"महाराष्ट्र" च्या आवृत्तींत अंतर
Content deleted Content added
imported>Pritam barve No edit summary |
imported>Pritam barve No edit summary |
||
40 वळ :
मराठयांच्या भरभराटाच्या तेंपार पुर्तुगेज, डच आनी ब्रिटिश,हया तीनूय युरोपीय आरमारी सत्तांनी अस्तंत भारतांत आपआपल्यो वखारी उबारल्ल्यो.डच लोकाचो शेक हांगा चड केंप तिगूक शकलोना. पुर्तुगेजानी गोवो आनी वसय हांगा आपल्यो वखरी सुरू केल्यो. मुबंय, महाल, पुर्तुगेजानी दोत वरदक्षिणा म्हूण इंग्लंडाक दिल्लो. उपरांत मुहंय हे ब्रिटिशांनचें मुखेक केद्र जालें. पूण मुबंय शारांतल्यान मराठी मुलखांत रिगपाक ब्रिटिशांक मराठयांआड तीन झूजां करचीं पडलीं.पेशवाइ काबार केल्या उपरांत ब्रिटिशानी मराठी मपलूखाचो महाराष्ट्राचो मुबंय इलाख्यांत आस्पाव केलो. मुबंय इलख्यांत चलत आशिल्लीं प्रशासन वेवस्था मराठी मुलूखांतय रुजू केली. मुखार १८५५त ब्रिटिश इस्ट इडिया कंमपनीन मुबंय इलाख्यांत श्क्षण खत्याची स्थापणूक करूंन उपरांत १८५७त मुबंय विधापिठाची स्थापणूक केली.
१८५८च्या उठावाउरांत भारतांतली ईस्ट इंडिया कंपनीची सत्ता सोंपून थेट इंग्लंडाचो शेक लुरू जालो.१८७०च्या सुमाराक ब्रिटीश सरकाराच्या वाडटया अत्याचारांक विरोध कराखातीर भारतांतल्या हेर प्रांतावागडा महाराष्ट्रांकूय साबार ल्हान -व्हड उठाव जाले . भारताचे स्वतंत्र चळवळींत साबार महाराष्ट्रीय राश्ट्रवांनी आनी क्रांतीकारांनी वाटो घेतिल्लो. तातूंत दादाभाई नवरोजी, गोपाळ कृण गोखले, बाल गंगाधर टिळक,वि.डि. सावरकार आनी हेराचो आस्पाव जाता. १९२०त गांधिजीन सुरू केल्ले असहकारी चळवलींत १९३०त सविजय कायदेभंगाच्या आंदोलनांत तश्ंच १९४२त छोडो भारत आंदोलनांत साबार महाराष्ट्रीय लोकांनी वांटो घेतिल्लो.
१९४७त भारताक स्वतंत्र्य मेळ्ळ्या उपरांत, मुबय इल्ख्यचें मुंबय राज्यांत रुपांतर जाले. १९४८त बडोदा आनी हेर इलाख्यांचो मुंबय राज्यांत आस्पाव केलो. मुंबय राज्याच्या उतर भागांत गुजराती भाश् उलोवपी लोक चड आशिल्ले, मुंबय राज्याच्या दक्षिण भागांत मराठी उलोवपी लोक चड आशिल्ले. मुंबय ह्याच भाशिक तत्वाचेरआदारीत १९६०त गुजरात आनी महाराष्ट्र ह्या दोन स्वतंत्र राज्याची स्थापणूक जाली.
राज्यवेवस्ताः नोव्हेंबर १९५६त राज्य पुनर्रचमूक कायद्याप्रमाण महाराष्ट्राचे तीन विभाग आनी गुरात मेळून व्हड द्दिभाशिक मुंबय राज्याची स्थापणूक केली. उपरांत १९६०त भाशिक तत्वाचेर आदारित, गुजरात राज्य वेगळें जावन सयुकत महाराष्ट्राची स्थापणूक जाली. महाराष्ट्र राज्य हें भारतीय संघराज्यांतले एक घटकस राज्य आसून , राश्ट्रपतीन नेमिल्लो राज्यपाल हो मुखेलमंत्री आनी विधीमंडळाक जापसालदार आशिल्ल्या मंत्रीमडळाच्या आदारान शासनववेवस्था पळयता. विधिमंडळ दोन सदनी आसून ताची विधासभ आनी विधानपरिशद अशेीं दोन स्वतंत्र शासनमंडलां आसात. विधानसभेंत २८८ निर्वाचित सबासद आसीन, अँग्लो-इंडियन समाजांतलो एक सभासद राज्यपाल नियुक्त करता. विधानपरिशदेंत वट्ट ६७ सभासद आसात . राज्यांतल्यान लोकसभेखातार ४८ सभासद तर राज्यसभेखातीर१९ सभासद वेंचीन काडटात.
