शक्तिपिठां

देवनागरी

Romi

शिवाची बायल सती हिच्या संबंदीत अशो पवित्र सुवाती. शक्तिपिठांसंबंदीं ब्रम्ह मत्स्य, पद्ज्ञ,कूर्म ह्या पुराणांनी एक कथा आसा ती अशी-सत्ययुगांत दक्ष प्रजापतीन बृहस्पतिसव नांवाचो एक यज्ञ सुरू केलो. केन्ना तरी एकदां शिवान ताचो अपमान केल्लो. देखून आपली धूव सती आनी जावंय शिव हांकां सोडून हेर सगळ्या देवांक आपोवणें दिलें. आपल्या बापायन यज्ञ केला ही खबर आयकना फुडें, तो पळोवपाक वचपाची इत्सा सतीच्या मनांत उत्पन्न पळोवपाक वचपाची इत्सा सतीच्या मनांत उत्पन्न जाली आनी तिणें आपली इत्सा शंकराच्या कानार घाली. शंकराक तिचो हो विचार मानवलो ना. पूण तिणें खुबूच हट्ट धरिल्ल्यान शिवान तिका वचपाची परवानगी दिली. सती आपल्या बापायगेर आयली पूम कोणेंच तिका हडकिली ना. उरफाटें दक्षान, तिका पळोवन तिच्या घोवाविशीं वायट उतरां दिवपाक सुरवात केली. आपल्या बापायच्या तोंडांतलीं आपल्याच घोवाविशींचीं कुच्छीत्रीपणाचीं उतरां सतीक सोसूंक जालींना तिणें यज्ञ कुंडांत उडी घेतली. ही खबर शिवाक कळना फुडें आपल्या गणांसयत शिव थंय आयलो. ताणें दक्षाक जिवो मारलो आनी ताच्या यज्ञाचो विध्वंस केलो. उपरांत ताणें सतीचें शरीर आपल्या खांदयांचेर घेवन तो बेभान जावन हांगा थंय भोंवंक लागलो. तेन्ना भगवान विष्णुन आपल्या सुदर्शनचक्रान सतीचो एकेक अवयव कापलो. तिचीं हीं आंगां -प्रत्यांगां एकावन्न सुवातींनी गळून पडलीं आनी त्यो सुवाती उपरांत शक्तिपिठां जाल्यो. ते दर एके सुवातीर एकेक भैरव आनी एकेक शक्ती विंगड विंगड रुपां धारण करून रावतात असो भावार्थ आसा. त्या सुवातींक महापिठां अशेंय म्हणटात. त्या सुवातींक महापिठां अशेंय म्हणटात.

