|
बिबटो वाग, चित्तो, तरस ही रानवटी मोनजात आनी सुणो, माजर, बोकड्यो, मेंढरां, गाडव, घोडो, उंट ही पोसपाची मोनजात हांगा आसा. गरूड, माळढोक, ससाणो, शिकरा, हुप्पी (मेस्तसुकण्यावरी दिसपी), चंडोल, नायटिंगेल, पारवे, तित्तीर हीं सुकणीं हांगा सगळे कडेन दिश्टी पडटात. तोळांचे चोमे अरबस्तानांत बरेच सांपडटात. गांचो खावपांतय उपेग जाता. घोडो आनी उंट हे प्राणी अरबांक खूब आवडटात. अरबी घोडे जगांत सगळ्यांत नांवाजिल्ले आसात. अरबांची जीण उंटाक लागून बरीच सोपी जाल्या. उंटांच्यो तरेकवार जाती आनी पिरायेप्रमाण जावपी अवस्था दाखोवपी सुमार एक हजार उतरां अरबी भाशेंत आसात. हाचे वेल्यान हांगाच्या लोकांक उंटाचें म्हत्व कितलें आसा तें समजून येता. पट्यापट्यांचे विखयाळे पाणसोरोप हांगा आसात. बांगडे, ट्युना, पोर्गी, ताल्ले, ह्या सारकें नुस्तें, खुबे, मानगीं आनी कांय प्रमाणांत देवमाशेय हांगा दिश्टी पडटात.
पुर्विल्ल्या काळांत अरबस्तानांत बांगरा-रुप्याच्यो खणी आशिल्ल्याचें सद्याच्या अवशेशांवेल्यान दिसता. हेजॅझांतल्या पोरन्या खणींतल्यान भांगर-रुपें हीं खनिजां हालींच वयर काडलीं. इराणचें आखात पयलीं मोतयांच्या उत्पादना खातीर नामनेचें आशिल्लें. पूण 1930१९३० उपरांत जपानी कृत्रिम मोतयांच्या प्रसाराक लागून अरबस्तानांत मोतयांचें उत्पादन फाटीं पडलें.मात इराणी मोतयांच्या मोलाक लागून फुडाराक ताका बरेंच म्हत्व येवपाची शक्यताय आसा. विसाव्या शेंकड्यांत अरबस्तानाचें म्हत्व हांगाच्या तेला सांठवणीक लागून वाडलें. १९३२ वर्सा बाहरीनच्या वाठारांत तेल मेळ्ळ्या उपरांत अरबस्तानांत तेल सोदपाच्या कामाक नेटान सुरवात जाली. फुडल्या कांय वर्सां भितरच कुवेत, कतार, साउदी अरेबिया सारक्या वाठारांनी तेल सांपडलें.जगांतल्या वट्ट तेलसांठवणींतलें सुमार 35% तेल अरबस्तानांत आशिल्ल्याचो अदमास आसा. हांगा तेला वांगडाच सैमीक वायूचीय व्हड सांठवण आसा. हालींच्या काळांत सामक्याच कमी प्रमाणांत ह्या वायूचो उपेग जाता. बऱ्याच व्हड प्रमाणांत भांडवल घाल्यार ह्या वायूचो पुरायपणान उपेग करूमक घेवंक मेळटलो. ह्या दोन सैमीक गजालीमंक लागून जगाच्या राजकारणांतय अरबस्तानाक बरेंच म्हत्व मेळ्ळां.
=== इतिहासः ===
अशे तरेन अरबस्तान विंगड विंगड पंगडांच्या ल्हान ल्हान राज्यांनी वांटून गेलो. मात चवथ्या- पांचव्या शेंकड्यां मेरेन तांचो बायल्या जगा कडलो संबंद पुरायपणान तुटूंक नाशिल्लो.विंगड विंगड वाठारांतल्या किरिस्तांव आनी ज्यू लोकांच्या वसाहतीं वरवीं तांच्या मदीं एकाच देवाची कल्पना मूळ धरताली. तशेंच शीमेवयल्या घस्सान (गस्सान) आनी हिरा ह्या बायझंटायन आनी इराणच्या मांडलीक राज्यां कडल्यान नवीं शस्त्रां, लश्करी तंत्र, डावपेच, खाणजेवण, सोरो ह्या गजालींची अरबांक वळख जाली.
