"अरबस्तान" च्या आवृत्तींत अंतर
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
21 वळ :
सामक्या पोरन्या अरबस्तानाची चडशी म्हायती मेळना. विंक्लर आनी चेटॅनी हांच्या मताप्रमाण सेमिटीक वंशाचे मूळ थळ हांगा आशिल्लें. पूण हें मात सगळ्यांक मानवना.पूर्विल्ल्या काळांत हो देश सामको पिकाळ आशिल्लो. ल्हव ल्हव मध्य अरबस्तानांतल्यो न्हंयो, झरी, सुकून गेल्या उपरांत थंय वाळवंट निर्माण जालें. उणें उत्पादन, लोकसंख्येची वाड ह्या गजालींक लागून हांगाचें लोक सिरिया, मॅसोपोटेमिया ह्या लागसुल्ल्या पिकाळ वाठारांनी रावंक गेले आनी सिरियन, कॅननायत, ऑरेमियन, फिनीशीयन, हिब्रु अशीं तांकां नांवां मेळ्ळीं.अरबस्तानांतल्या दंतकथां प्रमाण मुळाव्या अरबांचे उत्तर आनी दक्षिण अशे दोन पंगड आशिल्ले. बायबलांतल्या ‘जेनेसिस’ (Genesis) अध्यायांत ‘शेम’ नांवाच्या मूल पुरसा सावन ह्या दोन पंगडॆचा रचणूक जाली अशें म्हणटात.
इ.स. पयलीं
सबा सोडून हालींच्या उत्तर येमेनांतलें मा-इन (मईन) म्हळ्यार पयलींचें कर्नाव हांगा मिनियन जमातीचें, तिम्ना हांगा कातावानियन जमातीचें, शाबवाह हांगा हथ्रामौत आनी झुफार हांगा हिम्यर जमातीचें राज्य चलतालें. हांचेर मुखेल शासक म्हळ्यार वंश परंपरे प्रमाण सत्तेर येवपी राजा आसतालो. ताका बुद्द दिवचे खातीर जाणकारांचें मंडळ आसतालें. पयलींचे अरब विंगड विंगड देव-देवतांक मानताले. देवळां म्हळ्यार समाजीक जिविताचीं म्हत्वाचीं केंद्रां आशिल्लीं आनी देवळांचें उत्पन्न बरेंच चड आशिल्ल्यान गिरेस्त पुरोयतांचो हांगा शेक चलतालो.
35 वळ :
६व्या शेंकड्यांत इराण- बायझंटायन झुजाक लादगदून इराणी आखात आनी युफ्रेटीस न्हंयच्या वाठारांतले वेपारी मार्ग संकश्टांत पडले. नवे मार्ग सोदून काडले तेन्ना हॅजॅझ हांगाच्या तायफ, मक्का, मदीना ह्या शारांक म्हत्व आयलें. मक्का शारांत कुरैश जमात बळीश्ट आशिल्ली आनी तांच्या आड आवाज काडपाचें कोणाकच धारिश्ट्य नाशिल्लें.
इस्लाम येवंचे पयलीं खंयचेय सत्तेक अरब जमाती मानी नाशिल्ल्यो. पैगंबरान चडशा जमातींक इस्लाम धर्मांत हाडले आनी तांकां आपल्या शासना खाल दवरले. पूण पैगंबराच्या मर्णा उपरांत (६३२) अरबस्तानांत बऱ्याच वाठारांनी इस्लामी सत्ते आड बंडां जालीं. खलीफा अबू बकर हाणें हीं बंडां चिड्डावन उडयलीं आनी इस्लामी सत्तेचो व्हड प्रमाणांत विस्तार केलो. ताचे उपरांतचो खलिफा पयलो उमर(६३४-४४) हाणें आपल्या धा वर्साचे राजवटींत इजिप्त, सिरिया, इराक, इराण ह्या देशांनी इस्लामचो प्रसार केलो. खलिफा उस्मान हाचे राजवटींत (६४४-५६)कुरैश जमातींतल्या झगड्यांक लागून सगळ्याक लडायेचें वातावरण निर्माण जालें. खून, झुजां हातूंतल्यान शिया आनी सुन्नी ह्या दोन पंथाची थापणूक जाली. दमास्कस हांगाची उमय्या खिलाफत 750 वर्सा काबार जावन बगदादच्या अब्बासी खिलाफतीची थापणूक जाली. तरी पूण अरबस्तानांत शांतताय आयली ना. विंगड विंगड जमातीं मदलें वेगळेचार वाडीक लागून अल् जुलान्दा इब्न मसूद हांचें ओमान हांगा, कारमेथियनांचे उदेंत अरबस्तानांत, हसनच्या वंशजांचें मक्केला हांगा आनी हुसेनच्या वंशजांचें मदीनेला अशा स्वतंत्र राज्यांची थापणूक जाली. कांय काळा उपरांत इजिप्तच्या अय्युबी वंशाची थापणूक करपी सलाउद्दीन हाणें अरबस्तानांतलीं कितलीशींच राज्यां नश्ट करून अय्युबी सत्तेचो विस्तार केलो. अय्युबी वंशा उपरांत मक्का हांगा सुभेदार अली इब्नरसूल हाणें येमेन आनी हेर अरबी वाछारांत रसूल वंशाची थापणूक केली. हें राज्य सुमार दोनशें वर्सां तिगून उरलें. निमण्या अब्बासी खलीफाक मंगोल झुजारी हुलागूखानान मारून उडयल्या उपरांत ह्या रसुली सुलतानान स्वताच खलीफा आशिल्ल्याची घोशणा केली. पूण रसुली घराण्यां कडेन सत्ता चड तेंप उरली ना.
अरबस्तानांत तर्की सत्तेचो विस्तार जाता आसतनाच
एकुणिसाव्या शेंकड्याच्या दुसऱ्या अर्दांत ब्रिटिशांनी अरबस्ताना वटेन बारीकसाणीन पळोवंक सुरवात केली. एडन तांच्या हाताखाला आशिल्ल्यान हिंदुस्तानचे राखणेचे नदरेंतल्यान ह्या वाठाराक तांणी खासा म्हत्व दिवंक सुरवात केली.
दुसऱ्या म्हाझुजांत ब्रिटिशांनी अरबी एकचाराचो उलो दिलो आनी ‘अरब लीग’ चे थापणूकेक पालव दिलो. संस्कृतीक आनी अर्थीक मळार जरी ह्या संघान म्हत्वाचें कार्य केलें, तरीपूण अरबी वाठारांची राजकी एकी अजून जावंक ना.
|