श्री लक्ष्मी नारायण देवस्थान – कुंडय

श्री महालक्ष्मी ऊर्फ आदोसकान्न (अदोशाकरीण) हें दैवत मूळचें गोंय, जुवें वा तिसवाडींतल्या आदोशी वा आजोशी ह्या गांवचें ग्रामदैवत. त्या दैवताचे मूळ संस्थापक महाजन ते ग्रामसंस्थेचे जाणकर वांगडी वा गांवकार हे आशिल्ले. पुर्विल्ल्या काळांत साश्ट म्हालांतल्या कोलवें, आदोशी गांवांतल्या श्रीमहालक्ष्मी देवीच्या कांय कुळावी म्हाजनांनी गावड्यांच्या आदांराम हो आदोशी गांव वसयलो. थंय तांणी आपली ग्रामसंस्था स्थापन करून श्री महालक्ष्मी देवीची मूर्त स्थापना केली आनी तिका ते ग्रामदेवी मानपाक लागले. आदेशी हे ग्रामसंस्थेंत मूळचे तीन वांगडा आशिल्ले आनी तांतूत ब्राह्मण वर्गी वांगडी आशिल्लें. पूण उपरांत इ.स. सोळाव्या शतमानांत पुर्तुगेजांनी केल्ले बाटाबाटी वेळार आनी धर्मछळाक लागून त्या तीन वांगडांतले पयलो आनी तिसरो हे दोन वांगड किरिस्तांव बामणांचे म्हळ्यार बाटोवन किरिस्तांव जाल्ल्या ब्रांह्मणांचे जाले. दुसरो वांगड आदलेवरी हिंदूधर्माय ब्राह्मणांचोच उरलो.

इ. स. 1540 वर्सा पुर्तुगेजांनी जमीनदोस्त केल्ल्या तिसवाडींतल्या आदेशी गांवांतल्या देवालयांत म्हालकुमी म्हळ्यार श्री म्हालक्ष्मी, सप्तमाथ, रवळनाथ, नारायण, तसी भूमीदेवता, वनदेवता, ग्रामपुरूस आनी ईश्र्वर ह्या दैवतांच्या देवालयांचो आस्पाव आशिल्लो. बाटाबाटी उपरांत हे ग्रामसंस्थेच्या दुसऱ्या वांगडांचे हिंदुघर्मीय ब्राह्मण ‘भांडारी’ उपनांवाचे. तांणी आपलें दैवत कुंडय गांवांत उबारून हाडलें आनी थंय ताची स्थापना केली.

हें देवस्थान कुंडय गांवांत दासोळ वाडयार आसून तें ऊंच आसा. ताचे दोन वटेन श्री रवळनाथाचें ल्हानशें देवूळ आसा. हांगाच्या मुखेल देवीची श्रीमहालक्ष्मीची मूर्त पंचलवी आसून ती गाभाऱ्यांत मुखासनाचेर बशिल्ली आसा. श्री नारायणाची ल्हान मूर्त महालक्ष्मी लागसारूच आसा.

दर एका म्हायन्याच्या शुक्ल आनी कृष्ण पक्षाची अश्टम हो सदचो पर्वणीचो दीस आसून ते रातीं पालखी उत्सव जाता. ह्या देवालयांत जावपी हेर इशे आसात – चैत्र शुक्ल अश्टमीक वसंपतपुजा, पालखी , उत्सव, फळाहार; आषाढ शुक्ल अश्टमीक वसंतपुजा नामसंकीर्तन; श्रावण म्हयन्यांतल्या दर एका शुक्राराक जायांच्या फुलांची पुजा; भाद्रपद शुक्ल चतुर्दशीक श्री अनंतव्रतोत्सव; आश्र्विन शुक्ल पाडव्या सावन नमी मेरेन चंडीपाठ, पाडव्याक घटस्थापना, अश्टमी दिसा पालखी आनी नमीक जायांची पुजा, दसमी दिसा शिमोल्लंघन – दुसरो. सांजेच्या पांच वरांचेर श्रीची शिबिकारूढ स्वारी लव्याजम्यासयत शिमोलंघन करून उरांत देवळांत परत येता. आश्र्विन शुध्द पुनवेमेरेन काकड आरती, हरिजारग जाता. कार्तिक वद्य 10मी दिसा सकाळीं श्रीलक्ष्मी पालखेंत बसून स्थलभूंयेंतल्या पेडार येता. थंय तिची पुजा करून वनभोजन करतात. फाल्गून म्हयन्यांत हांगा होळिकापुजन आसता.

श्री लक्ष्मीनारायण दैवताचे म्हाजन भारव्दाज गोत्री गौड सारस्वत ब्राह्मण माध्य सांप्रदायी भांडीरी उपनांवाचे आसून तांची वसती चड करून कुंभारजुंवें, बांदोडें, कपिलेश्र्वरी, व्हडलें गोंय, पणजी, मडगांव, मुरगांव, आनी मुंबय आसा. मुंबयंत ह्या देवस्थानाचे ‘किनारे’ उपनांवाचें एक कौंडिण्य गोत्री म्हाजन घराणें मेळटा.

-कों. वि. सं. मं.