात.ह्या काळांतल्या कांय म्ह्वाच्या साहित्यिक आनी ताच्या साहित्यकृतीमदीं शिवराम कारंत (चोमन दिडि, मरळि मण्णिगे, औदार्यद उरूळल्लि, अळिद मेले), यशवंत चित्ताल(मूरू दारिगळु),शांतिनाथ देसाई (मुक्, विक्षेप), त. रा. सुब्बराव (कंबनिय कुयिलु, रक्तरात्रि, तिरूगुबाण), आनंद

कंद (सुदर्शन), मास् वेंकटेश अय्यगांर(चिक्कवीर राजेंद्र) हाचो आस्पाव जाता.

शिवराम कारंत (अबूवुंद बरामक्के, अपूर्व पश्र्चिम), कृष्णानंद काम (नानू अमेरिकेगे होगिद्दे).वैचारिक साहीत्य आनी संशिधन: शं. बा. जोशी. साहित्य समीक्षा: बी.ए. श्रीकंठ्य्य, श्रीनिवास.भाशाशास्त्र: एच. एसए बिळगिरि. के. शंकरभट्ट, प्र.गो. कुलकरणि.

 

साहित्य अकादेमीचे वर्सावळीचे पुरस्कार जोडपी कन्न्ड साहित्यिक फुडलेतरेन आसात. १९५८: डी. आर. बेंद्रे, १९५९: के. एस्. कारंत, १९६०: ‘ विनायक’ (व्ही . के .गोकाक), १९६१: ए. आर. कृष्ण शास्त्रि, १९६२: देवुडू नरसिंह शास्त्रि, १९६४: बी पुट्ट स्वामैय्या,१९७२: एस्. एस्ए भूसनूरमठ, १९७३: न्ही सितारामय्य, १९७४: गोपाळकृष्ण अडिग, १९७५: एस्.

एल्. भैरप्प, १९७६: एम. शिवराम: १९७७: के. एस्. नरहिंसस्वामि, १९७८: बी. जी. एल्. स्वामि,१९७९: ए. एन. मुर्तिराव, १९८०: गोरूर रामस्वामी अय्यंगार, १९८१: चेन्नवीर कणवि, १९८२:चदुरंग, १९८३: यशवंत चित्ताल, १९८४: जी . एस् शिवरूद्रप्पा, १९८५: टी. आर. सुब्बाराव, १९८६:व्यासराय बल्लाळ, १९८७: पूर्णचंद्र तेजस्वि, १९८८: शंकर मिकाशि पुणेकर, १९८९: हा. मा.नायक. (१९५७ आनी १९६३ वर्सा हे भाशेंत कोणाकूच पुरस्कार मेळूंक ना.)