"पंजाब" च्या आवृत्तींत अंतर

सम्राट अकबराच्या तेंपार पंजाब प्रदेश मोगलांच्या शेकातळा आशिल्लो. अकबराचे आनी शीखांचे संबंद तशें बरें आशिल्ले. ताणें गुरू अर्जून हाणें रचिल्ल्या ग्रंथसाहिब ह्या ग्रंथाक भांगराच्यो ५१ मोहर इनाम दिल्ल्यो. अकबराच्या मरणा उपरांत मोगल बादशाह आनी शीखांचे संबंद इबाडत गेले. दक्षिणेक औरंगजेब मराठयांआड झुजात घुस्पल्लो आसतना, पंजाबांत शिखांनी मोगल सत्तेआड खूब उठाव केले. गुरू हरगोविंद सिंग हाणें मोगलांआड झूज उबारून पंजाबांत राजकीय सतेची स्थापणूक केली. गुरू गोविदसिगं हाणें आपल्या सैन्याच्या आदारान मोगलांचो ह्या प्रदेशांतलो शेक उणो केलो. पूण १७१२त बहादूर शहा हाणें ताका कैद करून, ताचे हाल हाल करून ताका जिवेशीं मारलो. शीखांनी १७४८त खालसा दलाचें संघटन केलें. ह्या संघटनांक ‘मिसाल’ अशें म्हण्टाले. १७६८ ते १७९८ मेरेन पंजाबांत बारा मिसालांची सत्ता आशिल्ली. ह्याच काळांत रणजितसिंग सारकी व्हड व्यक्ती पंजाबांक लाबली. ताणें शीक समाजांत निर्माण जाल्ले पंथभेद पयसावन सगळ्या शीखांक एकठांय हाडपाचे यत्न केलो. ताणें आपल्या हातांत सत्ता घेतले उपरांत पेशावर ते सतलज मेरेन शीखांचे राज्य वाडयलें. रणजितसिंगाच्या मरणा उपरांत, ताचो चलो ल्हान आशिल्लो ताची राणी जिंदन ही राजकारभाराची देखरेख करताली. पूण खरी सत्ता सैनिकांच्या हातांत आशिल्ली. मुखार शीखांनी इंग्लीश सरकाराआड खूब उठाव केले. पूण हे उठाव इंग्लिशांनी काबार करून, १८४९त शीख राज्य ना केलें आनी त्या खिणा सावन ते भारत स्वतंत्र जायतमेरेन ह्या प्रदेशाचेर ब्रिटिशांनी शेक गाजयलो.

 

 

भारतीय संविधान चालीक लागले उपरांत उदेंत हें उतर काडून फकत पंजाब हें नांव दवरलें. १९५६ पेप्सू (पतियाळा आनी इस्ट पंजाब स्टेट्स युनियन) हो प्रदेश पंजाब राज्याक जोडलो. हें भारतीय संघराज्यांतलें एक घटक राज्य आशिल्ल्यान राश्ट्रपतीन नेमिल्ल्या राज्यपालांवरवी विधिमंडळाक जापसालदार आशिल्लें मंत्रीमडळ हांगाचो राज्यकारभार चलयता.

== भाशा आनी साहित्य ==

 

 

पंजाब प्रदेशांतले भाशेक पंजाबी हें नाव हाफीज बरखुरदार ह्या कवीन इ. स. १६७०त दिलें. ताचे पयलीं तिका हिदी वा हिंदवी म्हण्टले. पंजाबी साहित्याची सुरवात केन्ना जाली हाचेर भाशा तज्ञांची खूब भासाभास जाता. पूण इतिहासीक नदरेन जाचें पंजाबी भाशेचो पयलो कवी म्हण नांव घेव येता आनी जाचे काव्य अजुनूय आसा, असो कवी म्हळ्यार फरीद शकरगंज. हो बारव्या शेंकड्यांत जल्माक आयिल्लो एक सफी पंथी आशिल्लो. अमीर खुसरौ (१२५३ – १३२५) हाणें तुघलक शाह हाचेर ‘वार’ रचिल्लो. पंजाबी सुफी कवीमदीं फरीद शकरगंज (शेख फरीद ११७३ – १२६५) आनी लुत्फअली हाची नांवां म्हत्वाचीं आसात. तुफ्लअली हाणें सैफल मलूक नांवाचें एक काव्य रचलें. मुखावयल्या सुफी कवीचेर ताचो बरोच प्रभाव पडिल्लो दिश्टी पडटा. शाह हुसेन, सलतान बाहू ह्या सुफी कवीनीय पंजाबी साहित्यामत मोलादीक भर घाली. पंजबांत हिदू भक्तकवीय जावन गेले. ताणीं भक्तीचेर साबार कविता रचल्यात. ह्या काव्यवाङ्मयांत राम-कृष्णाची लीला, वेदान्त, वैराग्य, भक्ती, नीत आनी हेर विश्यांचेर विचार उक्तयल्यात.