"गोंय" च्या आवृत्तींत अंतर

Content deleted Content added
categories
trying to revert 9 October 2015 edits by RahmanuddinBot -- rv back to 7 October 2015 version and reapply (most) edits from 12 October 2015 onwards that weren't just undoing RahmanuddinBot changes
2 वळ :
 
{{India state infobox|
state_name=[[गोंय]] |
image_map=India_Goa_locator_map.svg |
capital=[[पणजी]] |
28 वळ :
}}
 
'''[[गोंय|Goa]]''' {{Audio|Goa.ogg|pronunciation}} ([[KonkaniMarathi]]: गोवा / [[Konkani]]: गोंय / [[Kannada]]:ಗೋವೆ)
 
==परिचय==
वाठाराच्या आकारा नदरेन, दिल्ली उपरांत, [[गोंय]] भारताचो सगळ्या हून दूसरो ल्हान (१९८७ वर्सा घटक राज मेळ्ळया उप्रांत) प्रांत. लोकवस्तेच्या नदरेन सिक्किम , मिझोरम आनी अरुनाचल प्रदेशाउप्रांत तो चवथो येता. उत्तरे कडेन महाराष्ट्र प्रांताची, तर उदेंत आनी दक्षिणे कडेन कर्नाटक प्रांताची भोंवतण लागता. [[गोंय]]च्यागोंयच्या अगस्तमा कडेन अरबी दर्या आसा. प्रांताची राजधानी पणजी आसुन, वाश्को हें तिचें व्हडलें शार. सगळ्यांत दूसरें व्हडलें शार मोडगांव जें इतिहासिक तशें पुर्तुगेज संस्कृतीचे शार जावन आसा। पुर्तुगेज वेपार्यानीं , गोयांत १५व्या शेकड्यांत पाय़ दवरलो आनी ताका बळकयलें. पुर्तुगेजांचो हो पोरदेशी जागो (जाका वसणूक म्हणटालें) ४५० वर्सां आसलो, जो भारतांत १९६१व्या वर्सा ताब्यांत घेतलो।
 
लाखांनीं, पोर्की तोसेच देशी भोंवडेकार, दोर वोर्सा , ओंतोर्राष्त्रिक फ़ांक झोडलोल्या वेळांक भेट दींवक येतात। यूरोपाच्या भोंवडेकारांक ह्यो वेळो, फ़ामाद सुट्ट्येचो झागओ झालोलो आसा।
 
वेळं शिवाय [[गोंय]] ओंतोराष्त्रीक वस्तूशिल्पशास्त्राच्या दाईझाक लागुन नांवलोवकिक झालां झांतुंत बोम जेझूच्यआ बसिलिकेचो असपाव आसा। पोसचिमि घांटाच्या आवाठाक लागुन [[गोंय]]ांतगोंयांत गीरेस्त रूखावोळ आनी प्राणजीवित दिसून येता। हें वेग्ळेंच जीवषासत्र पोळोवपाक लोक आंडेता।
 
सोबित वेळांक लागुन [[गोंय]] फ़ामाद झालां:
 
पुर्तुगेज वस्णुकवाद्यनीं ’गोआ’ नांव यूरोपी भासानीं भितर काडलें पूण ताचो ओरम्ब ओझून निवोळ झांऊक ना। म्हाभरोत , ही भारोती वीरकोथा, [[गोंय]]ाक ’गोपराष्ट्र’ वो ’गोवरष्ट्र’ म्होण उल्लेख कोरता जाचो ओर्थ ’गोर्वांचो झोमो। पूर्वील्या सोंस्क्रूत भाशेंतल्या बोरोवपानीं ’गोपकपुरि’ वो ’गोपकपटन’ वापुडलोलें मेळटा।
हीं नावां हेर पोवीत्र हिंदु बोरोवपांत हरीवंस आनी स्कन्द हांतुंत झ्होळकोतात। शेवटाच्या बोरोवपांत , गोमांचल म्होण [[गोंय]]ांकगोंयांक वोळ्खोतात। गोवे, गोवपुरी, गोपकपटन आनी गोमांत, हीं नावां, ह्या झाग्याक दिलोलिं हेर नावां जीं पुराणांत आनी हेर बोरोवपानीं कांतोइलोलीं सांपोडतात। [[गोंय]]ांकगोंयांक, ’अप्रांत’ म्होणुई वोल्खोतात।
 