प्रशासन वेवस्थेंत सुटसुटीतपणान येवचें म्हूण राज्याचें मुंबय, नवी मुंबय, ठाणे, रायगड , रत्नागिरी,सिंधुदूर्ग, नासिक, धुले, जळगांव, अहमदनगर, पुणे, सातारा, सांगली, सोलापूर , कोल्हापूर ,औरंगाबाद, जालन, परभमी, बीड , नांदेड,उस्मानाबाद, लातूर, बुलढाना, अकोला, अमरावती , यवतमाळ, वारधा, नागपूर, भंडारा, चद्रपूर आनी गडचिरोली हे ३१ जिल्हे घडयल्यात.दर एका जिल्ह्याचेर जिल्हाधिकारी हो मुखेल शासकीय अधिकारी आसता. मुखार जिल्ह्यांची वेगवेगळ्या तालुक्यानी विभागणी केल्ली आसा. तशेंच राज्यकायदयाप्रमाण हांगा ग्रामपंचायत पंचायत समिती आनी जिल्हापरिशद ही तीन तरी पंचायतराज्य वेवस्था १९६१च्या कायद्यान चातलीत हाडल्यांत. ल्हान ल्हाम शरानी नगरपालिका आनी व्हड शरांनी महानदरपालुकांची स्थापणूक केल्ली आसा. मुंबय हांगा राज्याचें उच्च न्यायालय आसून नादपूर आनी औरंगाबाद हांगा तांची खंडपिठां आसात. ताचें आनी एक थंडपिठ पणजी गोंय हांगा स्थपणूक केल्लें आसा. उच्च न्यायालयाचे देखरेखीखाला दरएका जिल्ह्यांत एक जिल्हान्यायालय आसता.
अर्थवेवस्थाः अर्थीक नदरेन महाराष्ट्र हें भारतांतलें एक फुडारिल्लें राज्य आसा. भारताच्या उद्देगीक विकासांत महाराष्ट्राक म्हत्वाची सुवात आसा. पाज्याचे अर्थ वेवस्थेंत शेतकी उत्पादनाचो व्हड वांटो आसून हांगाचो वट्ट लोकसंख्येंतले सुमारल ७० % लोक शेतांत लावुरतात. राज्याचे वट्ट भूंयेंतली सुमार ६० % भूंय लागवडीखला आशिल्लो भुंयाचो फक्त आठवो वांटो शिंपणावळीकाला आसा.
तांदूळ , गंव, ज्वरी, बाजरी आनी कड्डण ही हांगाची मुखेल पिकावळ. भिकमां सूर्यफूल ह्या सारकिल्या तेलबियो उत्पादन करपी हें भारतांतलें एक मुखेल राज्य. कापूस, उूस,कंबाकू,हळद आनी भाजीपालो हीं हांगाची म्हत्वाचीं नगदी पितां. केळी ,द्रक्षां,मोसंबी, आबे ,संत्रां आनी हेर फळांची लागवड करपाखातीर महाराष्ट्र राज्य सरकारान खाशेली सुवात राखून दवरल्या.
कोंकण प्रदेश आनी उदेंत महाराष्ट्राच्या कांय जिल्हयानी पिकाळ जमीन सांपडटा. पूण राज्याची चडशी भूंय शेतवडीक फावशी ना. तशेंच उदकाचें उणेपण आसिल्ल्यान कसल्याय पिकांची लागवड करपाखातीर शेतकामत्याक मुखेलपणान पावसाचेर निबून रावचे पडटा. दोंगरी भूंयेक लागून शाताचो ल्हान आकार,जमनीची व्हडा प्रमाणांत जावपी झीज हे महाराष्ट्रांतले कांय कठीण प्रस्न आसात.अन्नाधान्याचे बाबतांन महाराष्ट्र राज्य स्वयंपू्र्ण जावचें म्हूण सधा राज्य सरकारान साबार येवजण्यो चालीक लायल्यात. शेतवडीचो उत्पादनक्षमता वाडोवपाखतीर राज्य सरकारा शेतकामत्यांक फावो तो आदार दिता.तांकां चड उत्पन्न दिवपी बीयांची तशेंच साऱ्याचीय पूरवण करता. वेगवेगळ्या जिल्हयांतल्या साबार ल्हान ल्हान न्हंयाचेर बांद घालून हांगाची सुकी जमीन शिंपणावळीखाला हाडपाचे राज्यसरकाराचे यत्न चालूच आसात.राज्याच्या पशुधनांत गोरवां , बोकडां, मेंढरां, दुकरां आनी कुंकडाचो आस्पाव जाता. दुग्दवेवसायाचो विकास नेटान जावचो म्हूण राज्यान कांय खाशेल्यो येवजण्यो आंखल्यात.
साग,शिसव, बांबू, चंदन आनी पुड्यांचीं हीं हांगाच्या रानांतल्यान मेळपी म्हत्वाची येनावळ. पुडयांच्या पानांसावन विडये तयार करतात. रान उत्पादनाचेर आदारिव्वे उद्देग वेडोवपाचे नदरेन हांगा यत्न चालूच आसात.
महाराष्ट्रांत खनीजसंपतीचे सांठे कमी प्रमाणांत आसात. हांगाच्या कांय जिल्हयानी बॉक्सायट, तांबें, चून्याखडी, सिलीकी आनी मिठाचे सांठे कमी प्रमाणांत सांपडटात. भंडारी नागपूर आनी चंद्रपूर जिल्हयानी फातरी कोळशाचे सांठे आसात. मुंबयचे उत्तर दर्यादेगेर खनीज तेल काडटात.
महाराष्ट्र राज्याक अरबी दर्याची व्हड दर्यादेग लाबिल्ल्या कारणान हांगा नुस्तेमारी वेवसायाक चड म्हत्व आसा. हांगाच्या दर्यात नुस्तें
| |||