"कर्नाटक" च्या आवृत्तींत अंतर
Content deleted Content added
Sushilmishra (चर्चा | योगदान) द VR |
द Wikipedia python library |
||
1 वळ :
{{VR|Kornattok}}
भारतीय संघराज्यांतलें एक घटकराज्य. हें राज्य भारताचे दक्षिणेक वसलां.अक्षांश आनी रेखांश: 11 % 30 उत्तर ते 18 % 27 आनी 74% 6ते 78%36 उदेंत .उत्तरेक गोंय आनी महाराष्ट्र, उदेंतेक आंध्र प्रदेश आनी तामिळनाडू, दक्षिणेक तमिळनाडू आनी केरळ,अस्तंतेक अरबी दर्या.
=== भूंयवर्णन :
कर्नाटक राज्याचो चडसो वाठार डेक्कन वाठारांत पडटा.भुगोलिका नदरेन राज्याचे तीन मुखेल भाग पडटात. अस्तंतेकडली दर्यादेग, सहयाद्रीचो दोंगराळ वाठार आनी अस्तंतेकडलो पठारी वाठार. अस्तंतेकडलो दर्यादेगेचो वाठार सकयल आनी अशीर आसा. ताचेर जांभ्या फांतरांचीं ल्हान ल्हान पठारां आसात. उदेंत –अस्तंत व्हांवपी न्हंयाचीं देगणां सकयल आसून न्हंयादेगांवेलो वेठार पिकाळ आसा.देगेवेल्यो खाडी येरादारीचे नदरेन सोयाच्यो आसात.सहयाद्रीचो वाठार दोंगराळ आसून तो दक्षिण –उत्तर दिकांनी पातळ्ळा. ताच्या तेमकांची सरसरी उंचाय 600 ते 1000 मीं. आसा.
13 वळ :
कर्नाटक राज्यांत “रेगूर” आनी रेंवेन भरिल्ली “तांबडी माती” अशें प्रकार दिश्टी पडटात. रेगूर चो विस्तार उत्तर कर्नाटक वाठारांत चड आसा. राज्याक 300 किमी. परस चड लांबायेची दर्यादेग आसा.
===
राज्याचें हवामान उश्ण कटिबंधीय मोसमी प्रकारांत मोडटा. राज्यांत जून ते आँक्टोबर मेरेन पावस पडटा. सगळ्याच सुवातींनी एकसारको पावस पडना. हया राज्याचो चडसो वाठार समुद्रपातळेवयर आशिल्ल्या कारणान हवामानांत चड फरक पडना. दर्यादेगेवेलो वाठार आनी तिचे लागसारचो मलेनाड वाठार हांगा सगळ्यांत चड पावस पडटा,(100 इंचांपरस चड).
रायचूर, बळ्ळारी, चित्रदुर्ग, तुमकूर, बेंगळूरआनी कोलार जिल्हयांत वर्साक सरासरी 700 मिमी.सावन 1000 मिमी. मेरेन पावस पडटा . मलेनाड वाठार ,बेळगांव आनी धारवाड जिल्याचो
19 वळ :
राज्यांत शिंयाळ्याच्या दिसांनी वारें थंड आसता. गिमांत वारें मात्शें हून ल्हानसान वादळ आनी गडगड हांणी भरिल्लें आसता. पावशी वारें थंड पूण तुफानी आसता.
===वनस्पत आनी मोनजात
सह्याद्रींत आशिल्ली सगले तरेची वनस्पत आनी मोनजात कर्नाटकांत दिसता. सागवानी,श्रीगंध (चंदन), कोंडो, सिमूळ, होन्ने (बिबळो), आंबो, सुरू, निलगिरी, शिसें, रोजवूड ही
रूखावळ आसा. हत्ती गवे रेडे, बिबटे वाग, तरस, वांस्वेल, मोर, साबर, चित्ते, लांडगे, सरपटी प्राणी, तरांतरांची सवणी दिसतात. दांडेली, बंदीपूर, नागरहोळे हांगाचीं अभयारण्यां
55 वळ :
भारताच्या सुटकेउपरांतच्यो घडणुकोः राज्य पुनर्रचणूक समितीचे शिफारशीवेल्यान कन्नड भाशीक लोकांचें राज्य 1 ऑक्टोबर 1956 ह्या दिसा अस्तित्वांत आयलें. 1967 वर्साच्या न्या.महाजन अहवाला हाच्या उपरांतूय महाराष्ट्र कर्नाटक राज्यांमदलो हो प्रस्न सुटूंक ना. 1 नोव्हेंबर 1973 ह्या दिसा ह्या राज्याचें आदलें नांव म्हैसूर बदलून कर्नाटक अशें दवरलें.
=== राज्यवेवस्थाः
कर्नाटक राज्य बेंगऴूर (शार), बेंगळूर (ग्रामाण), बेळगांव, बळ्ळरी, बिजापूर,बीदर, चिकमगळूर, चित्रदुर्ग, दक्षिण कन्नड, धारवाड, कोडगु, गुलबर्गा, हासन, कोलार, मंडय,म्हैसूर, रायचूर, शिमोगा, तुमकूर, उत्तर कन्नड अशा 20 जिल्ह्यांभितर वांटलां.
