"अस्तंत बंगाल" च्या आवृत्तींत अंतर

उदकाचे गिरेस्तकायेक लागीन राज्यांत वनस्पत आनी मोनजात व्हड प्रमांणात दिश्टी पडटा. दार्जिलिंग, जलपैगुरी, कुचबिहार, मेदिनीपूर वाठारांत व्हड रानां आसात.दक्षिणेंत 5256 चौ. मैल वाठारांत पातळिल्ले ‘सुंदरबन’ वनस्पतीक लागून नांवजिल्लें आसा.जलदापारा अभयारण्या 93 चौ. किमी. क्षेत्रफळाभितर वसलां. दर्यादेगेसावन 1,000 मी. वयर सुवातेर हिरडो, तून, सोनचांफो, कोंडो, 1,500 ते 3,000 मी. सुवातेंत ओक आनी पायन ही रुखावळ दिश्टी पडटा.अस्तंतेकडल्या सड्यार शाल, पळस, मोह, तांबडी सावर, हिरोड, कोंडो हे रुख दिसतात.सुंदरबनांत सुंद्री, गोरन, गेवा, तिवर, घुंडाल ही खाऱ्या जमनींत वाडपी झाडां आसात.मैदानांतल्या सपाट वाठारांत पिंपळ, वड, हाली, साग, शाल, खैर, शिंशें, शिवण आनी चिलौन जातीचीं झाडां पळोवंक मेळटात.गेंडो, हत्ती, हरण, वाग हीं राज्यांत मेळपी मुखेल रानटी जनावरां आसात. सोयऱ्याचें स्वागतूय शंख वाजोवन जाता.

 

पुर्विल्ल्या संस्कृत साहित्यांत बगाल वाठाराक (अस्तंत बंगाल हो ताचो एक वांटो) वंग आनी गौड ह्या नांवांनी पाचारिल्लें पळोवंक मेळटा.महाभारतांतल्या झुजांत वंग प्रांताचो राजा कौरवांचेवटेन पांडवाआड झुजिल्ल्याचो उल्लेख मेळटा.ते आदीं ऑस्ट्रिक आनी द्रवीड लोक ह्या वाठारांत वसती करून राविल्ले.अथर्ववेद आनी शतपथ ब्राह्मणांत तांचो उल्लेख ‘प्राच्य लोक’ असो केला.

 

1941 वर्सा जपानाच्या आदारान सिंगापूरांत ताणें आझाद हिंद फौजेचें पुनर्संघटण केलें. हे खातीर ताणें जर्मनीचोय पालव मागिल्लो.21 ऑक्टोबर 1943 वर्सा सिंगापूरांत ताच्या फुडारपणाखाला स्वतंत्र भारताच्या हंगामी सरकाराची स्थापणूक केली.जपानान ब्रिटिशंकडल्यान जिखून घेतिल्ले अंदमान निकोबार हे जुंवे आझाद हिंद फौजे सुवादीन केले.1944 वर्साच्या म्हाझुजांत जर्मनी आनी जपान हांकां हार पडली आनी तेवरवीं तांचेर आदारून आशिल्लो आझाद हिंद फौजेक खर धपको बसलो.18 ओगस्ट 1945 त सुभाषचंद्र बोस हाका विमान अपघातांत मरण आयलें.हाका लागून हांगाचे क्रांतिकारी संघटणेची ब्युन्याद हाल्ली दुसरे वाटेन दुसऱ्या म्हाझुजाच्या धपक्यांतल्यान युरोपांतल्या चडशा देशांची अर्थीक आनी लश्करी तांक उणावल्ली. ब्रिटिशांकय भारताचेर शासन चलोवप खूब कठीन जावंक लागिल्लें. निमाणें ब्रिटिशांनी भारताक स्वातंत्र्य दिवंचेआदीं पुराय भारताची धर्मीक भारत आनी पाकिस्तान अशी फाळणी केली. हाचो परिणाम म्हूणन बंगालाचेय दिन कुडके जाले. उदेंत बंगालांत मुसलमान चड आशिल्ल्यान तो पाकिस्तानांत आस्पावलो.1972 त उदेत पाकिस्तान, पाकिस्तानासावन वेगळो जालो.आयज ह्या वाठराक बांगलादेश म्हणटात.भारतीय संगराज्यातलें बंगाल (अ.) राज्य 1947 त अस्तित्त्वांत आयलें. 1 जानेवारी 1950 ह्य दिसा कूचबिहार हो जिल्हो ह्या राज्यांत आस्पावलो. 2 ऒक्टोबर 1954 ह्या दिसा चंद्रनगर हो वाठार बंगालांत आस्पावलो. 1956 वर्सा राज्य पुनर्रचणूक अधिनेमावरवीं बिहार राज्याचो 8177 चौ. किमी. वाठार ह्या राज्यांत आस्पावलो.