खंयच्या खंयच्या सुवातींनी सतीचो खंयचो अवयव गळून पडलो आनी थंय खंयचो भैरव आनी शक्ती रावली, ते विशींची म्हायती शिवचरितांत दिल्या ती अशी आसा. सुवात, आंग वा प्रत्यांग, शक्ती आनी भैरव अशा क्रमान हीं नांवां दिल्यांत तीं अशीं-१)हिंगुला, ब्रम्हरंध्र, कोट्टरी, भीमलोचन २)शर्कर, त्रिनेत्र, महिषामर्दिनी, क्रोधीश ३)तारा, नेत्रांशतारा, तारिणी, उन्मत ४)करतोयातट, वाम कर्ण, अपर्णा, वामेश ५)श्रीपर्वत, दक्षिण कर्ण, सुंदरी, सुंदरानंद ६)सुगंधा, नासिका,सुनंदा, त्र्यंबक ७)वक्रनाथ, मन, पापहरा ८)गोदावरी, वामदंड, विश्र्वमातृका, विश्र्वेश ९)गंडकी, दक्षिण गंड, गंडकी, चक्रपाणी १०)अनल, ऊर्ध्व दंत, नारायणी, संक्रूर ११)पंचसागर, अधोदंत,वाराही,महारुद्र १२)ज्वालामुखी,जिव्हा,अंबिका, वटकेश्र्वर उन्मत १३)काश्मीर, कंठ, महामाया, त्रिसंध्य १४)श्रीहट्ट, ग्रीवा, महालक्ष्मी, सर्वानंद १५)भैरव पर्वत, ओष्ठ, अवंती, नम्रकर्ण १६)प्रभास, अधर, चंद्रभागा, वक्रतुंड १७)प्रभासखंड,मर्म, सिध्देश्र्वरी, सिध्देश्र्वर १८)जगस्थान, चिबुक, भ्रामरी, विकृताक्ष १९)प्रयाग, द्विहस्त-अंगुली, कमला,वेणीमाधव २०)मानस सरोवर,दक्षिण हस्तार्ध, दाक्षायणी, हर २१)चट्टग्राम, दक्षिण हस्तार्ध, भवानी, चंद्रशेखर २२)मिथिला,वाम स्कंध, महादेवी, महोदर २३)रत्नावली, दक्षिण स्कंध, शिवा, शिव २४)मणिबंध, वाम मणिबंध, गायत्री,शंकर २५)मणिवेद, दक्षिण मणिबंध, सावित्री, स्थाणू २६)उजानी, वाम कफोनी, मंगलचंडी, कपिलांबर २७)रणखंड,दक्षिण कफोनी, बहुलाक्षी, महाकाल २८)बहुला, वाम बाहू,बाहू, भीरूक २९)वक्रेश्र्वर, दक्षिण बाहू, बक्रेश्र्वरी, वक्रेश्र्वर ३०)जालंधर, वाम स्तन, त्रिपुरमालिनी, भीषण ३१)रामगिरी, दक्षिण स्तन, शिवानी, चंड ३२)वैवस्वत, पृष्ठ त्रिपुटा, शमनकर्मन् निमिष ३३)वैद्यनाथ, ह्रदय, नवदुर्गा-जयदुर्गा, वैद्यनाथ ३४)उत्कल, नाभी, विजया, जय ३५)हरिद्वार, जठर, भैरव, वक्र ३६)कोकामुख, कुक्षी, कोकेश्र्वरी, कोकेश्र्वर ३७)कांची, कंकाल, बेदगर्भा, रुरू ३८)कालमाधव, वाम नितंब, काली, असितांग, ३९)नर्मदा, दक्षिण नितंब,शोनाक्षी, भद्रसेन ४०)कामरूप, महानुद्रा(योनी), कामाख्या,रावानंद ४१)मालल, वाम जानू, शुभचंडी, ताम्र ४२)त्रिस्त्रोता,दक्षिण जानू, चंडिका, सदानंद ४३)जयंती,वाम जंघा, जयंती,क्रमदीश्र्वर ४४)नेपाळ, दक्षिण जंघा, महामाया-नवदुर्गा, कपाली ४५)त्रिहुत, वाम पाद, अमरी, अमर ४६)त्रिपुरा, दक्षिण पाद, त्रिपुरा नल ४७)क्षीरग्राम, दक्षिण-पादांगुष्ठ. योगाद्या, क्षीरखंड ४८)कालीघाट, दक्षिण- पादांगुली, कालिका, नकुलेश ४९)विभास. वाम गुल्फ, भीमरुपा, कपाली ५०)कुरुक्षेत्र, दक्षिण गुल्फ, संवरी-विमला, संवर्त ५१)विंध्यशेखर, वामपादांगुली, विध्यवासिनी,

पुण्यभाजन

चडशा पुराणांनी शक्तिपिठांची संख्या एकावन्न मानल्य. पूण कांय तंत्रग्रंथांनी आनी पुराणांनी ही संख्या चार, सात, धा, अठरा, बेचाळीस अशी वेगवेगळी सांगल्या. तशेंच थंयच्या देवतांचीं नांवांय एकसारकीं नात. देवीभागवतांत एकशें आठ पिठांचो उल्लेख आसा आनी थंय देवीभागवतांत एकशें आठ पिठांचो उल्लेख आसा आनी थंय फकत पीठस्थानां आनी तांच्यो अधिदेवता हांचोच उल्लेख आसा. हीं सगळीं शक्तिपिठां पूज्य मानल्यांत. भाविक लोक तांची यात्रा करतात आनी थंयच्या देवांचें दर्शन घेतात.

-कों.वि.सं.मं