"पंजाब" च्या आवृत्तींत अंतर

Content deleted Content added
21 वळ :
अॅलेक्झांडरान भारताचेर घुरी घालचे पयलीं कितल्याशाच परक्या राजांनी भारताचेर घुरयो घाल्लो. इ. स. पयलीं ३२६ त अॅलेक्झांडर पंजाबांत आयलो आनी आंभी राज्याच्या आदारान सिंधुकांठावयल्या पुरू राजाचेर घुरी घालून ताका हारायलो. पूण पुरूच्या मरणाउपरांत कांय वर्सांनी मौर्यसम्राटांनी ग्रीसींकडल्यान सत्ता हातासली. सम्राट अशोकाच्या तेपार इ. स. पयली २७३-२३२ ह्या काळांत मौर्याच्या राज्यांत पंजाबाचो आस्पाव आशिल्लो.
 
बॅक्ट्रियेचो राजा मिलिंद हाणें सनपयली दुस-यादुसऱ्या शंकडयातशेंकडयात पंजाबाचेर जैत मेळोवन तक्षशिला ही आपली राजधानी केली. मुखार शुंग, शक, कुषाण, हूण ह्या परकी घराण्यांनी गजाल म्हळ्यार पंजाबाचेर कांय तेप आपलो शेक गाजयलो. ह्या काळांतली म्हत्वाची गजाल म्हळयार ह्या सगळया वंशांच्या संस्कृतायांची भरसण जावन एक नवीच संस्कृताय ह्या तेपार निर्माण जाली.
 
इ. स. च्या १० व्या शेंकडया सावन पंजाबाचेर मुसलमानी घुरयो येवपाक सुरवात जाली इ. स. ९८०त गझनीच्या सबुक्तिगीन हाणें पंजाबांचेर घुरी घाली. डॉ. पु. ग. सहस्त्रबुध्दे हाच्या मतान हे घुरयरघुरये उपरांत पंजाब हिंदू राजांच्या हातांतल्यान सासणाचें गेलें. १३५१त तिसरो फूरूझशाह तुघलक गादयेर येत सवन आधुनिक पंजाबाच्या इतिहासाक सुरवात जाली. इ. स. १३९८त तार्तार देशाच्यो तैमुर परत गेलेउपरांत सय्यद आनी लोदी ह्या घराण्यांनी दिल्लीसयत पंजाबाचेर राज्य केलें. इ. स. च्या १६ व्या शेंकडयाचे सुरवेक लोदी घराण्याचे राजवाटींत राजकीय नदरेन पंजाबाचे दोन वांटे जाले. एक मुलतानाकडचो प्रदेश आनी दुसरो लाहोराकडचो प्रदेश. समाजीक नदरेन एक हिंदू पंजाब आनी दुसरो मुसलमानी पंजाब. त्या वेळार हांगाचो मुसलमान समाज हो राज्यकर्त्याचो समाज आशिल्लो. १५२६त पयल्या पानिपताच्या झुजांत बाबर हाणें इब्राहीमाचेर हार घाली.
 
लोदी आनी बाबर हामचेमदी आपआपले सत्तेची स्थापणूक करची म्हणून सर्त लागिल्ली आसतना गुरू नानक हाणें हांगा शीख धर्माची स्थपणूक केली. सत्याचे आनी मोगाचे संदेश ताणें दिले. मुर्तीपुजेचो ताणें निशेध केलो. हिंदू आनी मुसलमान धर्मातल्यो उच्च देखी आपणाल्या शीख धर्मात एकठांय हाडल्यो. गुरू नानका उपरांत हांगा णव शीख गुरू जावन गेले. गुरू रामदास हाणें १५७७त अमृतसराक भागंरादेवूळ बांदलें. गुरू अर्जुन हाणें नानक आनी हेर गुरूची वचनां एकठांय करून ग्रंथसाहिब हो स्वतंत्र ग्रंथ रचलो.
 