 

रांज्यांत त्रिस्तरीय पंचायत राजवेवस्था आसा.1788 वर्सा मेरेन राज्यात 3437 पंचायती, 331 पंचायती समीती आनी 16 जिल्हो परिशदो आसल्यो. राज्यांतले विधानसभेचेर 294,लोकसभेचेर 42 आनी राज्यसभेचेर 16 वांगडी वेंचून काडटात.थळावें प्रशासन बरे तरेन चलचें म्हणून राज्याचे 17 जिल्हे केल्यात.तांचीं नांवां अशीं – बांकूर, बिरभूम, वर्धमान, कलकत्ता, कूचबिहार, दार्जिलिंग, हुगळी, हावडा, जलपैगुरी, माल्डा, मेदिनीपूर, मुर्शिदाबाद, नादीय, पुरुलिया, उत्तर चौवीस परगण,दक्षिण परगण, आनी अस्तंत दिनाजपूर.राज्याचे राजपाटण कलकत्ता आसून राज्य प्रशासन हांगासावन चलता.

 

राज्यांत देशांतलें 14% भात-पीक जाता. 1988-98 वर्सा भाताचें वट्ट उत्पादन 1,15,155 हजार टन इतलें जालें. भातपिकसखाला 5622.0 हजार हेक्टर भूंय आसा. राज्यांत देशांतलें 59.5% ताग, 21.5% च्या,29.2% बटाट हांचे उत्पादन जाता. 1988-89 मेरेन तेलबियांची लागवड 492.5 हजार हेक्टर वाठारांत केल्या.ताचे पासून 403.6 हजार टन तेलबियांचें उत्पादन जाता.

 

कोळसो आनी चीनी माती रज्यांत व्हड प्रमाणांत मेळटा.हेर खनिजांमदी डोलोमायट, रॉक फॉस्फेट, भाजिल्ली माती, चूनखडी, तांबें, लोखण, सिलीका, मँगनीज, रेंवचे फातर (sandstone) हांचो आस्पाव जाता. 1987 त राज्यांत कोळशांचे उत्पादन 21.06 दशलक्ष मॅट्रीक टन इतलें जालें. ताग, च्या, कापड गिरणी, रेशमी, सायकली, कागद,यांत्रिकी आनी अभियांत्रिकी वस्तू,रसायनां, साकर, ऐलुमिनीयम, लांकूड कारागिरी,जोतीं, दुदाचें उत्पादन,कंवची हे उद्देग राज्यांत भरभराटीक आयल्यात.केबल, रेल्वे डबे, सारीं, तारवां, बांदावळ हे उद्देग सरकाराच्या नियंत्रणाखाला आसात.राज्यांतले भोवउद्देशी शिंपणावळ प्रकल्प आसात. तिस्ता धारण प्रकल्पूय राज्यांत

 

दामोदर देगण प्रकल्प, मयुरकाशी प्रकल्प, कांगसाबटी प्रकल्प हे उदकापुरवणेच्यो गरजो भागयता.

 

दामोदर देगण प्रकल्प, मयुरकाशी प्रकल्प, बंदले ऊर्जा प्रकल्प केंद्र, संथालदी ऊर्जा केंद्र, दुर्गापुर प्रकल्प, कोलघाट ऊर्जा प्रकल्प. राज्यांत वीज आनी पुरवण महामंडळ शारांत वीज पुरवण करता. ताच्या हाताखाल चार केंद्रां आसात.

 

उदकाळ न्हंयो आनी व्हड दर्यादेग हांकां लागून राज्यांत उदका येरादारीक खूब म्हत्व आसा. राज्यांत 779 किमी. लांबायेचे उदका मार्ग (न्हंय आनी खारीजां मेळून ) आसात. राज्यांतलें म्हत्वाचें शार हुगळी न्हंयेचेर वसलां. उदका रचनाचीं साधनां उपलब्ध आशिल्ल्यान तें वेपार आनी आर्थीक उलाढालींचें केंद्र थारलां. ईशान्या भारताक भारताच्या हेर वांट्यांकडेन जोडपांत राज्यांतल्यान वचपी रेल्वे आनी रस्ते उपगी थारल्यात.

