"देवनागरी लिपी" च्या आवृत्तींत अंतर

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
7 वळ :
दक्षिण भारतांत, गुप्त युगांत ब्राम्ही लिपीची एक वेगळी शैली आशिल्ली. तिका 'पल्लव लिपी' म्हण्टात. हे लिपीतल्यान इ. स. च्या आठव्या शेंकड्यांत नागरी लिपीचें दक्षिणी रूप विकसीत जालें.
 
राष्ट्रकूट राजा दंतिदुर्ग हाचें सामनगडा वयलें दानपत्र (इ. स. 754), राष्ट्रकूट गोविंद - दुसरो हाचें धुलिया हांगा मेळ्ळीलें दानपत्र (इ.स.780), पैठण आनी वणी गांवांनी मेळ्ळिलीं. राष्टकूट गोंविद - तिसरो, हांचीं दानपत्रां (इ. स. 794 आनी 808), तशेंच कान्हेरीचो शिलालेख (इ. स. चो णवो शेंकडो) हातूंत ही लिपी आसा. गुजरातेंतलो गुर्जरवंशी राजा जयभट (तिसरो) हाच्या इ.स. 706 तल्या एका दानपत्रांत हे दक्षिणी शैलीची नागरी लिपींत निशाणी केल्ली आसा. हाचेंवयल्यान ही नागरी लिपी ताचे पयलींपसून निर्माण जाली आसूं येता. महाराष्ट्रांत हे लिपीक 'बालबोध लिपी' अशें नांव मेळ्ळां. हे लिपीक नागरी वा देवनागरी नांव कशें पडलें हेविशीं विद्वानांचीं विंगड विंगड मतां आसात. गुजराती नागर ब्राम्हणांकडेन संबंदीत म्हणून नागरी नांव पडलें, अशें एक मत जाल्यार नागर लोक ही लिपी वापरताले देखून तिका नागर नांव मेळ्ळें अशें दुसरें मत आसा. जायस्वाल हाच्या मताप्रमाण नागराजवंशाच्या प्रभावाक लागून हिका नागरी नांव पडलें. संस्कृत ही देवबास हे लिपींत बरयतालें. देखून तिका देवनागरी म्हणूंक लागले, देवतांचे उपासनेखातीर त्रिकोन, चक्र हीं जीं यंत्रां वापरतात, तांकां पयलीं देवनगर म्हण्टाले. त्या यंत्रांनी जीं चिन्नां आसतालीं, ती उपरांत अक्षरां मानपाक लागले. तीं अक्षरां हे लिपीत वापरिल्ल्यान हिका देवनागरी हें नांव मेळ्ळें अशें कांय अभ्यासकांचें मत आसा. काशीक पयलीं देवनगर म्हण्टालें. ताचेवयल्यानूय देवनागरी हें नांव आयलां आसूं येता. ग्रामीण-नागरी हो संबंध, फरक दाखोवपाच्या उद्देशांतल्यान तिका हें नांव दवरलां आसूं येता.
दक्षिणेंत हे लिपीक 'नंदिनागरी' अशें म्हण्टात. वाकाटक आनी राष्ट्रकूट हांच्या राज्यांत नंदिन नांवाचें नगर (सद्याचें नांदेड) आशिल्लें. ताचेवयल्यान हें नांव मेळ्ळें अशें एक मत आसा. दक्षिणेत ही लिपी इ. स. च्या 17 व्या शेंकड्यामेरेन वापरांत आशिल्ली.
हे नागरी लिपीपसून कैथी, महाजनी, राजस्थानी, गुजराती ह्यो लिपी निर्माण जाल्यो. पुर्विल्ले नागरीच्या उदेंतेकडल्या फांट्यांतल्यान इ. स. च्या 10 व्या शेंकड्यांत बंगाली लिपी तयार जाली. 11व्या शेंकड्यांत बंगाली लिपी तयार जाली. 11व्या शेंकड्या उपरांत नागरी लिपींतल्या नेपाळी, सद्याची बंगाली, मैथिली आनी उडिया ह्यो लिपी विकसीत जाल्यो. इ. स. आठव्या शेंकडयामेरेन काश्मीर आनी पंजाब ह्या प्रदेशांनी कुटिल लिपी चलताली. ते लिपींतल्यान 10 व्या शेंकड्यांत शारदा लिपी तयार जाली. दक्षिण भारतांतल्यो तेलुगू, तमीळ, मल्याळम आनी ग्रंथी ह्यो लिपी अशेच तरेन नागरी लिपींतल्यान विकसीत जाल्यात.
पुर्विल्ल्या काळांत ब्राम्ही लिपींतल्या अक्षरांनी शिरोरेखा नाशिल्ली. उपरांत तीं अक्षरां सुंदर करपाच्या हेतान तातूंत जायते बदल केले. तातूंतल्यान ही शिरोरेखा निर्माण जाली. शिरोरेखा हें देवनागरीचें खाशेलेपण. भारतांतले हेर खंयचेय लिपींत ही शिरोरेखा मेळना. देवनागरी लिपी शास्त्रशुध्द आसून अक्षराचें नांव आनी उच्चार एकूच आसता. भाशाशास्त्र आनी ध्वनिशास्त्र ह्या दोगांयचे नदरेन पळयल्यार नागरी वर्णमाळ शुध्द आसा. इ. स. च्या 10 व्या शेंकड्यांतले उत्तर भारतांतले नागरी लिपींत अ, आ, ध, प, म, य, ष आनी स ह्या अक्षरांची तकली विभागिल्ली आसा. पूण 11 व्या शेंकड्यासावन हे दोन भाग मेळून एक ओळ जाली. 12 व्या शेंकड्यांत नागरीचें सद्याचें रूप दिसपाक लागता. कांयकडेन मात ए, ऐ, ओ आनी औ च्यो मात्रा व्यंजनाक लायताना वेगळी पद्दत आपणायल्ली दिसता. ए, घ, च, थ, ध, प, ब, म, य, ल, व, श, स ह्या अक्षरांनी खूब बदल जाले.
नागरी वर्णमाळ - अ, आ, इ, ई, उ, ऊ, ऋ, ऋ, लृ
ऐ, ओ, औ, क, ख, ग, घ, ङ, च
छ, ज, झ, ञ, ट, ठ, ड, ढ, ण, त
थ, द, ध, न, प, फ, ब, भ, म, य
र, ल, व, श, ष, स, ह, ळ, क्ष, ज्ञ.
 
==भायॆरल्यॊ कडियॊ==
"https://gom.wikipedia.org/wiki/देवनागरी_लिपी" चे कडल्यान परतून मेळयलें