पुर्तुगेझ वास्तूशिल्पकोले शास्त्राचें एक उधारोण - एक पोर्न्या [[गोंय]]ेंचेंगोंयेंचें कोपेल।
 
[[गोंय]]ांकगोंयांक एक लांबदीक इतिहास आसा झो इस्विच्या आद्ल्या तिस्र्या शेकड्यांत फ़ाटल्यान वेता जेन्ना तो मौर्य राज्याचो एक भाग आसलो। दोन हझार वोर्सां आदीं कोल्हापुर(म्हारष्ट्र) हाचे सतवाहनांचो राज चोललो। उपरांत बादमीच्या चालुक्यां कोदेन ५८० तें ७५० पोर्यांत ताबो गेलो। फाटोफात थोदे शेकडे सिलहार, कादंब आनी कल्यानी चालुक्य (देक्कनचो राय) हाणीं [[गोंय]]ेंचेरगोंयेंचेर राज चोलोइलें।
 
१३१२ वोर्सा देल्हीच्या सुलतानांनीं [[गोंय]]ेंचेरगोंयेंचेर रज चोलोइलें। पूण त्या रजेचो ह्या झगेचेर ताबो ओसकोत आसलोल्यांन तांकां विजोयनोगोराच्या हरीहर १ हांकां शेरोण झांवचें पोडलें। विजोय्नोगोराच्या सोमराटान उपरांत शेंबोर वोर्सां [[गोंय]]ेचेरगोंयेचेर शेक चोलोइलो। १४६९ वोर्सा गुलबर्गाच्या बहमानी सुलतानानीं [[गोंय]] बोचकआइलें। हो वोंश कोंसोळल्या उपरांत बिजापुरच्या आदिल शाह्च्या ताब्यांत हो झागो आइलो आनी ताणीं वेल्हा गोअ पाल्वी राजधानी केली।
 
१४९८ वोर्सा वासको डा गामान, केरोळ्च्या कोर्रिकोड(कैलिकट) हांगा दोर्या मार्गान पाव्ल दोवोरलें। उपरांत तो पोर्न्या [[गोंय]]ांतगोंयांत पाव्लो। वोस्णुक स्थापुंक पुर्तुगालाची मोख आसली। ह्या वोर्वीं यूरोपी सोत्ते कोडल्यान मोसाल्यांचो वेपार वोइर कोब्झो कोरुंक पाव्ले। ओट्टोमान तुर्कानीं पारोम्पोरिक मार्ग बोंद केलोल्यान हें कोरुंक सोमपें झालें। उपरांत १५१० वोर्सा, पुर्तुगेझ नोवसेना ओधीकारी आफोन्सो डी आल्बुकर्क हाणीं शेक चोलोव्पी राज्यांक गांवच्या सोमराट थिमय्याच्या मोझोतिन हारोयलें। ह्या वोर्वीं ताणीं कायों रोबितो, वेल्हा गोआ वो पोरन्या [[गोंय]]ांतगोंयांत स्थापलो। पुर्तुगेझांक दुसर्या राज्याचो बोळिश्ट झागो नाका आसलो पूण एक वोस्णुक, तोशेंच नाविक बोळ झाय आसलें।
 
इन्किझिसांवांक (१५१० तें १८१२) लागुन गांवकारंक, मिसोनरानीं बोळां क्रीस्तांव केले। हें कोरपाक ताणीं तांची झोमीन, किताब वो झागे झोप्त कोरपाचे खास्तीची भिरांत दाखौन, धोम्कि दिवपाचो उप्योग केलो। झाइते हिंदु क्रीस्तांव झाले पूण ताणीं आपलें दाइज सांभळ्ळें। इन्किझिसांव आनी सोतावणे कोडल्यान कूस मारुंक होजारनीं [[गोंय]]ांतल्यानगोंयांतल्यान पोळ काडली आनी सेजारच्या कोर्नाटोकांतल्या मोंगळूर, कारवार गांवानीं वोसुन रावले। सोळाव्या शेकड्यांत युरोपी बोळ भारोतांत पावतोच, पुर्तुगेज आस्पोतिक ब्रितिश आनी डच हाणीं रेवडो घातलो। भारोत-पुर्तुगेज झागे पोस्चिमि किनारेर थोडेच उरले झांतुंत [[गोंय]]ंचोगोंयंचो व्होड आस्पाव आसलो।
 