 

राज्यांत उपलब्ध आशिल्लें एक म्हत्वाचें येरादारीचें साधन. ट्रामसेवा राज्यांत कलकत्याक 1883 वर्सा सुरु जाली. कलकत्ता ट्रामसेवा कंपनी ही सेवा दिता. 1991-92 त हे सेवेसावन राज्याक 10.50 कोटी येणावळ मेळ्ळी. पूण तेच वांगडां 37.25 कोटी खर्चाचो भार पडिल्ल्यान वट्ट 27 कोटी लुकसाण सोंसचें पडलें. हाका लागून ही सेवा बंद करपाचो प्रस्ताव सरकारान विचारांत घेतला.

 

1990 वर्सा बंगाली भाशेंत 50 सिनेमांची निर्मणी जाली. 1990 वर्सा कलकत्त्याच्या चित्रनिर्मणी केंद्रांनी विंगड विंगड भाशांतली 77 सिनेमांची निर्मणी जाली.

 

राजपाटण – कलकत्ता. लोकसभा – बंगाली. अक्षांश आनी रेखांश 2138 उत्तर ते 2710 उत्तर आनी 8550 उदेंत ते 8950 उदेंत. लोकसंख्या 67982,732 (1991).

 

राज्यांत हिंदूंचें प्रमाण 78%, मुसलमान 19% आनी हेर 3% बौध्द, जैन आनी क्रिस्तांव आसात. हेर जातीं मदीं उच्चवर्गियांच्यो सप्तशती, वैदिक, कनौजी, साहू, मोदी, बनिया कामकरी जातीं मदीं गोप, गदेरी, कुणबी, कोइरी, कलिता अघरिया आनी आदिवासी जातींमदीं बेदिया, राजवाड आनी बागडी जमाती राज्यांत आसात.

 

बंगाली लोकांचें नवें वर्स वैशाख म्हयन्यांत सुरू जाता. नव्या वर्सा दिसा लोक गंगास्नान करून दानधर्म करतात. वेपारी नवे हिशेब ह्याच दिसा सावन सुरू करतात. गिमाच्या दिसांनी उदक आटचें न्हय, शेतांतलेम पीक सुकचें न्हय म्हणू ‘पुन्नि पुकूर’ हें व्रत मनयतात. ते खातीर एक फोंड खणटात. तो इदकान भरतात. ताचेर बेलाची खांदी दवरतात, बेलाचे खांदयेर आनी फोंडाच्या चारूय वाटांनी फुलां सोडटात आनी पुजा करतात. बंगाली चलयो ह्या वेळार पदां गायतात. ताका ’छडा’ म्हणटात. राज्यांत हेर परबांमदीं जामाय षष्ठी, भादुली, विश्र्वकर्मापुजा, भादु आनी तुशू,कोजागिरी, भाईकोट, कार्तिक पुजा, संक्रांत, श्री पंचमीहोळी हांचो आस्पाव जाता. दुर्गापुजा ही बंगाली मनशाची सगळ्यांत व्हड परब.आश्र्वीन म्हयन्याच्या नवरात्रांत धा भुजाचे दुर्गेचे मुर्तीची सगळ्या वाठारांनी पुजा जाता. नवरात्रांतले णव दीस दुर्गेमुखार ‘चंडीपाठ’ चलता. धाव्या दिसा दुर्गेचें विसर्जन करतात. बंगालांत दर्गेक ‘ठाकूर’ आनी तिचे पुजेक ‘अकल-बोधन’ म्हणटात.

 

चित्रकलेक बंगाली लोक ‘पट’ जाल्यार चित्रकाराक ‘पाटुआ’ म्हणटात. कालीघाटचे ‘पटुवे’ चित्रां काडपांत फिशाल आसतात. रामलीला, कृष्णलीला, पुराणीक चित्रां, वाग, शिवाचीं चित्रां ते खास करुन काडटात. मातयेचीं आयदनां आनि धांकणीं हांचेवयली चित्रकला बंगाली लोककलेचें एक जिवें आंग. हांगाच्यो मातयेच्यो मुर्ती खूब नांवजिल्ल्यो आसात.

पुर्विल्ल्या काळासावन हांगा खास तरेच्यो मातयेच्यो बावल्यो तयार करतात. ताका ‘बेनपुतल’ म्हणटात. प्रत्येक खेड्यांत ‘मुर्तीकार पाडा’ नांवाचो वाठार आसता. आर्विल्ले भारतीय चित्रकलेंत नवे प्रयोग बंगाली चित्रकारांनी केले. तातूंत अवनींद्रनाथ ठाकूर हांचो वांटो खूब व्हड आसा. अजंठा, मोगल, पहाडी, चीनी, जपानी आनी हेर विंगड विंगड चित्रशैलींचो तो जाणकार आसलो. ताणें बंगालांत अजंट-चित्रशैलीक परती जिवी केली. नंदलाल बोस, असित हालदार, मुकूल डे,देवीप्रसाद, रॉयचौधरी आनी रवींद्रनाथ टागोर हांचो वावर खूब मोलाचो.

