"इंडो-युरोपियन भाशा पंगड" च्या आवृत्तींत अंतर
Content deleted Content added
30 वळ :
'''तोखारियन''': चिनी तुर्कस्तनांत कांय बरपावळ सांपडली. हे बरपावळीचे अवशेश एकामेकां पसून पयस आशिल्ल्या दोन भाशांचो आसून पुरावो सातव्या शतमाना सावन धाव्या शतमानामेरेनचो आसा. तांचें बरोवप भारतीय लिपींत आसून बौद्धधर्मीय आसा.
'''हिटाइट:''' हिटाइट साम्राज्याचें शासकीय बरपावळीच्या अभ्यासावयल्यान अशें दिसता, की ताची एक भास इंडो-युरोपियन पंगडांतलीं आसा. हे साम्राज्य इ.स.प. सुमार 1900 त उदयाक आयलें आनी सातशीं वर्सां तिगून उरलें. हिटाइटचे नमुने ह्या दोन तोंकांच्या मदलें आसात. एशिया मायनरांत बोघाझ-कयला विटांचेर बरयल्लो कांय मजकूर जे इंडो-युरोपियन भाशेंत आसा, तिका हें नांव दिलां. कांय शब्द, रुपविचार, उच्चारांची खाशेलपणां हांचेवेल्यान ही भास इंडो-युरोपियन आशिल्ल्याचें दिसून येता.
इंडो-युरोपियन व्याकरण- ध्वनिपद्धत: इंडो-युरोपियन खूब स्वरव्यंजन समृद्ध आसा. ऱ्हस्वदीर्घ आ, इ, उ, ए, ओ आनी * अ हे शब्द आनी आइ, अइ, आउ, * अउ, एइ, एउ, ओइ, ओउ (आ, ए, ओ, ऱ्हस्व वा दिर्घ) हे संयुक्त स्वर तातूंत आसात. न, म, र, ल हे केन्नाय स्वरूय आसूंक शकतात, जाल्यार इ आनी उ हांचो व्यंजना सारकोय वापर जाता. व्यंजनां अशीं आसात: स्फोटक- क, ख, ग, घ; मृदुतालव्य, शुद्ध आनी ओष्ठ्य- च, छ, ज, झ; त, थ, द, ध; प, फ, ब, भ घर्षक- स, झ अर्दस्वर- य, व कंपक – र, पार्श्विक- ल अनिनासिक - म, न,, ञ, ङ. शब्दांतलो एक स्वर आघातयुक्त आसता.
रुपविचार: हे भाशेंत विकारयुक्त आनी विकार शुन्य अशीं दोन तरेचा रुपां आसात. विकारयुक्त रुपांचे दोन प्रकार आसतात. मूळ अर्थसूचक विकार विरयत रुप म्हळ्यार धातू आनी प्रत्यय, उपसर्ग हांता लागून सिद्ध जाल्ले रूप हें वाक्यांतलें कार्यक्षम रूप.
नाम आनी क्रियापद वेगळें आसलें तरी कार्याप्रमाण एकूच धातू कसलेय रूप घेवंक शकता. नाम तचेतन (स्त्री वा पुरुशवाचक) आनी अचेतन आसता. विभक्ती प्रत्ययाक लागून ताचें कार्य स्पश्ट जाता. नाम, सर्वनाम, विशेशण हांचो रुपांचे नदरेन एकूच वर्ग आसता. दोन नाम धातूंचो समास जाव येता आनी तातूंतल्यान आद्यपदाक विकार जायना. क्रियापदाची विकार प्रकिया क्लिश्ट आसा. क्रियापद पूर्ण, अपूर्ण, चालू ह्यो अवस्था दाखोवपी आसात. परनिश्ठ आनी आत्मनिश्ठ हे दोनूच प्रयोग आसून कर्मणी प्रयोग फुडें दरेक भाशेंत स्वतंत्रपणान सिद्ध केलो. विकारक्षम शब्दांचे कार्य स्पश्ट आशिल्ल्यान वाक्य रचनेंत तो खयूंय येवंक शकता. उच्चारांत बदल करून प्रस्न वाचक विधान आनी ‘न’ सारकें रूप लावन नकारार्थी विधान तयार जाता.
ही भाशीक पद्धत वेगवेगळ्या भासांत सामक्या भिन्न मार्गांनी बदलली. व्यंजनपद्धत सोपी जाली. कांय स्फोटक, खास करून महाप्राण नश्ट जावन तांच्या जाग्यार घर्षक आयले. मुळांत नाशिल्ली व्यंजनयुग्मां आयलीं. मृदुतालव्यात एकूच माळ उरली. स्वरपद्धत कांय भासांत समृद्ध जाली, जाल्यार संस्कृतसारक्या कांय भासांत ताची उदरगत जाली ना. आघात नश्ट जालो वा थारावीक अवयवाचेर थिरावलो.
अशे तरेन रुपपद्धत सोपी आनी नियमित जाली. तातूंत स्वरविकारक व्हडलीशी सुवात उरलीना. ध्वनिपरिवर्तनाक लागून जाल्लो गोंदळ पयस करपाखातीर नवे प्रत्यय, नव्यो प्रक्रिया हांचो आदार घेवचो पडलो. आयज इंडो-युरोपियन भासो संवसारांत सगळ्याक फुडारिल्ल्यो आसात. गुंतागुंतीचो समाजीक वेव्हार परगटावपाचें बळगें तांच्यांतल्या श्रेष्ट भासांत दिसून येता.
| |||