श्रीलंका
देवनागरी
|
|
श्रीलंका हिंद म्हासागरांतलो एक जुंव्याच्या रुपान आशिल्लो देश. भारताचे आग्नेय दर्यादेगे सावन तो सुमार 32 किमी. पयस आसा. डॅमोक्रेटीक सोशलीस्ट रिपब्लीक ऑफ श्रीलंका हें ताचें सावन तो सुमार 32 किमी. पयस आसा. डॅमोक्रेटीक सोशलीस्ट रिपब्लीक ऑफ श्रीलंका हें ताचें राजकीय नांव. देशाचो आकार पिएर(Pear) ह्या फळासारको आसा. 1972 मेरेन ह्या देशाक सिलोन ह्या नांवान वळखताले. क्षेत्रफळ 65,610 चौ. किमी. उत्तर-दक्षिम चडांत चड लांबाय 435 किमी. आनी अस्तंत-उदेंत चडांत चड रुदांय 225 किमी. पाल्क स्ट्रेट ह्या उथळ दर्यान श्रीलंकेक भारता सावन वेगळो केला. कोलोंबो हें देशाचें राजपाटण.[1][2]
भूंयवर्णन
बदलभूंयतज्ञांच्या मता प्रमाण भूंयतज्ञांच्या मता प्रमाण श्रीलंका हो भारतीय द्विपकल्पाचोच एक भाग. त्या भागाक तांणी गोंण्डवानालँड अशें नांव दिलां. देशाचो दक्षिण-मध्य भाग पर्वतीय आसा. ह्या पर्वतीय भागा भोंवतणी(नैऋत्ये खेरीज) उणे उंचायेचो भाग आसा. हो भाग पर्वतीय प्रदेशा सावन खोल देगणांनी वेगळो केला. हो उणे उंचायेचो भाग सपाट प्रदेशांनी रेवाडला. नैऋत्य दर्यादेगेर ऊंच सुळको आसा. हेर दिकांच्या दर्यादेगांनी खूब खाजनां, रेंवे पटे, रेंवे राशी आनी ल्हान ल्हान द्विपकल्प आसात.
भूंयरचणूकेचे नदरेन देशाचे वांटे केल्यात ते अशे
- मध्यवर्ती उंचेलो प्रदेश
- ईशान्ये कडचो पर्वतीय प्रदेश
- उदेंते कडचो भाग
- उत्तरे कडचो सखल भाग
पिदुरुतालागला हें मध्यवर्ती पर्वतीय प्रदेशांतलें सगळ्यांत उंचेलें तेमूक आसून ताची उंचाय 2,524 मी.जाल्यार अॅडम तेमकाची उंचाय 2,243 मी., आसा. हें तेमूक म्हळ्यार बौध्द, हिंदू, मुसलमान तशेंच किरिस्तांव लोकांचें पवित्र स्थान. ईशान्येकडचो प्रदेशय पर्वतीय आसून तातूंत रक्वाना पर्वताचो आस्पाव जाता. थंय ल्हान ल्हान दोंगुल्यांच्योय वळी आनी समान्तर गेल्लीं देगणांय खूब आसात. उदेंतेकडचो प्रदेश हो खडबडीत मैदानी भाग आसून थंय एकामेकांक पयस अशो कांय दोंगुल्ल्योय आसात. उत्तरेकडच्या सखल भागांत खूब न्हंयो आनी कांय ल्हान ल्हान दोंगुल्ल्योय आसात.
हवामान
बदलश्रीलंकेचें हवामान विषुववृत्त प्रकारचें. पूण चारयवटेन दर्यान रेवाडिल्ल्यान तातूंत थोडोसो बदल जाणवता. देशांतलें वर्सुकी सरासरी तापमान 27°सॅ. पूण पर्वतीय भागांतलें सरासरी तापमान 16°सॅ. आसा. श्रीलंका हो ल्हान देश आसलो तरी थंयच्या वेगवेगळ्या भागांतलें पावसाचें प्रमाण वेगवेगळें आसा. देशाचे आग्नेयेकडच्या प्रदेशांनी सरासरी पावसाचें वर्सुकी प्रमाण 130 सेंमी. जाल्यार ईशान्येकडच्या भागांत तें 510 सेंमी. इतलें आसता.
वनस्पत आनी मोनजात
बदलच्याचे मळे तयार करपा खातीर खूब प्रमाणांत वनस्पत कातरप जाल्या. पूण आयज लेगीत देशाचो 70% भाग रानांखाला आसा. सद्या फुलपी आनी नाफुलपी वनस्पतीच्यो 3,000 उपजाती आसात. रानां मारप आनी शिकार हांकां लागून मोनजातीचेंय प्रमाण उणें जालां. हांगाच्या रानांनी हत्ती, हरणां, बिबळो, वांस्वेल, कोलो, माकड, रानदुकर, चितो, मानगें आनी गव्या रेड्यांचो तड आस्पाव जाता. हांगा तरेकवार सुकण्यांच्योय जाती आसात.