 

बासबेडियाचें विष्णु आनी हंसेश्र्वरी देवीचें देवूळ म्हळ्यार भारतीय स्थापत्यकलेची आगळी वेगळी कुरू. विष्णुमंदिराचे वण्टीचेर रामायण आनी महाभारतांतलीं चित्रां कोरांतिल्लीं आसात. बांकूडा वाठारांतलीं देवळां, बंगाली घरांच्या वयल्यान धांपण्यावरी दिमुसलमानी राजवटीक लागून हांगाचे स्थापत्यकलेचेरसतात. ‘जोडा-बंगाल मंदीर’ ही विष्णुपुराणांतल्या देवळाची खासा शैली आसून ताचेवयलें नक्षीकामूय अप्रूप आसा. हांगासल्ली थळावी लोकशिल्पकला उंचेल्या पांवड्यावयली आसा. पडिल्लो मुसलमानी शैलीचो थोडो भोव प्रभाव आयजूय जाणवता. रांगोळी/रेखाटन : बंगाली लोककलेचें आनीक एक खाशेलें आंग. घरामुखावयलें आंगण सारोवन जी रांगोळी घालतात, ताका ‘अल्पना’ म्हणटात. ल्पना काडचे खातीर सुरवेक तांदळाची पिठी उदकांत कालयतात.उपरांत लुगटाच्या कुडक्याच्या आदारान, हातांनी सोबीत सुंदर अल्पनाचें रेखाटन करतात.

 

वीरभूम जिल्ह्यांतलो फूलमाळी नांवाचो कारागिराचो वर्ग सनकाड्या आनी भेंड ह्या वस्तूंसावन सोबीत सजावटीच्यो वस्तू तयार करता. नरम लांकडामदीं कातरकाम करून केल्यो ल्हान व्हड फणयो, दारदक लावपाचें तोरण, गळ्यांत घालपाचे हार, लग्नांत न्हवऱ्याच्या माथ्यार घालपाची तोपी ह्या जिल्ह्यांतले कारागीर तयार करतात. मुर्शिदाबादेक (कलकत्ता) हतयाच्या दांतांसावन देव-देवतांच्यो ल्हान ल्हान मूर्ती, कांकणां, कुकमाच्यो डबयो तयार करतात. विष्णुपुराणांत शंखाची कांकणां करतात. ढाक्का आनी कलकत्त्याक भांगर आनी रुप्याचे नक्षीदार नाजूक काम करतात. विष्णूपूर, मुर्शिदाबाद, शांतिपूर, टंगाई, चंद्रकोना, भागलपूर, फाराशडांगा आनी हेर सुवांतीनीं जावपी रेशमी नांवाजिल्लें आसा. मेदिनीपूरच्यो शेंदऱ्यो खूब नामना जोडून आसात. भादुर आनी शीतलपाटी नांवाच्या तणासावन ह्यो शेंदऱ्यो करतात. शेंदऱ्यो खास करून बायलो विणटात. जाण्ट्यो बायल्यो फाविल्ल्या वेळांत सुंदर गोजड्यो शिंवतात. तांकां बंगालांत ‘कंथा’ म्हणटात. लेप, सुजनी, बेतन, ओआर, आरसीलता, दुर्जनी आनी रुमाल अशो सात तरांच्यो कंथा आसतात.

 

1991 चे लोकमेजणेप्रमाण राज्याची साक्षरताय 57.72% आशिल्ली. दादल्यांची सारक्षताय 67.24% जाल्यार बायलांची 47.15%. राज्यांत फुडल्यो विंगड विंगड पांवड्यांवयल्यो शिक्षणीक संस्था आशिल्ल्यो. 1987-88 त मुळाव्यो 50,827, पूर्व माध्यमीक – 4147, माध्यमीक आनी उच्च माध्यमीक – 6801, म्हाविद्दालयां (फकत शिक्षणीक – 302, वेवसायीक म्हाविद्दालयां – 62,विद्दापिठां – 10.

[[Category:देवनागरी]]

[[वर्ग:भारतांतलीं राज्यां/Bharotantlim Rajeam]]