"अमेरिका खंड" च्या आवृत्तींत अंतर

क्षेत्रफळ 2 कोटी 15 लाख चौ.किमी. दक्षिण-उत्तर अक्षवृत्त 7° उ. (पनामा) ते 83° 7’ उ. (एल्झीमीयर जुव्यांच्या उत्तरेच्या तोंका मेरेन ) रेखावृत्तीय विस्तार 172° 25 उदेंत (अल्यूशन जुंवे) ते 53° 32’ अस्तंत (न्यू फावंड लँड) ह्या खंडाचे उत्तरेक आर्क्टिक म्हासागर, उदेंतेक अॅटलांटिक आनी अस्तंतेक पॅसिफिक म्हासागर आनी दक्षिणेवटेन मध्य अमेरिका. ईशान्येवटेनचो ग्रीनलँड जुंवो कांय जाणांच्या मतान ह्याच खंडांत येता. जगाचे भूंयेचो 16% वांटो ह्या खंडाचो आसा. हवाई जुंवो सोडून उत्तरे वटेनचे अमेरिकेचीं संयुक्त संस्थानां (U.S.A), कॅनडा, मॅक्सिको हे देश ह्या खंडांत आसात.

 

भूंयेचे नदरेंतल्यान ह्या खंडाचे चार मुखेल वांटे जातात. इशान्येवटेनचो कॅनडाचो वाठार, उदेंतेवटेनचो देंगरी वाठार आनी ताचे कुशीक आशिल्लो दर्यादेगेवेल्या मळांचो वाठार, मदलो मळाचो वाठार आनी अस्तंतेवटेनचो दोंगरी आनी पठारी वाठार.कॅनडा वटेनचो वाठार हो सामको पोरनो आसा. कांय जाणांच्या मतान आर्क्टिक जुंवो आनी ग्रीनलँड हेय कुडके ह्याच वाठाराक पयलीं जोडून आशिल्ले. ह्या वाठारांत ल्हानसान दोंगर आनी बरीचशीं तसान पठारां आसात. दोंगरी वाठाराच्या उदेंतेक अस्तंत रेवेंची दर्यादेग आसा. ती दक्षिणेवटेन रूंद जायत वता. हांगा दर्यादेगांलागीं रेवेचे बांद, चिखलाचे वाठार आनी जुंवे तयार जाल्यात. पठारावेल्यान मळाच्या वाठारांवटेन पडपी धबधब्यांक लागून थंय धबधब्यांची वळ (फॉल लायन) तयार जाल्या. मेक्सिको वटेन सकयल्लो दर्यादेगेवेलो वाठार रानांनी भरला.

अस्तंतेवटेन आशिल्ल्या दोंगरी वाठारांत रॉकी पर्वतांची वळ लांबायेन जगांत दुसऱ्या नंबराची आसा. ती आर्क्टिक म्हासागरा सावन न्यू मेक्सिको मेरेन पातळ्ळ्या. थंय सावन ती मेक्सिकोंतलो सिएर्रा माद्रे, मध्य अमेरिकेंतल्यो दोंगरा वळी आनी फुडें दक्षिण अमेरिकेंतलो अँडीज पर्वत हांका वचून मेळटा. रॉकीच्या अस्तंतेक अलास्का पर्वत, ब्रिटीश, कोंलबियाचे पर्वत, कोस्ट रेंज, कॅस्केड रेंज आनी सिएर्रा नेव्हाडा हे दोंगर आसात.ह्या खंडाचे उत्तरेवटेन आर्क्टिक दर्या पातळ्ळा. ग्रीनलँड आनी बॅफीन जुव्यांच्या मदीं बॅफीनचो उपसागर आसा. व्हिक्टोरिया आनी बँक्स जुव्यांच्या अस्तंतेक बोफर्ट दर्या आसा.अलास्का आनी उदेंत रशियाच्या वाठारांक जोडपी चुकचो दर्या अस्तंतेवटेन आसा. कॅनडाचे उत्तरेक बूथियाचें आखात, फॉक्स बॅसिन, हडसन उपसागर, अंगवा आखात आनी जेम्स उपसागर

दक्षिण अमेरिकेंत धबधबे मात खूब आसात. व्हॅनेझुअॅलांतल्या कारोनी न्हंयवेलो धबधबो सुमार 980 मी. उंचायेवेल्यान पडटा. गुयाना, व्हॅनेझुअॅला शीमेवेलो कुकुनाम आनी ब्राझील-गुयाना. व्हॅनेझुअॅला शीमेवेयलो कुकुनाम आनी रॉरायमा हे सुमार 610मी. उंचायेवेल्यान पडटात. सांव फ्रांसिश्कू न्हंयेचेर पॉलोआफॉन्सो, ब्राझील-आर्जेटिना शीमेवेलो इग्वासू हे हेर धबधबे जावन आसात.

 

दक्षिण अमेरिकेंत पेट्रोलियम बरेंच आसा. व्हॅनेझुअॅला हो तेल काडपाविशीं जगांतलो एक मुखेल देश जावन आसा. अर्जेटिना, पेरु, कोलंबिया आनी बोलीव्हिया हांगाय बरेंच सैमीक तेल सांपडटा. सैमीक वायुचेंय प्रमाण ह्या खंडांत चड आसा. पूण वायू लोकवस्ती सावन सामकोच लागीं नाशिल्ल्यान हालीं हालीं मेरेन ताचो जाय तसो उपेग जायनाशिल्लो. दक्षिण अमेरिकेंत कोळसो मात उणो सांपडटा. अँडीज पर्वतानीं कांय जाग्यांचेर आनी कोलंबिया, चिली, आनी ब्राझील हांगा कोळशाचें थोडें भोव उत्पादन जाता. गियाना, ब्राझील हांगा लोखणाची सांठवण बरीच आसा. अँडीज वाठारांत तांबे आसा. पयलीं बोलीव्हिया हांगा चांदी बरीच मेळटाली. मँगनीजच्या उत्पादनांत ब्राझील जगांतलें एक मुखेल राश्ट्र जावन आसा. ते भायर ह्या खंडांत बॉक्सायट, प्लॅटिनम, चांदी आनी नायट्रेट हीं खनिजांय सांपडटा.