"महाराष्ट्र" च्या आवृत्तींत अंतर

'''महाराष्ट''' भारतीय संघ राज्यांतलें एक घट राज्य. क्षेत्रफळ आनी लोकसंख्येचे नदरेन महाराष्ट‌‌‌‍ाचो भारतीय राज्यांभितर तिसरो क्रमांक लागता. क्षेत्रफळः ३,०७,६९० चौ. किमा. लोकसंख्याः ७८,७०६,७१९‍‍ (१९९१). राजपाटण - मरठी.

 

६३.१०% . हया राज्याचो अक्षवृत्तीय आनी रेखावृत्तीय विस्तार १५ ४५ उत्तर ते २२ ६ उत्तर आनी ७२ ३६ उदेंत ते ८० ५४ उदेंत इतलो आसा.महाराष्ट्रारचे उतरेक मध्यप्रदेश , वायव्येक गुजरात राज्य तशेंच दादरा आनी नगरहवेली हे केंद्रशासित प्रदेश, आग्नेय दिकेक आंध्रप्रदेश , दक्षिण कर्नाटक आनी गोंय हीं राज्या आसात.तशेंच अस्तंतेक अरबीसमुद्र आसा.

 

ब्रिटीश राजवटींन सिंध, गुजरात आनी अस्तंत महाराष्ट्र हे प्रात मेळून तशेंच बेळगांव, धारवाड, विजापूर आनी कारवार हे कर्नाटकाचे जिल्हे मेळून मुंबय इलाख तयार जाल्लो. पूण विदर्भाच्या आठ जिल्हांचो आस्पाव मध्यप्रांतांत जातालो तर मराठवाडयाचे रांच जिल्हे निजामाच्या राज्यांत आशिल्ले.स्वातंत्र्यमेळ्ळ्या उपरांत १९५६ त महाराष्ट्राचे तिनूय विभाग आनी गुजरात मेळूनव्शाल मुबंय राज्य निर्माण जालें . उपरांत १ मे १९६० हया दिसा विशाल मुबंयची फळणी जगुजरात आनी महाराष्ट्र अशीं दोन वेगळी राज्यां अस्तीत्वांत आयलीं.

 

 

महाराष्ट्र राज्याची चडशी भूंय अग्निजन्य तळपांसावन तयार जाल्ली आसा. यतमाळ आनी नांदेड जिल्हंयानी आर्कियन म्हाकल्पांत तयार जाल्ली ग्रनायट आनी पट्टीताश्म तळपां आसात .दोंगरी प्रदेशांनी जांभ्याची तांबडी माती चड आसा .गाळाची काळी माती मुखेलपणान कोंकण वाठारांतूच सांपडटा.

राज्यांतल्या चडशा न्हंयांचो उगम सह्याद्रीपर्वता वळींचेर जावन त्यो वळीच्या अस्तंत आनी उदेंत अशा दोनूय दिकांनी व्हावतात. अस्तंतेक व्हांवपी न्हंयो अरबी दर्यांत तर उदेंत दिकेक व्हांवपी न्हंयो राज्याभायर वचीन बंगालाच्या उपसागराक मेळटात. उल्हास ,वैतरण, दमणगंगा, अंबा, वासिश्ठी आनी सावित्री ह्यो कोंकण भागांतल्यान व्हांवपी मुखेल न्हंयो. कापी वैनगंगा, वर्धा, गोदावरी , भीमा, कृष्णा,ह्यो पठारी भागांतल्यो कांय म्हत्वाच्या न्हंयो . तापी ही राज्यांतली सगळ्यांत लांब न्हंय आसा. पुर्णा हो तापी न्हंयेचो मुखेल फांटो आसा.

 

 

राज्याचे हवामान मुखेलपणान मानसून प्रकाराचें आसा. राज्यांत सगळेकडेन हवामान एकसारकें उरना.सह्याद्री पर्वताक लागून अस्तंत महाराष्ट्रांतले हवामान उदेंत महाराष्ट्रांतल्या हवामानापरस वेदळें उरता. नैऋत्येकसावन येवपी मानसून वाऱ्याक लागून सह्याद्रीचे अस्तंतेक जून ते सप्टेंबर मेरेन खूब पावस पडटा .सिंधुदूर्ग, रत्नागिरी , पायगड, ठाणें हिया दर्यालागशिल्ल्या जिल्ह्यांनी आनी पुणें, सातारा कोल्हापूर ह्या दोंगरी वाठारांनी चड पावस पडटा.

महाराष्ट्रांत मे म्हयन्यांत चड उश्णता जाणवता. ह्या म्हयन्यांत दर्या लागशिल्ल्या वाठारांनी सरासरी तापमान ३३ से . इतलें आसता.पूण उदेंत महाराष्च्रांत ह्याच तेंपार तापमान ३८से ४३ से.इतलें आसता.उदेंत महाराष्ट्रांत शिंयाळोय कडक आसता.पूणें ,नासिक ह्या सारकेल्ल्या उंचेल्या प्रदेशांनी शिंयाळो आनी गीम कूब कडक आसता . पावसाळ्याचे सुवेक अरबी दर्यांत चक्री वादळां जातात. तांते परिणाम राज्याच्या दर्यादेगांनी आशिल्ल्या वाठारांनी जाणवतात.