ओठ्राव्य शेकद्यांत एक अथ्विच घोधनि घोडलि जिका पिंटोचें १७८७ वोर्सांतलें बोंड म्होण वोळ्खोतात। हाचि स्फुरति फ्रांसिसि बोन्डा कोडल्यान आइली। पुर्तुगेजाच्या शेकचेर हें पोयलें मोनिस्कुळिचें बोन्ड। [[गोंय]] ताची म्होतवाचि सोमपोति झाली आनी ताका लिस्बोनाक मिळतात त्योच नागरिक सोव्लोति दिवपांत आयल्यो। पुर्तुगेझानिं आपल्या नाग्रिकांक, गांवच्या बायलां कोडे काझार झावपाक आनी गोयांत रावपाक उम्मेद दाखोइलि।
पुण खोरेपोणांत गांवकारांक (दोनुइ क्रीस्तांव आनी हिंदु) ते उणेपोनांत लेखताले। ह्या एकवोटच्या भुरग्या-बाळांक ’मेस्तीस’ हांकां पुर्तुगेझ बोरेपोण दाखोइताले। उपरांत एक सोनसोद रोचली जी राया कोदे नीट सोंपोर्क सार्ताली। १८४३ वोर्सा, राजधानी वेल्हा गोआ थाव्न पोण्जे व्हेली। मोद्ल्या ओठराव्या शेकड्यांत, वापुडलोलो झागो वाडोन आत्तां असलोल्या [[गोंय]]च्यागोंयच्या वाठारा इतलो झालो।
 
बारोताक १९४७ वोर्सा ब्रितिशां कोडल्यान स्वोतोंत्राइ मेळतोच, पुर्तुगाल ह्या झाग्याचो ताबो सोडपाक कोबुल नसलो। एक्वोटित रष्ट्रांचे सोर्व सोभेंत मोदेस्ती कोरुना ओतंअनिरनोइ घेवपाक सुचोइलें। शेवटीं १९६१ वोर्सा भारोती ४०,००० बोळाचे फौझेन घुरि घातली। २६ वोरांचि थोडि लोटफेट झाल्या उपरांत [[गोंय]], दमन आनी दिउ हांकां केंद्र खाला सोंघ-प्रोदेश केलो। एकवोट राष्ट्रांच्या सुरओक्षा सोमितिन हे घुरी आड दोश दिवपी थराव मांडलो झो सोविएट सोंघान नकारलो। उपरांत झायत्या राष्ट्रानीं हें आक्रोमोन स्वीकारलें आनी पुर्तुगालान १९७४ वोर्सा तांच्या ’कार्नेशन बोन्डा’ उपरांत तें मांडुन घेतलें। १९८७ वोर्साच्या सेप्टेंबराचे ३० तारकेर, हें शोंघ-प्रोदेश विभागुन [[गोंय]]ांकगोंयांक भारताचो पोंचीसवो प्रांत केलो आनी दमांव आनी दिउ सोंघ-प्रोदेश रावले।
 
==भूगोल आनी होवामान ==
97 वळ :
Doriadege pasun poixile zage khonniz ani minank lagun girest asat. Min soglean von dusro vhodd ud'deg. Minant lokhonndd, bauxite, manganese, chikott mati, chunacheo khoddi ani kupador aspavtat. Chear doxokam krixik chodd mhotv dinvk na punn tem zaitea lokak rozgar dita. Mukhel pik bhat tea uprant supari, kazu ani narl. Nustemari cheallis hozar lokank rozgar dita.Odhikrut sutram pormonnem hea bhagant chodd mhotv dilolem disna ani pagoilolem nustem unnem zalam zachem karonn paromporik nustemari voilean iontrachea bottinim nustemarin vollon ghetlam.
 
