सर रॉनल्ड रॉस
सर रॉनल्ड रॉस (जल्म - 13 मे 1857, अलमोडा, भारत; मरण - 16 सप्टेंबर 1932, लंडन ) ब्रिटीश वैज आनी सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञ. मलेरिया ह्या जोराक कारणीभूत थारपी परजीवींची (Anopheles) जळारांच्या जठरांत वाड जावन उपरांत तांच्या घांसांतल्यान परजीवींचो मानवी रगतांत प्रवेश ह्या संशोधनाखातीर ताका 1920 वर्साचो वैद्यक वा शरीरक्रियाविज्ञानाचो नोबॅल पुरस्कार फावो जालो.
पिरायेच्या आठव्या वर्सासावन शिक्षणाखातीर रॉनल्डाक इंग्लंडांत धाडलो. ताचो बापूय सैन्यांत अधिकारी आशिल्लो. 1874 – 79 ह्या काळांत लंडनच् सेंट बॉर्थालोम्यू हॉस्पिटलांत वैजकी शिक्षण घेतकच फुडलीं दोन वर्सा ताणें तारवावयलो वैज म्हणून नोकरी केली आनी खूब दर्याभोंवडी केली. 1881 वर्सा तो भारतीय वैजकी सेवेंत नोकरेक लागलो. 1889 वर्सा इंग्लंडांत रजेर आसताना भौशिक भलायकेची पदविका मेळयली आनी नव्यानूच प्रस्थीपित जाल्या सूक्ष्मजंतुविज्ञानाच्या अभ्यासक्रमाक उपस्थीत रावलो. 1892 वर्सासावन ताणें मलेरियाच्या जोराच्या अभ्यासांत भर पडली. मॅन्सर ह्या नामनेच्या उश्ण कटिबंधीय वैद्यकाच्या तज्ञाकेन वळख जाली. मॅन्सन हाच्या प्रोत्साहनान आनी मार्गदर्शनाखाल रॉस हाच्या ह्या मलेरिया जोराच्या अभ्यासांत भर पडली.
मॅन्सर हाणें मलेरियाविशीं दोन मुखेल नोंदी रॉस हाका दाखोवन दिल्यो (1) मलेरिया जोर आयिल्ल्या दुयेंतींच्या रगतांत सी. एल्. ए. लाव्हरां हाणें सोदून काडिल्ले काले रंगद्रव्ययुक्त परजीवी आसतात आनी जळारां मलेरिया पातळायतात हो मॅन्सर हाचो स्वताचो सुध्दांत. हाचेभायर रॉस भारतांत परत येतकच लेगीत दोगांयचो पत्रवेव्हार चालू आशिल्लो. रॉस हाचेमुखार दोन मुखेल प्रस्न आशिल्ले. (1) जळारांचे खूब प्रकार आसात, तातुंतलो खंयचो रोग पातळायता (2) कितल्याश्याच परजींवीभितरलो नेमको खंयचो रोग – उत्पादक 20 ऑग्सट 1897 दिसा ताका अँनोफेलीस जळार हीं रोग पातळायतात अशें दिसून आयलें. उपरांत कांय बंद करुन दवरिल्ल्या सवण्यांचेर ताणें प्रयोग केले आनी रोगी सवण्यांतले रोग जळारांनी चाबतकच सरळ निरोगी सवण्यांभितर पातळायता हें दाखयलें. ताणें सवण्यांचेर मलेरियाकडेन संबंदीत आशिल्ल्या जळारांतल्या परजीवींच्या जीवनचक्राचोय सोद लायलो. 1898 वर्सा मॅन्सर हाणें रॉस हाच्या कार्याचो वृत्तांत ब्रिटिश मॅडिकल अँसोसिएशनच्या एडिंबरोचे बसकेंत मांडलो. त्याच वर्साच्या निमाणें जी. बी. ग्रार्स्सा आनी ताचो इटालियन वांगडी हांणी मानवी मलेरिया जोराच्या परजीवीचे अँनोफेलीस जळारांतलें जीवनचक्र अशेंत आशिल्ल्याचें दाखयलें.
रॉस हाणें 1899 वर्सा आपले नोकरेचो राजिनामो दिलो आनी तो इंग्लंडाक रावपाक गेलो. 1912 वर्सा मेरेन लिव्हरपूल स्कूल ऑफ ट्रॉपिकल मॅडिसीन हे संस्थेंत काम करतकच ताणें लंडनाक वैजकी सल्लागार म्हणून वेवसायाक सुरवात केली. ह्या काळांत ताणें जळारांच्या नियंत्रणाचे अडचणीचेर खूब वेळ सारलो आनी बऱ्याचशा उश्ण कटिबंधीय देशांक ह्विशीं सल्लो दिलो.
सुरवेच्या काळांत ताका साहित्याची चड करुन कविता आनी नाच्यलिखाणाची खूब आवड आशिल्ली. 1883 – 1920 ह्या काळांत ताचे साहित्याविशींचे पंदरा ग्रंथ उजवाडाक आयले. हाचेभायर ताका गणिताचीय आवड आशिल्ली. 1901 – 21 ह्या काळांत ताचीं गणीत विशयाचेरूय सात पुस्तकां उजवाडा आयलीं. मलेरिया जोराच्या प्रतिबंधाखातीर भौशिक भलायकी कार्यक्रम आंखपाचे नदरेन ताणें खूबशे ग्रंथ, पुस्तीका बरयल्यो. मॉस्किटो ब्रिगेड्स अँड हाऊ टू ऑर्गनायझ दॅम (1902) आनी द प्रव्हेशन ऑफ मलेरिया (1910) ह्या ताच्या ग्रंथांक खूब नामना मेळ्ळी. सायन्स प्रोग्रेस आनी अँनल्स ऑफ ट्रॉपिकल मेडिसीन ह्या नेमाळ्यांचो तो संपादक आशिल्लो. 1901 वर्सा ताची रॉयल सोसायटीचो वांगडी म्हणून निवड जाली. पयल्या म्हाझुजांत ताणें शाही लश्करी वैजकी दलांत काम केलें. के. सी. बी. (1911) आनी के. सी. एन्. जी. (1918) हे भोवमान ताका मेळ्ळे.
संदर्भ
बदल