"तुर्की भास" च्या आवृत्तींत अंतर
Content deleted Content added
MF-Warburg (चर्चा | योगदान) द 105 revisions imported: Importing from Incubator |
द Wikipedia python library |
||
11 वळ :
देखीकः आदीम-मनीस,आदामलार-मनशां,एव्-घर,एव्लेर-घरां.तुर्कींत स विभक्ती आसात-प्रथमा(शून्य),व्दितीया(अ,इ,उ,उ),चतुर्थी (आ,ए),पंचमी (दन् दन्),पष्ठी(अन्,इन्,उन्,उन्).सप्तमी(दा,दे).स्वरान्त शब्दा उपरांत हेच प्रत्यय व्दितीया (यि),चतुर्थी (या,ये),पष्ठी(नम्,नुन्,नॅन्) अशे आसात.
सर्वनामां अशीं आसात
एकवचन
पयलो पुरुश
दुसरो पुरुश
तिसरो पुरुश
बेनिम्,बिझिम्;सेनिन,सिझिन्.ही ताची॥ स्वामित्वदर्शक रुपां जातात.किम्.कोण,ने,किदें ,हांगि खंयचो,नसल,कसो,काय,कितलो,हीं प्रस्नावाचक रुपां आसात. मेक् हो प्रत्यय क्रियारुप दाखयता. सेव्मेक्चो वर्तमानकाळ-
एकवचन
पयलो पुरुश
दुसरो पुरुश
तिसरो पुरुश
एकवचन
पयलो पुरुश अम् इम्,उम,उम,(हांव) आसा, अझ,इझ्,उझ्,उझ्
दुसरो पुरुश सन्,सिन्,सुन्,सॅन् सनझ,सनिझ्,सुनुझ्, सुनुझ्.
तिसरो पुरुश दर्,दिर्,दुर,दुर, दरलार,दिरलेर,दुरलार्,दॅयलेर.
आदामम् हांव दादलो आदामसन् तूं दादलो आज्ञार्थाचे प्रत्यय-
एकवचन
पयलो पुरुश शून्य इनझ्
दुसरो पुरुश सन् इ सनलार इ भूतकाळ आनी संकतार्थ –
एकवचन
पयलो पुरुश म् क्
दुसरो पुरुश शून्य लार्,लेर्
47 वळ :
7.'''नैर्ऋत्य गट'''-अफघाणिस्तान,इराण आनी तुर्कमेनिस्तानांतलें,तुर्क.इराणांतलें आझरबैजान,उत्तर कॉकेशन,बालखुर,कुमिक,कारापापाख,तुर्कस्तानाचें तुर्क,बेसअरेबियांतलें गागउस.क्रिमयाचे दक्षिणेचें तार्तर.
8.हेर-तुर्कीच्या वाठारांत पातळिल्यो हेर सगळ्यो बोली.
== तुर्की साहित्य
सातव्या आनी आठव्या शेंकडयांतले सायबेरिया आनी मंगोलियांत मेळिल्ले तशेंच पुरातन काळांतल्या कोक तुर्की राजांच्या भोवमानान बरयल्ले शिलालेख हे सगळ्यांत पोरणो तुर्की अवशेश उपरांतच्या काळांतलें लिखाण उईगुर लिपींत जालां.
तुर्कांनी,इस्लाम धर्म आपणायतकच,अरबी आनी इराणी वाड,मयाचो वापर करपाक सुरवात केली आनी इकराव्या शेंकडया उपरांत वाड. मयीन स्वरुपाचें लिखाण जावंक लागलें.युसूफ हाज हाजीब हाचें ‘कुतादगू बिलिग’(1069) हें नितीबोधाचेर बरयल्लें काव्य उदेंत तुर्कस्थानांतलें वाड.मयीन स्वरुपांतलें पयलें लिखाण. ह्याच काळांतलें अदिब अहमद हाचें ‘अतबतुल हकयिक’ हें दुसरें पुस्तक आसा. उपरांत तुर्की भाशेच्या चगताई,अझेरी आनी ओसमानली ह्या तीन मुखेल शाखांनी वाड. मय तयार जालें. चगताई वाड.मय-मध्य अशियांतल्या तुर्कांभितर उदरगतीक पाविल्ली ही एक भास.ही तेराव्या शेंकडायाचे अखेरेक सावन सुरवात जाली. ही भास खाकानिया तुर्की भाशैचेर आदारिल्ली आसा.
54 वळ :
हेरांत ,समरकंद ह्या मुखेल केंद्रांवांगडा दिल्ली हे लेगीत भाशेचें केंद्र आशिल्लें.अली शिर नेवाई ह्या हे भाशेच्या नामनेच्या प्रतिनिधीन,इराणी संस्कृती आनी भाशा हांच्या प्रभाव काळांत लेगीत तुर्की ही खंयचेय नदरेन फार्सी पस उणी ना हें आपल्या मुहाकामतुल लुगतैन ह्या ग्रंथांत सांगलां.सम्राट बाबरान तुर्कींत कविता आनी बाबरनामा ह्यो यादी बरयल्यो.तशेंच हेर मोगल राजांनीय तुर्की भाशेंत लिखाण केलें.बाबराचो पूत कामरान मिर्झा हाचें दिवान प्रसिध्द आसा.मध्य आशियांतलो अझीझी हाणें काव्यनिर्मीती केल्ली.बैरमखान तशेंच सोळाव्या शेंकडयांतलो काशिमरचो राज्यकर्तो मिर्झा हैदर दुघलत हेय तुर्की भाशेचे कवी आशिल्ले. लघुव्याकरणां,शब्दकोशय भारतांत तयार जाले.अझफरी हाचोय एक शब्दकोश आसा.एकुणिसाव्या शेंकडयांत इन्शा हाणें आपली दीसपटी आनी कांय कविता तुर्की भाशेंत बरयल्यो. 1917 उपरांत,रशियांतले नवे राजवटीखाला चगताई भाशेची सुवात उझबेक भाशेन घेतली.
'''आझरी वाडमय'''-तेराव्या –चवदाव्या शेंकडयांतले हसन ओघलू आनी काझी बुऱ्हानुद्दीन ‘दिवाना ‘त’
सोळाव्या शेंकडयांतलो,दिल्ली दरबारांतलो कवी सियानी तेच भाशेन सतराव्या शेंकडयांतलो नामनेचो इंडो-इराणी कवी साइब हाच्योय हे भाशेंतल्यो कांय गझली आसात.
'''उस्मानाली (ऑटोमन) वाडमय-'''
आशिया मायनरच्या सद्याच्या तुर्कीस्थानांतल्या तुर्की भाशेची खूब भरभराट जाली.ह्याच देशांत ‘ओगूझ’
फुजुली,खयाली,बाकी,रुही हे सोळाव्या शेंकडयांतले कांय नामनेचे कवी,हाकीझाक फार्शीभाशेनच तुर्कींतूय खूब नामना मेळळी.ताजूत आनी तवारीख हो इतिहसग्रंथ
सुलेमान चेलेबी,शेखी,अहमदपाशा आनी नेजाती हें पंदराव्या शेंकडयांयले ,मुखेल कवी.सुलेमान चेलेबीचें ‘मेवलिद’ हें काव्य आयज लेगीत तुर्की मुसलमान सोयऱ्यांचे पुण्यतिथी दिसा भावार्थान वाचतात.ओरुच बेग आनी आशिया पाशा झादा हांणी इतिहासीक साहित्य निर्मिती करुन मोलादीक वावर केलो.
|