100 वळ :
=== रंगमाची: ===
कर्नाटकाचे लोकजीणेंत यक्षगान वा बयलाट हें नृत्यनाट्य प्रचाराणत आसा. आदल्या म्हैसूर संस्थानांतल्या जायत्या विव्दानांनी संस्कृत आनी इंग्लीश नाटकांचो थळावे भाशेंत अणकार केलो. हातूंत बसप्पशास्त्री, सुब्बाशास्त्री, अनंतनारायणशास्त्री, गिरिभट्टरतिम्मय्य,व्यंकटाचार्य, नंजनगूडु श्रीकंठशासत्री, बेळळावेनरहारिशासत्री हांचो आस्पाव जाता. आर्विल्ल्या नाटककारांमदीं गरूड सदाशिवराय, गुब्बि वीरण्णा हे फुडारिल्ले आसात. टी.पी. कैलासम्, आध्य रंगाचार्य, मास्ती वेंकटेश अय्यंगार गिरीश कार्नाड हांणी नाटकाच्या मळार मोलाचो वावर केला.हेर कलाकार आनी विव्दान:यु. एस्. कृष्णराव, चंद्रभागादेवी आनी मायाराव, नामनेच्यो नृत्यकलाकार आसात. चित्रकारांमदीं के. के. हेब्बार, विज्ञानिकांमदीं राजारामण्ण, यु. आर. राव,सर सी. व्ही. रमण, इंजीनियर, भारतरत्न विश्वेवरय्य हे कर्नाटकाचे हेर मळांवेले जाणकार आसात.
=== शिक्षण-पध्दत, प्रसार:
राज्यांत साक्षरतेचें प्रमाण राज्यांत साक्षरतेचें प्रमाण ३८.५% आसा, हांतूंत दादले ४८.८% तर बायलो २७.७% साक्षर आसात. दक्षिण कन्नड जिल्ह्यांत विध्यापीठांची नावां फुतलेतरेन आसात: १. बेंगळूर विध्यापीठ-बेंगळूर २. कर्नाटक विध्यापीठ-धारवाड ३.शेतकी विज्ञान विध्यापीठ-हेब्बाळ ४. कुवेम्यु विध्यापीठ-शिगमो ५.मंगळूर विध्यापीठ-मंगळूर ६. गुलबर्गा विध्यापीठ-गुलबर्गा ७. म्हैसूर विध्यापीठ-म्हैसूर ८. इंडियन इन्सिट्यूट ऑफ सायन्स-बेंगळूर ९.शेतकी विज्ञान विध्यपीठ-धारवाड. २. राज्यांत ३४,२०० मुळाव्यो शाळा, २३७० माध्यमिक शाळा, ४१ तंत्रनिकेतनां, ४३६ महाविध्यालयां, २१ वैजकी महाविध्यालयां आसात (१९८२-८३).
=== भाशा आनी साहित्य: ===
कर्नाटकाची मुखेल भास कन्नड. वट्ट लोकसंख्येंत कन्नड भाशिकांचें प्रमाण ६५.२% आसा. तेभायर राज्यांत ८.७%तेलुगु, ८.७% उर्दू, ४.५% तमीळ, ३.७% तुळु आनी २.१% कोंकणी भाशीक लोक रावता. कन्नड भाशासाहित्य गिरेस्त आसून ताका व्हड दायज आसा. नव्या आनी पोरन्या साहित्यकांचे साहित्यनिर्मणेक लागून कन्नड भाशेंत विंगड विंगड तरेचें साहित्य आयलां. बसवेश्वर (१२ वें शतमान), हरिहर, राघवांक, रूद्रभट्ट, जन्न, कुमार व्यास (१५ वें शतमान) लक्ष्मी (१६ वें शतमान) सर्वजन, शंकरदेव (१६ आनी १७ वें शतमान) हे कन्नड भाशेंतले आध्य साहित्यकार आसात. आर्विल्ल्या साहित्यिकांमदी कवी के. व्ही. पुट्टप्प,डी.आर बेन्द्रे, मारूती वेंकटेश अंय्यगार, के,शिवराम कारंत हांणी ज्ञानपीठ तस्त्रीप जोडल्या. ए.एन्. कृष्णराव (कवी आनी कादंबरीकार), व्ही. के. गोकाक (कवी आनी कादंबरीकार),गोपालकृष्ण आडिग (कवी आनी निबंधकार), आर एस्. मुगली (कवी आनी इतिहासकार),गिरीश कार्नाड (नाटककार), गोविंद पै (कवी), कैलासम (नाटककार) अनंतमूर्ति, लंकेश आनी देवनूर महादेव (नवे पिळगेचे लेखक) हांणीय कन्नड साहित्य गिरेस्त केलां.
=== म्हत्वाचीं थळां:
राजधानी बेंगळूर, मंगळूर, मणिपाल हीं शारां, मरकेरे, बेळगांव, धारवाड, हासन हीं थंड हवेचीं थळां, म्हैसूर संस्थान, वृंदावन बाग (म्हैसूर), जोग, गोकाक, शिवसमुद्रम हे धबधबे, गोकर्ण,
महाबलेश्वर, शृंगेरि, बसवकल्याण, धर्मस्थ उड्डपि, शिर्सी, कूडलसंगम, श्रवणबेणगोळ हीं धर्मीक थळां, बादामी,ऐहोळे, बेलूर, सोमनाथपूर, हळेबीड पट्टदकल, गदग, लुक्कुंडि, बनवासि,हपी बिजापुर, गुलबर्गा, श्रीरंगपट्णम, म्हैसूर हीं इतिहासीक थळां म्हत्वाची आसात.
| |||