6 व्या६व्या शेंकड्यांत इराण- बायझंटायन झुजाक लादगदून इराणी आखात आनी युफ्रेटीस न्हंयच्या वाठारांतले वेपारी मार्ग संकश्टांत पडले. नवे मार्ग सोदून काडले तेन्ना हॅजॅझ हांगाच्या तायफ, मक्का, मदीना ह्या शारांक म्हत्व आयलें. मक्का शारांत कुरैश जमात बळीश्ट आशिल्ली आनी तांच्या आड आवाज काडपाचें कोणाकच धारिश्ट्य नाशिल्लें.
इस्लाम येवंचे पयलीं खंयचेय सत्तेक अरब जमाती मानी नाशिल्ल्यो. पैगंबरान चडशा जमातींक इस्लाम धर्मांत हाडले आनी तांकां आपल्या शासना खाल दवरले. पूण पैगंबराच्या मर्णा उपरांत (६३२) अरबस्तानांत बऱ्याच वाठारांनी इस्लामी सत्ते आड बंडां जालीं. खलीफा अबू बकर हाणें हीं बंडां चिड्डावन उडयलीं आनी इस्लामी सत्तेचो व्हड प्रमाणांत विस्तार केलो. ताचे उपरांतचो खलिफा पयलो उमर(634६३४-44४४) हाणें आपल्या धा वर्साचे राजवटींत इजिप्त, सिरिया, इराक, इराण ह्या देशांनी इस्लामचो प्रसार केलो. खलिफा उस्मान हाचे राजवटींत (644६४४-56५६)कुरैश जमातींतल्या झगड्यांक लागून सगळ्याक लडायेचें वातावरण निर्माण जालें. खून, झुजां हातूंतल्यान शिया आनी सुन्नी ह्या दोन पंथाची थापणूक जाली. दमास्कस हांगाची उमय्या खिलाफत 750 वर्सा काबार जावन बगदादच्या अब्बासी खिलाफतीची थापणूक जाली. तरी पूण अरबस्तानांत शांतताय आयली ना. विंगड विंगड जमातीं मदलें वेगळेचार वाडीक लागून अल् जुलान्दा इब्न मसूद हांचें ओमान हांगा, कारमेथियनांचे उदेंत अरबस्तानांत, हसनच्या वंशजांचें मक्केला हांगा आनी हुसेनच्या वंशजांचें मदीनेला अशा स्वतंत्र राज्यांची थापणूक जाली. कांय काळा उपरांत इजिप्तच्या अय्युबी वंशाची थापणूक करपी सलाउद्दीन हाणें अरबस्तानांतलीं कितलीशींच राज्यां नश्ट करून अय्युबी सत्तेचो विस्तार केलो. अय्युबी वंशा उपरांत मक्का हांगा सुभेदार अली इब्नरसूल हाणें येमेन आनी हेर अरबी वाछारांत रसूल वंशाची थापणूक केली. हें राज्य सुमार दोनशें वर्सां तिगून उरलें. निमण्या अब्बासी खलीफाक मंगोल झुजारी हुलागूखानान मारून उडयल्या उपरांत ह्या रसुली सुलतानान स्वताच खलीफा आशिल्ल्याची घोशणा केली. पूण रसुली घराण्यां कडेन सत्ता चड तेंप उरली ना. 14 व्या शेंकड्याच्या दुसऱ्या अर्दांत इजिप्तच्या मामलूक तुर्कांनी अरबस्तानाच्या बऱ्याच व्हड वाठाराचेर शेक गाजयलो. पूण सोळाव्या शेंकड्याच्या सुर्वेक कॉन्स्टँटिनोपलच्या ऑटोमन तुर्कांनी तांचेर जैत मेळयलें. ऑटोमन तुर्कांची सत्ता जरी पयल्या म्हाझूजा मेरेन थिरावली तरीय पुराय अर्थान ह्या वाठाराचेर तांचो शेक नाशिल्लो. येमेन, हेजॅझ, ओमान, अल् हसा ह्या ल्हान राज्यांचो कारभार स्वतंत्रपणान चालूच उरलो.
अरबस्तानांत तर्की सत्तेचो विस्तार जाता आसतनाच 1508 वर्सा पोर्तुगेजांनी ओमानांचेर जैत मेळयलें. ह्या फुडलीं शंबर वर्सां पोर्तुगेज-डच हांच्या मदल्या झगड्यां भितर सोंपली आनी दोनूय सत्ता फाटीं पडून ब्रिटिश हांगा शेक गाजोवंक लागले.
|