सम्राट अकबराच्या तेंपार पंजाब प्रदेश मोगलांच्या शेकातळा आशिल्लो. अकबराचे आनी शीखांचे संबंद तशेतशें बरेबरें आशिल्ले. ताणें गुरू अर्जून हाणें रचिल्ल्या ग्रंथसाहिब ह्या ग्रंथाक भांगराच्यो ५१ मोहर इनाम दिल्ल्यो. अकबराच्या मरणाउपरांत मोगल बादशाह आनी शीखांचे संबंद इबाडत गेले. दक्षिणेक औरंगजेब मराठयांआड झुजामतझुजात घुस्पल्लो आसतना, पंजाबांत शिखांनी मोगल सतेआड खूब उठाव केले. गुरू हरगोविंद सिंग हाणें मोगलांआड झूज उबारून पंजाबांत राजकीय सतेची स्थापणूक केली. गुरू गोविदसिगं हाणें आपल्या सैन्याच्या आदारान मोगलांचो ह्या प्रदेशांतलो शेक उणो केलो. पूण १७१२त बहादूर शहा हाणें ताका कैद करून, ताचे हाल हाल करून ताका जिवेशीं मारलो. शीखांनी १७४८त खालसा दलाचें सघटनसंघटन केलें. ह्या संघटनांक ‘मिसाल’ अशें म्हण्टाले. १७६८ ते १७९८ मेरेन पंजाबांत बारा मिसालांची सत्ता आशिल्ली. ह्याच काळांत रणजितसिंग सारकी व्हड व्यकतीव्यक्ती पंजाबांक लाबली. ताणें शीक समाजांत निर्माण जाल्ले पंथभेद पयसावन सगळ्या शीखांक एकठांय हाडपाचे यत्न केलो. ताणें आपल्या हातांत सता घेतले उपरांत पेशवारपेशावर ते सतलजमेरेन शीखांचे राज्य वाडयलें. रणजितसिंगाच्या मरण उपरांत, ताचो चलो ल्हान आशिल्लो ताची राणी जिंदन ही राजकारभाराची देखरेख करताली. पूण करीखरी सत्तसत्ता सैनिकांच्या हातांत आशिल्ली. मुखार शीखांनी इंग्लीश सरकाराआड खूब उठाव केले. पूण हे उठाव इंग्लिशांनी काबार करून, १८४९त शीख राज्य खालसाना केंलेकेलें आनी त्या खिणा सावन ते भारत स्वतंत्र जायतमेरेन ह्या प्रदेशाचेर ब्रिटिशांनी शेक गाजयलो.
 
इ. स. १९१३त बाबा सोहनसिंघ हाच्या फुडारपणाखाला पंजाबांतगदर पार्टीची स्थापणूक जाली. हिचो हेत भारताक ब्रिटीशांचे गुलामगिरीतल्यान सोडोवन देशांत प्रजासत्ताक राज्य घडोवन हाडपाचो आशिल्लो.१९१९ च्या जालियनवाला घडणूके उपरांत इंग्लीश-शीख हांचे मदले संबंद आनीक इबाडले. भारताचे स्वतंत्र चळवळींत पंजाबाचोय वांटो म्हत्वाचो आसा. पंजाबांत खूब देशभक्तांनी आपले मायणुंयेखातीर आपल्या जिविताचें रान केलें. भगतसिंग हो व्हड क्रांतिकार हामगाचोच. तसोच लाला लाजपतराय हो पंजाबाचो सुपुत्र, राश्ट्री चळवळींत अखिल भारताचो पुढारी आशिल्लो. १५ ऑगस्ट १९४७त भारतावांगडाच पंजाबूय स्वतंत्र जालो. पूण रॅडक्लिफ येवजणेप्रमाण देशाची पाळणी जावन पंजाबाचे उदेंत आनी अस्तंत अशे दोन वांटे जाले. हातूंतलो अस्तंत पंजाबाचो (क्षेत्रफळ १‚६३‚१३६ चौ. किमी) पाकिस्तानांत आस्पाव जालो आनी उदेंत पंजाबाचो (क्षेत्रफळ ९६‚९१२ चौ. किमी.) आस्पाव भारतांत जालो. स्वतंत्र्या उपरांत भारतांतल्या पंजावाचो कामय वांटो हिमाचल प्रदेशाक जोडलो आनी १९६६त हरयाना राज्य वेगळे केलें. भारतांतल्या सध्याच्या पंजाव राज्याचें क्षेत्रफळ ५०,३७३ चौ. किमी. आनी हरयाना राज्याचें ४४,२२२ चौ. किमी. इतलें आसा.
"https://gom.wikipedia.org/wiki/पंजाब" चे कडल्यान परतून मेळयलें