"केंस" च्या आवृत्तींत अंतर

केरॅटीन (keratine) ह्या घट्ट तंतूमय प्रथिनापसून केंस तयार जातात. दर एका केसाक केरॅटीनापसून तयार जाल्लें एक पातळ आवरण आसता, हाका उपचर्म वा क्युटीकल (cuticle) म्हण्टात. उपचर्मासकयल आशिल्लो दाट थर केंसांक घटसाण दिता, जाका कट्टें वा कॉर्टेक्स (cortex) म्हण्टात. ह्या थराभितर आनीक सुषिर (spongy) थर आसता; हाका मध्यांग (medulla) म्हण्टात आनी ह्या थाराक लागून केंस लवचिक जाता आनी मोडनासतना वांकडो-तिकडो जावंक शाकता. खूब बारीक आनी मोव केंसांत एकाद्र्या वेळार मध्यांग नासता. दरेक केंसाची बुन्याद कातींत आसता आनी तो केंस नळये आकाराच्या केंसाच्या कूपांतल्यान (Hair follicle) वाडूंक लागता. केंसांचें कूप हें भायले कातीचे (epidermis) पेशीपसून तयार जाता आनी तें कातींत भितर खोल गेल्लें आसता आनी सरभोंवतणी संयोजी पेशीजाल (connective tissues) आसता. दरेक केंसाकडेन कातीभितर तेलकट वंस तयार करपी ग्रंथी आसतात, हाका वंशीच्यो ग्रंथी (sebaceous glands) म्ह्ण्टात.

वाड: केंसांचे बुन्यादींत एक पेशीवाड करपी कूप आसता, हाका ‘आदारक’ (matrix) म्हण्टात आनी ताचे भोंवतणी कातीच्या भितरल्या भागाचो अंकुरक (papillae) तशेंच रगताच्यो बारीक बारीक शिरो आनी मज्जातंतू आसतात. ह्या रगताच्या शिरांतल्यान ते बुन्यादींतल्या पेशींक ऑक्सिजन आनी अन्नपुरवण जाता. बुन्यादींतल्या पेशींतल्या कूपांतल्या केंसांचो गाभो (core) तयार जावन, तो मदल्यान वयर येवंक लागता. ह्या गाभ्यांतल्यो मदल्यो पेशी रोखड्योच मरतात आनी घट्ट जातात; पूण भायल्यो पेशी मरतात तेन्ना तांचे घट्ट, दोन थरी केंसांचें आवरण (hair sheath) तयार जाता.

पेशींची वाड आनी केंसांची ठेवण, दरेक प्राण्याची जात, आंगाची सुवात आनी आनुवंशिकता ह्या गजालींचेर आदारून आसता. केंस सरळ तशेंच मुदयाळे आसूं येता. सरळ केंस आडवो कापल्यार ताचो पृष्ठभाग वांटकुळो मेळटा, जाल्यार मुदयाळो केंस आडवो कापल्यार ताचो पॄष्ठभाग लंबवर्तुळाकार (oval) आसा अशेण दिसून येता. केंस ताच्या आवरणासकट कूपांतल्यान वयर वयर सरता. जेन्ना तो कातीच्या पृष्ठभागाचेर पावता, तेन्ना थंयच्यो थोड्यो पेशी एक रसायन तयार करतात आनी कातीभायर सरून त्या केंसाभोंवतणीचें आवरण नश्ट करतात. पून वशीच्यो ग्रंथी आपल्याअ स्त्रावान भायर सरपी केंस मोव आनी बुळबुळीत दवरपाक मदत करतात.

मनशाचा केंसाची सरसकट वाड म्हयन्याक अर्द रे एक इंच इतली आसता. भुरगेपणांत वाड चड आसता तर म्हातारपणांत ती कमी जाता. केंसांची वाड पुराय जाली जाल्यार बुन्यादींतल्या आदारकाची पेशीवाड थांबता आनी ते नांगराभशेन आकार घेतात. हाका केंसाच्या मुळाचो खुंटो (Hair Club) अशें म्हण्टात. जेन्ना केंस फुटपाक सुरवात जाता तेन्ना वा थोड्या दिसांनी हो आदलो केंसाच्या मुळाचो खुंटो कातींतल्यान भायर सरता.

रंग: केंसांच्या पेशांत बारीक बारीक मेलानीनचे (melanin) गुठले आसतात. ते ताच्या मुळांत आशिल्ल्या कातीच्या पेशींतल्यान आयिल्ले आसतात आनी ह्या मेलानीनच्या गुठल्यांच्या प्रमाणाक आनी वांटणेक लागून केंसांचो रंग थारता. मेलानीन आशिल्ल्या पेशींक मेलानीन पेशी (melanocytes) म्हण्टात. दरेक मेलानीन पेशीक दोंके कशे भाग आसतात आनी तातूंत रंग गुठल्यांनी भरिल्लो आसता. हो रंग काळो, तांबडो वा पुडी कोराचो आसता. जेन्ना दोंके कशे आशिल्ले भाग आंवुळटात वा रंगाचे गुठले कमी जातात तेन्ना केंस धवे जातात. चड करून म्हातारपणांत हे केंस धवे जातात. धवे केंस काळे करपाक खूब तरेचे कलप लायतात. तातूंत फकत वयले केंस काळे जातात, पूण मुळांत केंस धवेच उरतात.

सामान्य सैमीक केंसांची वाड आनी रंग पिरायेप्रमाण बदलता पूण कुपोशण, हॉर्मोन बदल, हवामान तशेंच वायटाक लागूनय हातूंत बदल जावंक शकता. कातीचेर कसलेंय रसायन पडून जखम जाल्यार त्या जाग्यावयली केसांची वाड खुंटता.