Modhiom vorgache udegant kittnaxok, sarem,ttaior, ttub, zotim, moche, vhanno, rosaionn, gonvam utpadon, tikhem, follam ani nustem dhobeanim bhorop, kazu bio,lugott ani soreachem utpadon dista.. Goem, tachea unnea molak lagun soreak famad zalam karonn soreacher kor khub unno asa. Anik ek duddu ievpachem karonn mhonnche pordesant nokri korpi nagrik je aple duddu tanchea kuttumbhak patthoitat. Zuari ud'degachi vorsavollichi ienavoll 36,302 krutt rupia tor Sesa [[गोंय|Goa]] chi ienavoll 17,265 krutt rupia (2005 vorsachi) asli. Dogaincheo mukhel karbhari kocheri Goeant asat.
 
==सेवा==
121 वळ :
==लोकसंख्या शास्त्र==
 
Goenchea ganvkarank Inglixin [[गोंय|Goa]]nGoan mhonnttat, Konknnint Goenkar mhonnttat, Purtugezin Goes (dadlo) ani Goesa (bail) ani Moratthint Govekar mhonnttat.
 
Goenchi lokvosti 1.3444 krutt ravpeanchi jea vorvim tem chovtem dhakttem raj (Mizoram ani Arunachal Prodexa uprant). Tachea lokvostechi vaddh 14.9 ttoke dor vorsak zata. Dor chovkott kilometra fattlean.313 lok ravtat. 49.77 ttoke lok ganvani ravtat. Hozaram dadleam modem 960 bailo. Goenchi sakxarta 82.32 ttoke zantunt dadle 88.88 ani bailo 75.51. Hindu (65%), Katolk (30%) ani Islam he Goenche tin mukhel dhorm. Goeant 1498 vorsa thavn Evropi vosnnukvada sangta Romi Katolkponn pavlem jen'na Vasco da Gaman Malabar doriadeger pavl dovorlem. Inkizisanva vellar Purtugezam khala Hindunk bollan dhorm bodlunk lailo Hem nakarlolea zaitea Hinduvank paromporik rivaz choloitat mhonn koid kele.Goenchim mukhel xaram Moddganv, Murganv Ponnji ani Mhapxem zavn asat. Nimnnea chear xarank zoddttolea zageank ganv koxe vollkhotat.
137 वळ :
Xit ani nustea koddi Goenchem mukhel jevonn. Goem aplea veg-vegllea nustea pratam khatir famad zalam. Narl ani narlachem tel Goenchea randpant vapuddpant ieta ani tantunt mirsango, kallim miriam, mosalo ani vinagr vapddun veglloch suvad ieta. Dukra masache prat zoxem vindalu, xakuti ani sorpotel Katolkanchea choddxea porbank randtat. Tantiacher adarloli girest bhou patllicho prat zaka bebinca mhonnntat tem Natalank chodd avddichem. Chodd nanvlovik soreachem piop fenni Kazu fenni kazuchem foll fugovn kortat ani maddanchi fenni maddanche surechi kaddttat.
 
Goeant don sonvsarik daizache zage asat. Bom [[Jezu]]chiJezuchi Bazilika ani thodde nemlole Konvent.Basilikent, Sant Francisacheo reliko asat zaka zaitech Katolk bhavarti aplo askari sant mandtat.Dor doskak, tachi kudd sokla haddun porje khatir puzpak ani pollovpak dovortat,.Osli ghoddnni nimmnni 2004 vorsa ghoddl. Vhoddle kabizadachea zageancher Goem-Purtugez modichi vastuxilpkola pollonvk melltta.
 
Goeant zaite kodden Bharoti-Purtugez modichea vastuxilpkolen bandlolim ghoram asat zorui kaim ganvanim tanchi got titli bori na. Fontainhas, Ponnje ek sounskrutik zago tharaila ani to ek jivo jivitacho songrahloi koso vapuddtat ani zoim Goenchi jivit, vastuxilpkola ani sounskruti nodrek ieta. Purtugeza kallcho probhav kaim Goenchea devllanim dista chodd korun Mongexi devllant.Punn 1961 vorsa uprant kaim oslim devllam moddun Bharti pod'dotin bandleant.
 
Goem futtbol khellak chodd korun Moddganv xar chodd lovkik. Hangasor mukhel khella moidan asa jem Fatorda urta. Futtbol ganvchea xetanim pavs na ten'na ani rovop na ten'na khell'llolo dista. He khell chodd doria degechea ganvanim khell'llolo pollonvk melltta. Choddxe vhoddle National Football League pongodd zoxe Vasco, Sallganvkar, Dempo, Sporting Clube de [[गोंय|Goa]], Fransa Pax, Churchill Brothers hangache.
 