 

राज्यांतले रुखावळीचे वेगवेगळे प्रकार मुखेलपणान भुगोलीक परिस्थितीचेर आदारिल्ले आसात. महाबळेश्र्वर, खंडाळा, माथेरान, भिमाशंकर, अंबोली ह्या पठारी आनी चड पावस पडपी प्रदेशांनी संदा पांचवीचार उरपी रानां आसात. ह्या रानांनी चडकरूंन जांबळ, पारजांब, हिरडो, नाणो, अंजन आनी तांबसो देवदार हे रूक सांपटडटा. अशा रामांनी झोपाय खूब वाडिल्लीं आसतात. झोपांभितर दिणो , फांगळ, हुसकि, रोमेठ आनी पुडो हांचो आ्पाव जाता.झोपांमदीं विंगड विंगड जातीच्यो वालीय वाडील्ल्यो आसतात.सादारम पावस पडपी आनी कमी उळ्णता उरपी सुवातींचेर पांचवीचार उरपी रानां खूब आसात. ह्या रानांनी उंच अशा पानधडी रूकाचोय आंकडो चड आसा. संदा पाचवे उरपी रूक मुखेलपणान मध्यम आकाराचे आसून तांचे प्रमाण चड आसात. मह्याद्री पर्वताच्या देंवत्यांचेर सागवान , शिसम, सांवर, भिपंड, अरजून , आनी हेर उंच रूख आशिल्लीं रानां आसासत.सागवानी लाकूड चड फायदेशीर थरिल्ल्यान राज्य सरकारान तांचे लागवडीचेर चड भर दीला. चड खारसाणीच्या वाठारांनी मोटवीं बाभळीचीं झाडं दिळ्टी पडटात. साप उणो पावस पडपी वाठारांनी निवलाचे साबार प्रकार सांपडटात. दर्यादेगांतल्यान कांय रेंवाट वाठारांनी फाटल्या कांय वर्सांसावन महाराष्ट्र वनविभागाकडच्यान खडशेरणीची लागवड जाल्ली आसा.ही लागवड वेपाराचे नदरेन खूब फायदेशीर थारल्या.हालींच्या तेंपार राज्य सरकारान भौशिक रानवाड प्रकलपासकयल साबार कडेन जनतेच्या आदारान वेगवेगळ्या झाडांची लादवाड , झडांची संवर्धन (Conservation) आनी राखण ह्या गजालींचेरल चड भर दिला.

 

सस्तन मोनजातीच्यो सु. ८५,सवण्यांच्यो ५००परस चड, सरपटन वचपी मोनजातीच्यो १०० परस चड, नुस्त्यांच्यो सु. ७००आनी किडींच्यो सु. २५,००० जाती हांगा सांतडटात. महाराष्ट्रांत कोले आनी रानदुकर सगळ्या रानांनी दिश्टी पडटात. रत्नागिरी , कोल्हापूर, नांदेड, अंमरावती, साकारा ङांगाच्या रानांनी वाल्वेलां, रामसुणें , कस्तुरी माजरां, आनी राममाजरां सांपडटात. अकोला , अमरावती,भंडारा ह्या रानांनी वाग दिश्टी प़डटात.वागाक कायधान संरक्षण दील्लें आसलें तरी तांची संख्या नेटान घडत आसता.हाका लागून भारतांतल्या हेर कांय राज्याप्रमाण महाराष्ट्र राज्यानूय वागाखतीर राखीवउपवनां दवरिल्ली आसात.हांगा बिबळ्याची फ्कत एकूच जात सांपडटा रॅटेल हो मासाहारी गणांतलो प्रणी भंडारी जिल्ह्यांत सांपडटा. साळ आनी सोंशे सगळ्या रानांनी आसात.रत्नागिरी, कोल्हापूर,अमरावती, आनी भंडाराच्या दाट रामांमी गवे सांपडटात. पक्षिण चद्रपूरच्या कोंडयांच्या रानांनी रानरोडे आसात. पंदड करून रावपी काळवीट ,सांबार आनी हारणांय हांगा सांपडटात. झोंपाच्या दाट रामांमी भोकरीं रावतात. विंगड विंगड जातीचे माकड आनी वानरांचें प्रमाणखूब आसात.महाराष्ट्रांत दाश्टी पडपी सवण्यांच्यो सुमार ५००जाती आसात. तातुंतल्यो सुमार ३०० थळाव्यो आसून उरिल्ल्यो २०० स्थलांतराखातीर शियाळ्यांत हांगा येवन रावतात. बदकांचें आनी मोरांचें प्रमाण हांगाखूब आसा. बारतांत सांपडपी चडशे सोरोप हांगा आसात.