इतिहास
बदलश्रीलंका ह्या जुंव्याक 1972 मेरेन सिलोन अशें म्हणटाले. ह्या जुंव्याचेर सगळ्यांत आदीं यक्ष आनी नागा लोकांचो राबितो आशिल्लो अशें जाणकारांचें मत आसा. वेद्दा हे ह्याच लोकांचे वंशज. सिंहाली लोकांचें आगमन ही श्रीलंका इतिहासांतली मुखेल घडणूक. इ.स.प.550 त विजया ह्या उत्तर भारतीय राजकुंवरान श्रीलंकेंत सिंहली संस्कृतायेची स्थापणूक केली अशी आख्यायिका प्रचलित आसा. सुरवेक सिंहली लोकांनी जुंव्याच्या उत्तर प्रदेशांत आपलो राबितो केल्लो. तांकां शिंपणावळ पद्दतिचें बरें गिन्याय आशिल्लें. इं.स.प. 200 ते इ.स. 993 मेरेन अनुराधापुरा हें सिंहली हें सिंहली केंद्र आशिल्लें. सिंहली जेन्ना ह्या जुंव्याचेर पावले, तो मेरेन थळावे वेद्दा हे लोक शिकार करूनच आपलें पोट भरताले. पूण सिंहली लोकांनी शेतकी पद्दत आनी लोखण तयार करपाची पद्द्त थंयच्या लोकां मुखार मांडली. श्रीलंकेचो पारंपारीक इतिहास पयलेच खेप इ.स. सव्या शेंकड्यांत बरोवन काडलो जुंव्याचो पुर्विल्लो इतिहास महावंश ह्या ग्रंथांत मेळटा. हो ग्रंथ बौध्द भिक्षुकांनी पाली भाशेंत बरोवन काडलो. हातुंतली इतिहासीक म्हायती पुर्विल्ल्या आख्यायिकांचेर आदारल्या. इ.स.प. तिसऱ्या शेंकड्यांत भारतांतलो सम्राट अशोक हाणें बौध्द धर्म आपणायल्या उपरांत आपले धुवेक धाडली. महेंद्रान धम्माच्या रुपान बुध्दाची शिकवण थंयच्या लोकांमुखार मांडली. हे शिकवणेन प्रभावीत जावन थंयचो राजा देवानाम्पीयातीसा हाणें बौध्द धर्म आपणायलो. उपरांत थंयच्या सिंहली लोकांनीय तो धर्म आपणायलो बौध्द लोकांनी श्रीलंकेक आपलें खाशेलें वास्तुशिल्पशास्त्र, मूर्तीकला आनी बरपावळ दिली. बौध्द भिक्षुकांचे संघ खूबकडेन पातळिल्ले. पूण अनुराधापुरा हें तांचें मुखेल केंद्र आशिल्लें. श्रीलंकेच्या राजांनी बौध्द भिक्षुकां खातीर खूब विहार बांदिल्ले.
इ.स.प. 100 च्या सुमाराक दक्षिण भारतांतल्या तमिळांनी जुंव्याचेर घुरी घालून थंयच्या उत्तर भागाचेर आपलो शेक बसयलो. उपरांत तमिळ राजा आनी सिंहली राजा हांच्यांत पुर्तुगेज येमेरेन झगडीं चालूच आशिल्लीं. तमिळांनी जुंव्याचो उत्तरेकडचो भाग हातासल्या उपरांत सिंहली दक्षिणेकडेन गेले. तांचे भितल्ल्या झगड्यांक लागून सिंहली राजांक आपलें राजपाटण साबार कडेन हालोवंचें पडलें. सोळाव्या शेंकड्यांत कोट्टे शारांत तांणी आपलें राजपाटण उबारिल्लें. हें शार कोलोंबो शारासावन कांय मैल अंतराचेरच आशिल्लें. त्या वेळार चडसो वेपार मूर अशें म्हणटात. पंदराव्या शेंकड्याच्या शेवटा मेरेन तमिळांनी जुंव्याचे उत्तरेक जाफना द्वीपकल्पांत आपलें राजपाटण उबारलें. आयज लेगीत तें तमिळांचें मुखेल ठाणें आसा. सिंहली राजा पराक्रमाबाहु सवो हाकाच तमिळांक आपल्या शेकातळा हाडपाक यश आयलें.
संदर्भ
बदल- ↑ http://www.bbc.com/news/world-south-asia-11999611
- ↑ "Archive copy". Archived from the original on 2007-06-12. Retrieved 2015-10-25.
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)