Halinchea doxkanim Kriketticho probhav bhou promanant dista ani hachem karonn taka raxttrik TV palov dita. Hacho porinnam Brittix rajea kodden soirigot naslolea Dokxinn Asiecher zala.
153 वळ :
==Akaxvanni==
 
Goeant, adim Emissora de [[गोंय|Goa]] mhonn ek bollixtt reddio sttexon aslem jem Purtugezanchea kallar ganvkar vhodd chit divn aikotale. Purtugez sot'tea somptoch hem sttexon All India Radio khal bodol'lem. AIR ekuch radio vahini ji FM ani AM vitraita. Ponnje, Altinho studio asa ani ttransmittor Bambole 5 kilometr ontracher asa. Bambole bollixtt ttransmittor asa zo porki bhasanche kariakrom pordesant vitraita. Hachea xivai FM channel Rainbow FM ui Akaxvanni kodden asa. 2006 survek FM vitravnni ordem hor tem ak'kho dis aslem. St Xavier kolejin thoddea bollachem FM radio station sthapunk apli ievzonn jahir kelea zaka porvangi mell'llea. Hem Febrer 2006 vorsa suru zavpachem punn atam huxir zala.
 
==Khobrepotram ani Masikam==
161 वळ :
ani Goenchean uzvaddailolem poilem Inglix disallem The Navhind Times.Hanche xivai The Times of India, ani Indian Express Mumboi ani Bengllurchean hanga ietat.
 
Sorkari maniotai aslolim potram Navhind Times, Herald, Gomantak Times (Inglixin) Gomantak, Tarun Bharat, Navprabha, Pudhari, [[गोंय|Goa]] Times, Sanatan Prabhat, Gova Dhoot (soglim Moratthi) hancho aspav asa. Hachea xivai Sunaparant Devnagri Konknnintlean bhair sorta. Him soglim disallim potram. Gomantak eka kallar nanvlovkik Goenchem dispotr aslem zaka Tarun Bharotan sokla uddoilem. Halinch Gova Dhoot chodd famad disallem zanvk pavlam.
 
Bhailim disallim, Goeant dusrea zagear thavn pavtat tantunt Kesari, Times of India, Maharashtra Times, Navashakti adi hancho aspav asa. Don mukhel khobram sounstha asat teo Press Trust of India ani United News of India.
 
Her porgottneo [[गोंय|Goa]] Today (Inglix mhoineallem), [[गोंय|Goa]]nGoan Observer (Inglix satollem), Vavraddeancho Ixtt (Romi Konknni satollem), [[गोंय|Goa]] Messenger, Gulab (Konknni mhoineallim) Bimb (Devnagri Konknni mhoineallem) Harbour Times ani Digital [[गोंय|Goa]].
 
==Durdorxonn==
 
Goeant Bhartantleo asloleo sogleo TV vahinneo distat. Heo vahini chodd kebolantlean mellttat ani bhitorlean zageanim upgirea vorvim pollounk mellttat. Durdorxonn ji raxttrik vahini asa tacheo don bhuim-vahineo asat, Goeant soglleo keboll vahini asat zanchi nanvam MTV,ESPN, Fox, Zee TV,ZEE Marathi, HBO, Star Plus, Star Movie, BBC, CNN, Tensport, AXN, Star World, Star News, Sony, Set Max, SAB, Sahara One, Sahara News, Discovery , National Geographic,Animal Planet, adi. Elektronik madhiom zantunt thollave kamgar asat teo ETC, ANI, Sahara, NDTV, sthanik kebol khobram vahini zoxim [[गोंय|Goa]] 365 (Inglix), [[गोंय|Goa]] Newsline ani [[गोंय|Goa]] Plus (donui Konknni).
 
==टेलेकोम ==
183 वळ :
Loyola High School ji 19vea xekddenant xikxit Moddganvkaram khatir survat kel'li punn ganvkarache vaddik lagun oslem arokxonn atam kaddun uddoilam.
 
