वीज

एक तरेची ऊर्जा.अचेतन(अजिवी) वस्तूंक(उपकरणांक)प्रवाहीत करून तांकां चलत करपाक चालना दिवपी एक शक्त.हे शक्तीवरवीं मुखेलपणान तीन तरेचीम कामां करप जातात.उपकरणां क्रियाशील करून तांचेवरवीं अपार कामां (धांवप,वजन उखलप,दाब घालप आदी),तापमानांत जाय तसो बदल घडोवन हाडप आनी उजवाड निर्माण करप.ह्या तीन मुखेल कामांभायर रसायनीक विश्लेशण करपाखातीरय विजेचो वापर करप जाता.

कांय वस्तू रगडल्यो तर तांचेकडेन हलक्यो वस्तू आकर्शित जाता हेंजेन्ना पळयलें तेन्ना वीज हे ऊर्जेची कल्पना मनशाक आयली.हे क्रियेचो उल्लेख इ.स. पयलीं सुमार ३२० वर्सा थिओफ्रैस्टमान केल्लो.हाचेर फुडें सोळाव्या शेंकड्यांत विलियम गिलबर्टान अभ्यास केलो.इलेक्ट्रीसिटी ह्या उतराचो सगळ्यांत पयलीं सन १६५० त वाल्टर शर्ल्टन हाणें उपेग केलो.स्टीफन ग्रे ह्या संशोधकान सन १७२९ त संशोधनावरवीं अशें प्रतिपादन केलें,एकेच वस्तुच्या एका आंगांतल्यान अशी आकर्शण-शक्त तेच वस्तच्या दुस-या आंगांत संचारण करूंक शकता.अशा वस्तूंक चालक (Conductor) म्हण्टात आनी अशा वस्तूमदीं सगळे तरेचे धातू आस्पावतात.ज्या वस्तूंमदीं अशेतरेचें आकर्शण शक्तीचें संचारण जावंख पावना त्या वस्तुमदीं मेण,रबर,लाख,सुकी हवा,सुकी कवंची अशा वस्तुंचो आस्पाव जाता आनी तांकां विध्युत विरोधी(Insulator) म्हण्टात.सन १७३७ त डुफे ह्या संशोधकान ह्या आकर्शणाच्यो दोन तरा सांगल्यो.समान (Like)आवेश एकमेकांक पयस करता आनी असमान(Unlike) आवेश एकमेकांक आकर्शीत करता.फुडाराक क्लाइट,मसेनब्रूक आनी विलीयम वाटसन हांणी १७४९ त वेगवेगळ्या सुवातींचेर पूण एकाच वेळार सांगलें की विजेचो संचय करूं येता आनी ताचो जाय तेन्ना वापर करूं येता आनी हातुंतल्यान मागीर विजेचो संचय करपी आयदणाचो (Leydenjar) चो सोद लागलो.बेंजामीन फ्रँकलिन ह्या अमेरिकन वैज्ञानिकान कुपांच्या गडगडाटासावन वीज प्राप्त केली आनी तिचे आनी हेर विजेचे गूण समान आसा हें सिध्द केलें.उपरांतच्या काळांत एपीनुस जोजेफ प्रीस्टलि,हेन्री कँवेंडीश कोलॉम आनी फँराडी हांणी आकर्शणाच्या आवेशाच्या बळासंबंदीं बरेंच संशोधन केलें.ल्युगी गैलवानी(१७८०),वोल्टा(१८००),निकलसन,कार्लाऊल,क्रूकशांक आनी फ॑राडी हांणी विध्दुत् प्रवाहासंबंदीं बरेंच संशोधन करून ह्या विशयाक बरीच चालना दिली.तांच्यांच संशोधनाचेर आदारीत उपरांत वीज उत्पन्न करपी बँत-यो तयार करपांत आयल्यो.

विध्युत् वाहक तारांनी,विध्युत् वाहनाच्या वेळार चुंबकीय क्षेत्र निर्माण जाता अशें प्रतिपादन करपी सोद एच्.सी. अरस्टेड,किप्रो,सावार,एंपियर,फैराडी,नाइमन,व्हेबर,क्लार्क मँक्सवेल हांणी लायलो आनी भौतिकीशास्त्रांक आदार करपी सिध्दांत मांडले.उपरांतच्या विज्ञानिकांनी विध्युत् उर्जेच्या चवेगवेगळ्या आंगांचो अभ्यास करून उष्मा-विध्युत्,प्रकाश विध्युत् चे सिध्दांत मांडले आनी रेडिओ,टेलिवीजन इलेक्ट्रोनिकी ह्या मळांचेर उदरगत सादपाक मदत केली.ल्हव ल्हव करून विध्युत् उर्जेचो वापर सगळ्याच मळांर जावंक लागलो.सध्या मनशाच्या दिसपट्ट्या वेव्हरांत जायतेकडेन विजेचो वापर जावंक लागला.वीज नर्माण करपी विध्युत् –मोटार,उजवाड निर्मिती,एक्स रे,टेलीविजन,रेडियो,फ्रीज,वातानुकूलन,स्वयंचलीत मशीनां,अशा कितल्याशाच वाटांणी विजेचो उपेग जाता.