Dha vorsanchea xallechea kalla uprant, xikpi Junior kolejint proves kortat ani vinean, kola, kaido vo ud'deg dhondo xastr apnnaitat. Thodde tin vorsanch diploma kortat. Don vorsanchea kolejicho kurs kortoch vevsaik podvi ghetat.Goem videapitth ekuch Goenchem videapitth jem Tallganv urta ani sogleo koleji tachea asrea khal asat. Goeant tin iznerki koleji ani ek voizuki kolej asat. The [[गोंय|Goa]] Enginnering kolej ani [[गोंय|Goa]] Medical kolej sorkar choloita ani don iznerki koleji khasgi malkecheo. Halinchea kallar Vernechi Padri Conceicao College of Enginneroing ek bori kolej zavn asa. Vokhdam xastr, vastuxilpkar anid dant-voizuki kolejui her koljim vangdda distat.
 
Goeant kolejink khub magnni aslolean thoddeank xikxonna khatir Goeam bhair vechem poddtta. Doriantli iznerki, hotel karbhar ani randop henvui Goeant xikoitat.Goenchem ekmev vesai karbhar xikovpi xalla [[गोंय|Goa]] Institute of Management asa ji svotontr asun 1993 vorsa Pri.Romulado D'Souza hannim sthaplea.
 
Thoddeam xallanim Purtugez bhas tisri bhas mhonn xikoitat.Goem videapitth Purtugez bhaxent podvidhor ani Master podveo bhettoita.
198 वळ :
* [[Navelim]]
* [[List of people from Goa]]
* [[[[गोंय|Goa]]nGoan houses|Houses of Goa]]
* [[Public squares in Goa]]
 
207 वळ :
{{Commons|Goa}}
{{Wikiquote}}
* [http://goagovt.nic.in/ Government of [[गोंय|Goa]] official website]
* [http://goanews.org [[गोंय|Goa]]NewsGoaNews.org] - Discussion forum for issues that affect [[गोंय|Goa]]nsGoans
* [http://wikitravel.org/en/Goa [[गोंय|Goa]] on Wikitravel]
* [http://www.goayellowpages.com [[गोंय|Goa]] Yellow Pages], [[गोंय|Goa]]'s Online Yellow Pages
* [http://www.goanet.org/ [[गोंय|Goa]]netGoanet], [[गोंय|Goa]]'s premier mailing list
*[http://www.goaindiahotels.com/ [[गोंय|Goa]] India Hotels and Tourism Info] - find [[गोंय|Goa]] hotel, map, beaches and pictures
* [http://www.tourisminindia.com/indiainfo/states/goa/index.htm Ministry of Tourism]
* [http://www.perfectaccommodation.com/goa-apartments/ Accommodation in [[गोंय|Goa]]]
* [http://gallery.funonthenet.in/Places-In-India/Goa]/ [[गोंय|Goa]] Pictures] Stunning pictures of [[गोंय|Goa]]
* [http://www.supergoa.com/ Super[[गोंय|Goa]]SuperGoa] - In English and Portuguese
* [http://www.lonelyplanet.com/destinations/indian_subcontinent/goa/get.htm Lonely Planet]
* [http://www.mapsofindia.com/maps/goa/ Maps of [[गोंय|Goa]]]
*[http://www.roadjunky.com/goa/guide_goa.shtml [[गोंय|Goa]] Travel Info] - tips on staying safe and sane in [[गोंय|Goa]]
* [http://www.goaholidayhomes.com/Food/ [[गोंय|Goa]]nGoan Recipe]
* [http://worldmostbeautifulbeaches.com/Beaches-india-Travel-Information.htm [[गोंय|Goa]]nGoan Beaches]
* [http://www.afagoa.org/ Association of Friends of Astronomy ([[गोंय|Goa]])]
* [http://www.goainformation.org [[गोंय|Goa]]informationGoainformation]
* [http://www.goacom.com/culture/history/history2.html Christinization of the Velhas Conquistas]
* [http://konkanicatholics.blogspot.com Konkani Catholics Blog] - [[गोंय|Goa]]nGoan and Mangalorean Catholics
* [http://amitkulkarni.info/pics/goa_2002/ Pictures of Beaches and Temples in [[गोंय|Goa]]]
 
{{India}}
238 वळ :
 
[[Category:भारताचें राज्यां]]
[[Category:गोयेचीं शहारां, गांव आनी जागे]]
 
[[Category:devanagari]]
"https://gom.wikipedia.org/wiki/गोंय" चे कडल्यान परतून मेळयलें